Kolejny fascynujący wykład. Bardzo dziękuję Panie Profesorze za trud włożony w jego przygotowanie

Te podkasty są super. Tyle można się dowiedzieć o pre- i protohistorii ziem tej części Europy. Ta tematyka bardzo mnie osobiście interesuje i bardzo się cieszę że Pan Profesor ją popularyzuje. Każdy wartościowy kanał przyciąga trole i odklejonych, więc i tu pojawiają się turbole, ale nie ma róży bez kolców :)

Ciekawe. Dziękuję za wykład. Pozdrawiam. KDZ.

Dziękuję za ten podcast. Jako Mazurowi od pokoleń ten temat jest bardzo bliski. My Mazurzy przechowalismy w swojej kulturże ale i jezyku archaizmy bałtyjskiego. Pozdrawiam Profesorze 👍🌿

Jestem niezmiernie wdzięczny za ten wykład, Panie Profesorze. Rzadko kto wspomina o historii moich rodzinnych stron, a już zwłaszcza sięga tak daleko wstecz. Dziękuję i ślę pozdrowienia z Suwałk (lub - ze samiuśkich Suwałek-hej! - jak to mówią u mnie na we wioscy). Przy okazji, jeśli ktoś jest ciekawy, to jest świetne (choć ździebko skrótowe w kwestiach najdawniejszych) opracowanie historyczno-etnograficzne pogranicza Białostocczyzny i Suwalszczyzny, pt. "Z biegiem Biebrzy". Wcześniej można je było dostać za darmo w wersji książkowej, teraz już niestety jest dostępne tylko w pdf (ale wciąż za darmo). Jest tam trochę o historii Jaćwingów i o tym, jak długo później te tereny były niezamieszkane i ile razy próbowano je kolonizować (i dlaczego tak często się to nie udawało).

Wspaniały i ciekawy wykład ✌️👍👍👍👍👍

bardzo interesujący wykład, dziękuję

A jeszcze pamiętam taką 'anegtotę', którą opowiadała starsza pani z Niemców bałtyckich, która spędzała dzieciństwo i młodość w przedwojennym Tallinie - 'U nas na podwórku każdy gupi, każde 7 dziecko stróża, znało estoński, niemiecki i rosyjski jeszcze przed szkołą, to byla nasza podstawa językowe. Języki obce to były dla nas francuski i angielski + ewentualnie inne i tych uczyliśmy się w szkole. 😲😄😬 Ewentualnie starozakonne dzieci znały jeszcze język++ 😯 Może to było przed WW1 😏😉

kolejny bardzo dobry materiał dzięki 👍

Dziękuję.

Człowiek uczy się całe życie. Pozdrawiam.

Bałtów koło Ostrowca Świętokrzyskiego

Znakomity materiał!

👌🏻💪🏻👍🏻

Dlaczego tylko w jednym kierunku?Gdzie została ta ludność wysiedlona ?

