Η αρχαία πόλη - κράτος Άπτερα ιδρύθηκε κατά τον 8ο αιώνα π.Χ.. και βρίσκεται σε τέτοια θέση, λόγω της οποίας δεσπόζει του κόλπου της Σούδας. Ήταν μία από τις ισχυρότερες πόλεις - κράτη της Κρήτης. Το όνομά της, σύμφωνα με την παράδοση, το πήρε από τις Σειρήνες, οι οποίες έχασαν τα φτερά τους από λύπη ύστερα από την ήττα τους σε αγώνα μουσικού περιεχομένου, που πραγματοποιήθηκε στο συγκεκριμένο σημείο, με τις Μούσες. Στην πραγματικότητα, η πόλη πρέπει να πήρε το όνομά της από το ομώνυμο επίθετο της θεάς Άρτεμης που λατρευόταν στην περιοχή και απεικονίζεται στα νομίσματά της.
Τα εντυπωσιακότερα, μέχρι τώρα, μνημεία στο χώρο είναι οι δεξαμενές νερού κατασκευασμένες κατά την περίοδο της ρωμαιοκρατίας, έχοντας ενσωματώσει ίσως κάποια παλιότερη μορφή της ελληνιστικής περιόδου.
Η τρίκλιτη δεξαμενή με εσωτερικές διαστάσεις 17x25 m, έχει τρία κλίτη που χωρίζονται μεταξύ τους από μεγάλους πεσσούς. Είναι εν μέρει λαξευμένη στο βράχο και το υπόλοιπο τμήμα της κτιστό. Τα τοιχώματα έχουν ενισχυθεί, εσωτερικά κι εξωτερικά, με ένα επί πλέον τοίχο από πλίνθους και κονίαμα και τελικά ολόκληρη η δεξαμενή είναι επιχρισμένη με παχύ υδραυλικό κονίαμα πάχους 4 cm αδιαπέραστο από το νερό. Η οροφή είναι θολωτή και ίσως να οφείλεται σε επισκευή της περιόδου λειτουργίας του μοναστηριού, εποχή κατά την οποία μάλλον ανοίχτηκε η σημερινή πρόσβαση στο εσωτερικό της, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως αποθήκη. Αυτή η μετατροπή κατέστρεψε τμήμα της σκάλας που ξεκινούσε από την οροφή και κατέληγε στον πυθμένα, μόνη πρόσβαση για τον καθαρισμό της δεξαμενής σε κάποιο διάστημα του καλοκαιριού που θα ήταν άδεια. Η χωρητικότητα της έχει υπολογιστεί στα 2.900 m3. Η συλλογή του νερού των βροχών γινόταν από ανοίγματα της οροφής και από δίκτυο αγωγών που το
μετέφεραν από τις πολυάριθμες στέρνες της πόλης αλλά και την μεγαλύτερη δεξαμενή στο βόρειο τμήμα.
Πηγές: www.crete.gr/el/pages/ancient-...
www.itia.ntua.gr/el/getfile/1... (Διπλωματική Εργασία του κ. Γκρίζη Κ. Σωτήριου)