Gdzie w przedwojennej Polsce wznoszono obiekty sanatoryjne i wypoczynkowe? Czym charakteryzowała się nowoczesna architektura modernistycznych obiektów sanatoryjnych, do których przyjeżdżały rzesze kuracjuszy? To niektóre z kwestii poruszanych filmie dokumentalnym „Architektura kurortów”, z cyklu „Rzeczpospolita modernistyczna”. Dokument pokazuje siłę architektury, opartej na hasłach modernizmu, spójnych z ideami nowoczesnego lecznictwa. Jest podróżą po terenach przedwojennej Polski w poszukiwaniu modernistycznych obiektów sanatoryjnych i wypoczynkowych. Dzięki wykorzystaniu zdjęć dronowych ukazano obiekty w kontekście przyrodniczym.
Po I wojnie światowej brakowało nowoczesnych obiektów wypoczynkowych i sanatoryjnych. Państwo przyjęło ustawę uzdrowiskową, która ułatwiła inwestowanie w kurortach i zapewniło 2 tygodnie urlopu wypoczynkowego dla obywateli. Uzdrowiska rozwijały się i cieszyły dużym powodzeniem. Powstawały modernistyczne inwestycje zarówno w miejscowościach górskich: Truskawcu, Krynicy, Zakopanem, Wiśle, Istebnej, Bystrej, jak i w nadmorskich: Juracie czy Jastarni. Kurorty odwiedzali przedstawiciele elit przedwojennej Polski. W Juracie bywali politycy, przedsiębiorcy i artyści, m. in.: Ignacy Mościcki, Józef Beck, Eugeniusz Bodo, rodzina Kossaków. Do obiektów chętnie odwiedzanych przez polityków, przedsiębiorców i artystów zalicza się hotel „Lido” w Juracie, a także krynicka „Patria”. Słynny tenor Jan Kiepura do zaprojektowania pensjonatu „Patria” zatrudnił gwiazdę warszawskiej architektury - Bohdana Pniewskiego,
Film pokazuje zmianę jaka zaszła w architekturze budynków sanatoryjnych i wypoczynkowych lat 30. XX wieku. Moderniści inspirowali się techniką i statkami projektowali budynki przypominające „maszyny do wypoczywania”. Takimi „maszynami” są prezentowane w filmie: sanatorium przeciwgruźlicze w Otwocku, pensjonat Wiktor w Żegiestowie czy Nowy Dom Zdrojowy w Krynicy.
Paradoksem jest, że budynki modernistyczne, które miały być w założeniu architekturą prostą z betonu, cegły i szkła, w latach 30. są często ozdabiane alabastrem i drogimi materiałami. Modernizm stał się snobistyczną modą, czymś elitarnym - uważa wypowiadający się w filmie historyk sztuki dr Michał Wiśniewski.
O różnych nurtach w modernistycznym budownictwie kurortów, a także o istotnej roli balkonów i tarasów w ówczesnym lecznictwie sanatoryjnym w filmie opowiadają ponadto: dr Hanna Faryna-Paszkiewicz, dr Małgorzata Dolistowska oraz dr hab. Michał Pszczółkowski. Profesor Andrzej Szczerski zwraca uwagę na fakt, że polityka państwa i rozwój budownictwa sanatoryjnego powodowały stopniową demokratyzację korzystania z kurortów.
Wiele z prezentowanych w filmie obiektów nadal funkcjonuje i pełni swoje funkcje, niektóre niszczeją i popadają w ruinę, tak jak zaprojektowany przez Edgara Norwertha dom wypoczynkowy w Truskawcu.
_______________________________________________________________________
reżyseria: Joanna Fido, Ewa Rozwadowska
scenariusz: Joanna Fido, Ewa Rozwadowska
współpraca reżyserska: Elżbieta Leszczyńska
zdjęcia: Agata Grzybowska, Karol Lindholm
zdjęcia dronowe: Maciej Chłopicki/Muwi- operator Krzysztof Kalisz, Michał Wiślicki
fotografie obiektów architektury: Guy Ferrandis
grafika i animacje: Marcin Władyka
montaż: Julia Muszyńska
montaż dźwięku: Krzysztof Chodkiewicz, Arron Amo Travers, Patryk Banach
dźwięk na planie: Jan Leszczyński
dokumentacja: Natasza Rączka, Michał Pieńkowski
producent: Joanna Fido, kierownik produkcji: Jan Piotrowski
Sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022.
FidoFilm/NIAiU 2020, 31”31 min