To jest mega ciekawy temat. Generalnie wspólnota proto-bałto-słowiańska raczej istniała, ponieważ obie te grupy dzielą fundamentalną różnicę od wszystkich innych języków indoeuropejskich - eliminację rdzenia "pater". Inne określenia członków najbliższej rodziny zostały (matka, brat, siostra), "pater" uległ eliminacji. To wskazuje na jakiś traumatyczny epizod najazdu i podporządkowania obcym koczownikom (być może to oni przynieśli do nas haplogrupę R1a), po którym ojcostwo stało się tematem tabu, a jak wiadomo tabuizacja jest najskuteczniejszą metodą eliminacji ważnych słów z języka. W którejś kronice bizantyjskiej jest opis czegoś takiego - że ziemie północnych sąsiadów Bizancjum najechali Awarowie, którzy w lato łupili ziemie ludów cywilizowanych, a na zimę wycofywali się do (Bałtów / Słowian), wypędzali mężczyzn z domów i zażywali ich żon jak swoich. Stąd charakterystyczny dla tych ludów matriarchat i anty-merytoryczność - organiczny wręcz wstręt do słowa pisanego (przez który straciliśmy nawet jeszcze większość nowożytnej kultury sarmackiej), niezdolność do wykształcenia merytorycznej klasy średniej (a dziś wartościowej elity). To aż dziwne, że ludy zajmujące tak wielki obszar, nie produkowały nic na tyle wartego uwagi, żeby dać się zauważyć kronikarzom ludów cywilizowanych, czy nawiązać jakieś stosunki dyplomatyczno - handlowe. Dobra uwaga na koniec na temat Dacji - która skutecznie zromanizowała się w okolicach przełomu BC/AD. Badania były tu mocno ograniczone koniecznością podporządkowania tez aktualnym sojuszom Geniusza Karpat. Jednak po 1990-tym ktoś przeanalizował toponimy, i wyszło że najbliżej im było do języków bałtyckich. Gdzieś o tym czytałem. To wszystko dobrze spina się w tezę, że Bałtowie byli dotknięci freudowskim koszmarem najsilniej. Przecież nawet w późnym średniowieczu, kiedy Litwini dali radę opanować spory obszar, wchodząc w pustkę po najazdach tatarskich, przegrywali cywilizacyjnie nawet z Rusinami. Faktem jest, że już dla Jagiełły i Witolda pierwszym językiem był rusiński, o czym zapominają nacjonaliści litewscy. 26:30 - analogiem genu w kulturze jest mem Dawkins'owski. I na tym gruncie można doskonale wyjaśnić przeklętą trwałość matriarchatu oraz freudowskiego koszmaru w Bałto-Słowiańszczyźnie. Język też jest zbiorem memów.

Język litewski jest blisko spokrewniony z sąsiednim językiem łotewskim, choć oba języki nie są wzajemnie zrozumiałe. Zapisywany jest alfabetem łacińskim. Pod pewnymi względami niektórzy językoznawcy uważają go za najbardziej konserwatywny z istniejących języków indoeuropejskich, zachowujący cechy języka protoindoeuropejskiego, które zanikły w wyniku rozwoju innych języków potomnych

Kiedyś pierwszy raz słyszałem litewski, rozmawialy dwie babcie, zastanawiałem się bardzo co to za język. Brzmi swojsko, podobnie się wymawia, intonuje, gdzieś od nas niedaleko myślisz, a nic w cholerę nie rozumiesz. Potem jedna odwróciła się do mnie i powiedziała - my mówimy po litewsku. Co do galo-celtyckich, które Niemcy pogardliwie nazywają Kauderwelsch, to były to języki na maksa skomplikowane, tzw. syntetyczne, nic dziwnego że wraz z wymieszaniem ludności, bo pół Europy pochodzi jednak od Celtów, zaadaptowano do wygodniejszego użytku języki bardziej tzw. analityczne, z bardziej matematyczną gramatyką, krótszą składnią itd. jak germańskie i odłacińskie. Słowianie są 'nach wie vor' demograficznym, kulturowym i językowym fenomenem.

Material znakomicie wypelnia lukę informacyjną w polskim internecie. Dziekuję. Osobiscie, hobbystyczne, z racji iz takie przypuszczenie nikomu nie szkodzi, pozwalam sobie na opinię iz baltoslowian nie było, iz podobienstwa pochodza albo z czasow bliskosci dialektow np. protoitalskich, protoceltyckich, protoslowianskich, protoiranskich, protoindyjskich, protobaltyjskich. Pomiedzy baltami a slowoanami mogly byc ulokowane plemiona protoindoiranskie, przy czym byl to czas niewielkich roznic, traktowanych nierzadko fakultatywnie. Tym wyjasnilbym iz pod pewnymi wzgledami w slownictwie konserwatywnym(vyras, keturi) bardziej przypominaja i sanskryt i łacinę, a jenoczesnie wykazuja mniejsze podobienstwo niz miedzy slowianskim a wedyjskim(czatur, czeryry panća, pãć). Hydronimy uznawane za baltyjskie pochodzilyby od tych bliskich sobie dialektow idoeuropejskich.

zawsze fascynowało mnie ze tzw. naukowcy byli zgodni co do tego że Bałtowie byli osiadli na tym terenie natomiast mimo językowej bliskości Słowianie to już niewidomo skąd przyszli.....natomiast co do pochodzenia terminu Bałtowie .... może to tacy inni Słowianie - Gadacze od słowa bałtać (ros.) - gadać ...?

