ABONE OL! bit.ly/basfi
/ basfiiledeneyselbilim
/ basfiiledeneyselbilim
/ basf.basfiiledeneyselb...
Malzemeler
Serum hortumu
İki bardak
Su
Serum hortumunun bir ucunu su dolu bardağa, diğer ucunu da boş bardağa koyuyorum. Hiçbir şey olmuyor. Olmasını beklemiyordum zaten sorun yok. Şöyle yapacağım. Serum hortumunu su dolu bardağın içine sokuyorum. Serum hortumunun içinin tamamen su ile dolmasını sağlıyorum. Hiçbir şekilde hava boşluğu kalmasını istemiyorum. Evet oldu bence. Şimdi serum hortumunun iki ucunu da parmağımla kapatıyorum. Bu şekilde serum hortumunu iki bardağa ilk denememdeki gibi yerleştiriyorum. Ve suyun akışı gerçekleşiyor. Deneyin buraya kadarki kısmını daha önce sosyal medyada birçok kanalda görmüş olabilirsiniz? Peki neden, nasıl oluyor, su neden iki bardakta da aynı seviyeye geldiğinde akış duruyor? Açıklıyorum.
Nedeni basınç farkı. Serum hortumunun iki ucunda da hava basıncı var. Su dolu bardakta hava basıncına ek olarak bir de suyun basıncı var. Öyleyse içi su dolu bardaktaki toplam basınç boş bardaktan çok daha fazla. İşte su dolu olanın basıncı boştan fazla olduğu için de dolu olandan boş bardağa su akışı gerçekleşiyor. İki ucun basıncı dengelenince de akış durdu.
Daha önceki videolarımızda da işlediğimiz üzere açık hava basıncının büyüklüğü yaklaşık olarak 13 metre saf suyun oluşturduğu basınca eşdeğer. Yani açık hava basıncı ile su basıncı başbaşa bırakılırsa açık hava basıncı 13 metre yüksekliğine kadar saf suyu itmeye muktedir.
Hortuma hava basıncının etkisini size şu şekilde de gösterebilirim. Serum hortumunu su dolu bardağa sokuyorum. Hortumun dıştan kalan ucunu elimle kapatıyorum, hortumu çıkarayım bakın içinde su kaldı. Parmağımı kaldırıyorum. Hop içindeki su döküldü. Çünkü parmağımla hortumun ucunu kapattığımda hortuma etki edecek hava basıncının suyu itmesini engelliyorum. Parmağımı kaldırdığımda hava basıncının etkisiyle su hortumdan akıyor.
Biliyoruz ki akışkanların bir yerden bir yere akmasına sebep olan itici güçlerden biri de basınç farkıdır. Akışkanlar sıvının yüksek olduğu yerden alçak olduğu yere doğru akış gerçekleştirir. Bu basınç farkı büyüdükçe akışın hızı da artar. “Rüzgar nasıl oluşur?” ( • Rüzgarlar Nasıl Oluşur... ) deneyimizde basınç farkı sayesinde havanın nasıl aktığını gözlemlemiştik hatırlıyor musunuz? Hava da bir akışkandır. Rüzgar, bir hava kütlesinin belirli bir bölgeden diğer bir bölgeye akmasıyla oluşur. Buradaki kütle transferinin gerçekleşebilmesi için bir ‘itici kuvvet’e ihtiyaç vardır. Buradaki itici kuvvet, iki bölge arasındaki basınç farkıdır. Yani şöyle de diyebiliriz, rüzgarlar, atmosferdeki hava basınç farkları nedeniyle oluşan hava hareketleridir.
Rüzgarlar sayesinde rüzgarın enerjisinden de faydalanıyoruz. Rüzgar enerjisi sayesinde elektrik üretiyoruz ki bu gerçekten çok kıymetli arkadaşlar. Kıymetini anlamamız için harika bir örneğim var. Doğu Afrika’da bir ülke olan Malavi’de bir çocuk yaşamış. Adı William Kamkwamba. Ailesi tarımcılıkla geçinmeye çalışıyormuş. Çalışıyormuş çünkü ülkede çok fazla kuraklık varmış. Yağmur çok az yağıyormuş. Yağdığı zamanın çoğunda da fazla yağdığı için sele sebep oluyormuş. Bu şartlarda tarım yapmak her geçen gün zorlaşıyormuş. Tarım yapamadıkça fakirleşmişler. Ama William okula gitmeyi, yeni bilgiler öğrenmeyi çok seviyormuş. Ancak durumları o kadar kötüymüş ki parasızlıktan artık okula da gidememiş. Ama okulda öğrendikleri, bilime merakı onu yıldırmamış. Bu kuraklığa bir çözüm bulmak istemiş. Evet 13 yaşında, okuduğu fen kitabından da destek alarak köyüne bir rüzgar türbini icat etmiş. Evet 13 yaşında, o yokluğun içinde bunu başarmış. Onun sayesinde hem ailesi hem köyü kuraklıktan, açlıktan kurtulmuş. Çünkü rüzgar türbini sayesinde ürettikleri elektrikle kuyudan su çekmişler ve tarlalarını düzenli olarak sulayabilmişler. William bugün yetişkin. Güzel şeyler yapmaya devam ediyor. Hareketli Yel Değirmenleri Projesi'nde tam zamanlı çalışıyor. Geri dönüştürülmüş malzemeler, uygun teknoloji ve insan odaklı tasarım kullanarak Afrika'nın sorunlarına yenilikçi çözümler üretmek için çalışıyor. Başarı hikayesini anlatan kitap ve filmi var, tavsiye ederim. Kendisi bilginin, öğrenmenin ne kadar değerli olduğunun kanıtı.
Şimdi size basınç farkı ile ilgili bir sorum var.
SORU: Sizce bir balonu şişirdiğimizde hangisi gerçekleşir?
İç basınç dış basınçtan daha yüksek olur.
İç basınç dış basınca eşittir.
(Cevap: b)
Rüzgarın Gücü - www.basf.com/tr/tr/who-we-are...
BASF Türk Kimya desteği ile hazırlanmıştır.