APA TV-nin əməkdaşları Azərbaycan Ordusunun Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında işğaldan azad etdiyi ərazilərə səfər edir, həmin ərazilərdən “Zəfərin izi ilə” rubrikası altında silsilə reportajlar hazırlayır. Bu silsilədən növbəti reportajı təqdim edirik.
Azıx mağarasına burulan diki qalxandan sonra maşınlarımız kiçik meydançada dayanır. Burdan o yana piyada gedəcəyik - dəniz səviyyəsindən 1400, yaxınlıqdan keçən Quruçaydan isə 100-150 metr yüksəklikdə yerləşən, ilk insan məskənlərindən olan Azıx mağarasına...
Pillələri qalxırıq. Heç bilmirəm nə qədər çıxmışıq. Artıq təngnəfəsik, taqətimiz qalmayıb. Öz tarixi bilgiləri ilə yazılarımıza rəng qatan, AMEA Elm Tarixi İnstitutunun əməkdaşı, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Bayram Quliyev də bu dəfə bizimlədir. Soruşuram ki, pillələri qalxmaq çətin olmayacaq? Deyir, biz tarixçilər üçün Azıx mağarasını Kəbə kimi yerdir, odur ki, nə qədər çətin olsa da, qalxacaq. Əsas odur, 30 illik işğaldan sonra bu qədim tarixi məkan özümüzə qayıdıb, gerisi təfərrüatdır.
Bu da Azıx - dünyanın ən qədim insan məskənlərindən biri. Azıx mağarası haqqında ilk dəfə eşidəndə, deyəsən, ikinci, ya üçüncü sinifdə oxuyurdum. Düzdür, onda müharibə davam edirdi, amma hələ Qarabağı itirməmişdik. Amma nə onda, nə də ermənilər Qarabağı işğal etdikdən sonra heç vaxt ağlıma gəlməzdi ki, nə zamansa Azıx mağarasına gələrəm. İndi isə budur, ən qədim insan məskənlərindən birinin qarşısında dayanmışam və ləngimədən mağaranın içinə keçmək istəyirəm. Ki, görüm ən qədim insanları, əcdadlarımızı “doğub-törəyən” bu sirli mağara öz bətnində nə gizlədir?!
Mağaranın girişi palçıqlı və sürüşkəndir, üstəlik, bir tərəfində dərin xəndək var. Büdrəsən, xəndəyə yıxılarsan. Palçıqlı yerdən addadınmı, Sirat körpüsü kimi dar cığır səni mağaranın dərinliklərinə aparacaq. Bayram Quliyevlə divardan tuta-tuta, qorxa-qorxa birtəhər dar keçidi o üzə aşırıq. Qeyri-ixtiyari yadıma İndiana Cons haqqında film düşür. Yaxşı ki, bizim öz Spilberqimiz - operatorumuz Faiq bu səhnəni lentə alır, bir anlıq bizi də film qəhrəmanına çevirir.
“Azıx mağarası Daş dövrü insanlarının yaşayış yeri kimi məşhurdur, - Bayram müəllim mağaranı müşahidə edə-edə danışır, - Ən qədim zamandan insanlar çay qırağında yaşamağı üstün tutublar, bu səbəbdən də ən qədim sivilizasiyalar məhz çay hövzələrində yaranıb. Azıx mağarası da Quruçayın kənarında yerləşdiyi üçün ən qədim zamanlardan insanların maraq dairəsində olub”.
Azıx mağarası 1960-cı ildə arxeoloq Məmmədəli Hüseynovun rəhbərlik elədiyi ekspedisiya tərəfindən kəşf edilib. Aparılmış tədqiqat işləri zamanı on bir mədəni təbəqə aşkarlanıb. Mağarada Quruçay mədəniyyəti, Aşel mədəniyyəti və Mustye mədəniyyətinin izləri qalmaqdadır. Burada 700 min il yaşı olan qədim ocağın izləri də var.
Bir azdan mağaranın tavanına əlimi sürtüb his izlərini Bayram müəllimə göstərəndə o da yarı ciddi, yarı zarafatla deyəcək: “Bəlkə də min illər əvvəl əcdadlarımızın yandırdıqları ocağın hisidir, nə bilmək olar”. Nə yalan deyim, onun bu sözləri içimə şübhə toxumu səpəcək.
Bayram müəllim davam edir: “1968-ci ilin iyununda Məmmədəli Hüseynovun rəhbərliyi altında Paleolit arxeoloji ekspedisiyası Azıx düşərgəsinin V təbəqəsindən apardığı arxeoloji qazıntılar zamanı bir neçə daş məmulatı ilə birlikdə ibtidai insana məxsus alt çənə aşkar edir. Bu tapıntı 18-22 yaşlı qadına məxsus idi. Həmin arxeoloji tapıntının 350-400 min il yaşı vardı. Qədim dövrdə insanların bir neçə faizi otuz yaşa qədər yaşaya bilirdi, çoxu tez ölürdü. Qeyri-sağlam və bişməmiş ətlərlə qidalanma, vəhşi heyvanların toxundurduğu xətərlər, soyuq iqlim insanların tez ölməyinə səbəb olurdu”...
✅ Rəsmi saytımız: apa.tv
✅ Rəsmi facebook səhifəmiz: / tvapaxeber
✅ Rəsmi instagram səhifəmiz: / apatvresmi
✅ Rəsmi twitter səhifəmiz: / apatvofficial
✅ Rəsmi teleqram səhifəmiz: t.me/apa_tv
✅ Rəsmi youtube kanalımız: kzfaq.info...
apa tv apa group apa xeber apa xeberler xeberler son xeberler gundem gundem xeberler en son xeberler Xəbərlər son xəbərlər ən son xəbərlər yeni sərəncam xəbərlər bugün xəbərlərdə bugün günün xəbərləri xəbərlər yeni xeberler son deqiqe ən son xəbər son dəqiqə son deqiqe xeber xəbər xeberler yeni yeni xəbərlər bugünkü xəbərlər ən yeni xəbər son xeberler 2021 son xeberler bugun son xeberler bugun 2021 günün əsas xəbərləri azerbaijan azerbaycan siyaset baku baki bakı баку азербайджан новости xəbərlər ilham əliyev ilham aliyev mehriban əliyeva mehriban aliyeva xeberler cebhe dtx mtn prezident xalq azerbaycan xeberleri en yeni xeberler azerbaycanda neler bas verir cebheden xeberler qarabag azerbaycan qarabag azerbaycan en son xeberleri gunun xeberleri karabakh qarabağ əsirlər erməni əsir qarabağ döyüşləri qazi xtq xüsusi təyinatlı əsir şəhid bolgeler dunya olke olkeden xeberler hadise hadisə hadisələr iqtisadiyyat gundem canli birbasha
#apatv #zəfəriniziilə