Czytałem jakiś czas temu artykuł ( nie pomnę czyj niestety), że przodkowie Słowian z okresu przed kulturą kijowską, zaczęli się od reszty Bałtów różnicować językowo w wyniku oddziaływania językowego bliżej nieustalonego ludu

Czy Bałtowie jako etnos brali udział w tzw. wędrówce ludów po najechaniu ludności azjatyckiej w 4 i 5 wieku n.e.tj.Hunów?

Jakie stąd konkluzje? Bałtom należy się szacunek, szczególnie od zarozumiałych paraprzybłęd 😉słowiańskich. Pozostałości bałtyckie nadal funkcjonują w strojach ludowych w postaci wspólnych cech na Kujawach, Mazowszu, Kurpiach, Polesiu, w Białorusi, na Litwie i Łotwie. Podobnie obrzędy przedchrześcijańskie w Polsce, na Litwie, u dalekich ludów Maryjskich np chodzenie z turoniem, obrzędy wiosenne, święta przodków, pozostałości szamanizmu itp itd - wprawne oko zauważy wspólne cechy, nadal widoczne. Prawdopodobnie plemiona białochorwackie to też pozostałość tamtych czasów. Bałtowie niestety nie posiadają mocnych promotorów w morzu słowiańszczyzny, widać, że mogą liczyć tylko na fińskich badaczy, słowian zwyczajnie mierzi nie do zniesienia fakt, że te skromne narody mieszkają wciąż na swych terenach od 4 tys lat i tyle wniosły do europejskiej kultury, historii.

Super! Ale czemu tak cicho!!??

Znakomite streszczenie, lepiej bym tego nie ujął - dodałbym może tylko, że choć obszarowo Bałtowie zajmowali kiedyś duże tereny, to z uwagi na trudne warunki życia ich populacja mogła być znacznie mniejsza w proporcji do Słowian, niż wykazywałoby to dzisiejsze zaludnienie tych terenów. Moim zdaniem (ale to tylko hipoteza, bazująca na hipotezie Colina Renfrew, który wiązał języki indoeuropejskie z ekspansja neolitycznych rolników). Języki indoeuropejskie w Europie wraz z ekspansja rolników neolitycznych rozdzieliły podczas wędrówki na północ na kilka gałęzi w zależności od tego jaką ludność miejscową wchłaniały. W pewnym momencie centrum kulturowym oddziaływującym na język i wierzenia okolicznych ludów Indoeuropejskich była kultura Cucuteni -Trypole (C-T). Z jej północno-zachodnich obrzeży wywodzą się języki bałto-słowiańskie, ze wschodnich indo-irańskie, z południowych dako-trackie, romano-celtyckie, grecki. Po upadku kultury C-T Bałtowie dokonują rolniczej ekspansji na obszar na północ od Prypeci, co w materiałach archeologicznych widoczne jest jako ekspansja rolniczych kultur ceramiki sznurowej na wschód od Bugu sięgając w pewnym momencie aż po Finlandię. Właściwie to trudno stwierdzić, czy istniała kiedyś wspólnota - bałto-słowiańska, czy Bałtowie są ogniwem pośrednim między językami słowiańskimi a romano-celtycko-dackimi, czy też po prostu sprawiają takie wrażenie, bo przez względną izolację zachowali wiele archaizmów w gramatyce i słownictwie.

A co z językiem liwskim? Kiedy pracowalem na Łotwie, jakieś 10 lat temu, przeczytałem w gazecie, że zmarł ostatni człowiek znający język liwski.

Z tego co mi wiadomo, w językach: litewskim i łotewskim jest 7 przypadków, nie 8 jak w PIE.

W większości się zgadzam, ale są pewne kwestie, gdzie mam inne zdanie i hipotezy. Odnośnie Aestów u Tacyta w "Germanii", to moim zdaniem nie jest to lud bałtycki, a bardziej lud ugro-fiński, czyli przodkowie Liwów i Estończyków. Zaś prawdziwymi Bałtami u Tacyta są moim zdaniem Wenedowie. Tacyt nie potrafił dokładnie zakwalifikować tego ludu bo wykazywał zarówno cechy Germanów jak i Sarmatów. Wenedowie byli podobni do "reszty" Germanów pod względem trybu życia i wojowania, czyli ze względu na gęste zalesienie, co jest logiczne preferowali piesze marsze i prowadzili osiadły tryb życia, dlatego mieszkali w stałych domach, w przeciwieństwie do Sarmatów, którzy żyli na otwartych stepach i analogicznie z tego powodu Sarmaci preferowali jazdę konną i mieszkanie na wozie. Zaś cechą wspólną Wenedów i Sarmatów zapewne był oprócz obyczajów właśnie język indoeuropejski satemowy, w przeciwieństwie do Germanów, którzy mówili językiem kentumowym, a nie satemowym. Zaś Aestowie mówili językiem podobnym do języka Brytów, a Brytowie to lud celtycki więc mówił językiem kentum, a nie satem. Co za tym idzie jeśli Aestowie nie mówili językiem satem, to raczej nie byli Bałtami, natomiast Tacyt zauważył cechy wspólne Wenedów i Sarmatów, że Wenedowie przejeli wiele obyczajów sarmackich, ale cechą wspólną zapewne była też wspomniana wyżej wspólna cecha językowa, czyli język indoeuropejski satemowy, a że Bałtowie posługiwali się właśnie językiem satemowym, to wynika z tego, że Bałtami u Tacyta byli Wenedowie. Dlatego moim zdaniem słowo "Wenedowie" może być określeniem własnym dla Bałtów i zanim ta nazwa była przypisana do Słowian, głównie zachodnich, o czym pisał Jordanes w swoim dziele "Gethica" to przed Słowianami nazwa ta określała Bałtów, jeśli nie wszystkich to przynajmniej tych zachodnich. Co do ludności to, żadni Słowianie nie wyparli, żadnych Bałtów. Prawda jest taka, że pod względem populacji ludzkich, co poświadcza genetyka, czyli pod względem biologicznym (genetycznym) Bałtowie i Słowianie, to ten sam lud. W Europie Środkowo-Wschodniej nie zmieniała się ludność, tylko zmieniał się język, czyli język bałtycki został zastąpiony językiem słowiańskim, ale nie wszędzie, bo tam gdzie Bałtowie nie ulegli slawizacji języki bałtyckie przetrwały. Oczywiście istniały grupy allochtonistyczne bo język słowiański ktoś musiał rozprzestrzenić we wszystkie zakątki Słowiańszczyzny, ale większość ludności w europie środkowo-wschodniej była autochtoniczna, czyli wniosek jest taki, że Słowianie w europie środkowo-wschodniej wczesniej byli Bałtami zanim się stali Słowianami pod względem językowym, ale pod względem biologicznym (genetycznym) Bałtowie i Słowianie to ten sam lud, jedynie dodatkowo na kształtowanie się Słowian miał jeszcze wpływ żywioł Scytyjsko-Sarmacki, o którym chyba w ogóle w tym filmie nie wspomniano, a potomkowie Scytów i Sarmatów są dzisiaj też Słowianami co potwierdza genetyka. Co do wspólnego rodowodu języków Bałtyckich i Słowiańskich, to moim zdaniem najwięcej racji ma Toporov. Język słowiański (prasłowiański) powstał na bazie peryferyjnych dialektów Bałtyckich (Wendyjskich), które wymieszały się z dialektami Scytyjsko-Sarmackimi, które też były satemowe i z tej fuzji oraz późniejszych przekształceń lingwistycznych powstał język Słowiański (Prasłowiański), który potem został rozprzestrzeniony na resztę późniejszej Słowiańszczyzny (tak jak pisałem wyżej zmieniał się język, nie zmieniali się ludzie). Satemowe dialekty Indoeuropejskie rozciągały się bardziej na południe. Język Bałtycki (Wendyjski) sięgał przynajmniej do linii Karpat, czyli na pewno bardziej na południe od linii rzek Prypeć-Bug-Wisła w czasach Tacyta, a zapewne już wcześniej taki zasięg posiadał, dalej na południe mamy kontinuum dialektalne w postaci języka dackiego, geto-mezyjskiego, trackiego i pelazgijskiego. Według Duridanova, te wszystkie języki/dialekty były satemowe i tworzyły razem jedną całość w postaci kontinuum dialektalnego. Osobiście popieram ten pogląd. Scytowie i Sarmaci po przybyciu do Europy falą powrotną przenikali się z miejscową ludnością autochtoniczną, czyli z Bałtami (Wenedami) ale tylko z tymi peryferyjnymi Bałtami, którzy żyli w południowo wschodniej części i tam właśnie nastąpił owa fuzja satemowa i powstanie nowego języka satemowego czyli Słowiańskiego są to tereny obecnej zachodniej Ukrainy i południowo-wschodnie tereny obecnej Polski. To jest kolebka języka słowiańskiego, który się potem rozprzestrzenił dalej, gdzie tamtejsza ludność pozostawała na swoim miejscu, ale przyswajała nowy język. To, że jezyk słowiański pochodzi od bałtyckiego można przedstawić na przykładzie wielu, jeśli nie większości słownictwa, gdzie stosując metodę wsteczną, czyli cofając przekształcenia lingwistyczne jakie doznał język słowiański do formy przed tymi przekształceniami, to słowa słowiańskie stają się słowami bałtyckimi. Z drugiej strony słowiański ma też wiele słów pochodzących leksykalnie z dialekyów scytyjsko-sarmackich, które pośrednio są wspólne z językami irańskimi, ale w tym przypatku nie można mówić o zapożyczeniach, tylko o wspólnej genezie wszystkich dialektów satemowych z Europy i z Azji. Także podsumowując język słowiański (prasłowiański) to satemowy "kreol" będący wynikiem fuzji dialektów bałtyckich (wendyjskich) i dialektów scytyjsko-sarmackich oraz jest on wynikiem późniejszych zmian lingwistycznych, które jeszcze bardziej poróżniły go z językiem bałtyckim, który pozostał, przede wszystkim jeśli chodzi o fonetykę, morfologię, leksykę, ale z drugiej strony oba języki zachowały wspólne zasady gramatyczne dzięki którym te dwa języki się pod tym względem za bardzo nie różnią. Z tego powodu język słowiański tak naprawdę jest językiem stosunkowo bardzo młodym. Fuzja trwała zapewne na przełomie er i zakończyła się w IV wieku n.e., potem zaczeły się kolejne przekształcenia jak palatalizacje prasłowiańskie, itp, które trwały do końca IX wieku, a potem już mamy do czynienia z podziałem na odrębne języki słowiańskie. Moim zdaniem język prasłowiański jest najmłodszym prajęzykiem indoeuropejskim i najpóźniej ze wszystkich prajęzyków indoeuropejskich zaczął się dzielić na odrębne języki. Natomiast z drugiej strony, stary rodowód przynajmniej od 2000 r.p.n.e.-1500 r.p.n.e. ma właśnie język Prabałtycki o bardzo archaicznych cechach, a nie Prasłowiański, który istnieje dopiero od ok. 300 r.n.e. i powstał częściowo ze starszego bardziej archaicznego języka prabałtyckiego, a częściowo z języka scytyjsko-sarmackiego. I to chyba tyle jeśli chodzi o moje wnioski i hipotezy.

Jeszcze taka hipoteza, jeśli jest przyjete że trzon języków indoeuropejskich urodził się gdzieś na przedkaukaziu i wywędrował w 3 głównych kierunkach, w tym zachodnim, to widocznie bardzo wcześnie rzeczywiście doszło do rozróżnienia grupy Bałtów od presłowiańskiej, poprzez warunki klimatyczne/geograficzne? Szybki brak kontaktu w pewnym okresie mógł wynikać z bariery, którą w pewnej fazie klimatycznej tworzyły bagna i torfowiska, dzisiaj jeszcze w dużym wymiarze występujące na Białorusi, ale one mogły rozciągać się przez kilkaset lat lub więcej, w wilgonej fazie klimatu, na dzisiejszą Ukrainę północno-zachodnią, w głąb dzisiejszej Rosji i dalej na północ, krótko mówiąc, mógł to być czasowo ogromny, niedostępny obszar. Resztki tego stanu mamy też w Polsce nad Narwią i Biebrzą m.in. Dostęp od strony Morza Bałtyckiego powiedzmy istniał, ale tamtędy nie kontaktowała się przecież ani ta ludność telematic, ani prasłowiańska z przodkami Bałtów.

Panie Profesorze, czy jest możliwe, by bałtowie byli wcześniejszą falą migracyjną indoeuropejczyków, a Słowianie późniejszą? I wziąwszy pod uwagę, że języki rozwijają się nie tylko w czasie, ale też różnicują się geograficznie, każda z tych fal mogła mówić zmienioną formą tegoż samego ind.europ., jedni starszą, drudzy młodszą? Może to naiwne myślenie, ale czy takie niemożliwe?

Mnie zaś intryguje, ze na tych ubogich terenach bagienno leśnych mogły utrzymać się spore miasta, zwłaszcza Nowogród Wielki będący w X wieku prawie dwa razy większy od naszego Wolina, przecież będącego bezwzględnym rekordzistą ziem polskich. Przecież nasze ziemie miały lepszy klimat, gleby i były gęściej zaludnione tworząc lepsze zaplecze. no chyba, ze się całkowicie mylę i to Nowogród jest tym poszukiwanym matecznikiem Słowian? W końcu plemię na którego terenach powstał Nowogród miało nazwę SŁOWIANIE

Natywny? Poważnie? Pewnie dla "piękna polszczyzny" - Gastheer. 🤢 "Przypadków JEST dwa"!... Tracą terytorium na rzecz Finów? Poważnie? W czasach historycznych Bałtowie (Łotysze) zasymilowali połowę dzisiejszej Łotwy, a ostatni Liwowie w Kurlandii (bo właśnie tam najdłużej się ostali) mówią już tylko po łotewsku, nie mając pojęcia o języku liwskim - może poza kilkoma dwujęzycznymi napisami w Kolce. W 1753r. ani kawałeczek dzisiejszej Łotwy nie należał do Polski (Korony Królestwa Polskiego). Inflanty Polskie (Łatgalia) były teoretycznie WSPÓLNYM obszarem Rzeczypospolitej, ale z racji sąsiadowania z Litwą (Wielkim Księstwem Litewskim) i oddaleniem od Korony, w rzeczywistości były terytorium Litwy! A kiedy to język lietuwiski (bałtyjski-litewski) był urzędowym? Ruski, a potem polski - ale o lietuwiskim, jako urzędowym nikt nic nie wie. Wiec po co fantazjować?... Bułgarski ma dwa przypadki! Oprócz mianownika, ma też wołacz. Nie stawiam kciuka w dół, bo temat ciekawy - ale tyle błędów... Czy można wierzyć w resztę?

Kazdy wyklad naukowy musi dotknac nieodwracalnych zniszczen poczynionych przez homo sovieticus. A jeszcze nie skonczyli. Wyklad bardzo ciekawy.

Co do pochodzenia etnosu słowiańskiego to reprezentuje p. anachroniczną recepcję. Słowianie byli silną od początku grupą co najmniej kilka tysięcy lat zamieszkującą strefę od Dniepru prawie po Ren, Od Bałtyku - w głąb Bałkanów. Oczywiście odbywały się przeróżne wędrówki i przemieszczenia ale to właśnie Słowianie są na wymienionym obszarze ludem autochtonicznym, czyli gospodarzami. Żadne tam Polesie i zach.Ukraina - to są alochtoniczne zmyślenia.