Errata: • Powiedziałem, że Wołosi byli "koczowniczymi pasterzami", bo takiego sformułowania używa część źródeł, z których korzystałem. Ale komentarz napisany przez Natilect uświadomił mi, że to określenie nie jest tu najlepsze. Natilect pisze: "Wołosi uprawiali pasterstwo transhumancyjne. Nie koczowali, lecz lokowali wsie (na prawie wołoskim) a na sezon przepędzali stada na łąki górskie (niekiedy kilkadziesiąt km), po czym wracali do swoich wsi na zimę. To nie było koczownictwo. Rzeczywiście na przestrzeni wieków można obserwować migracje wzdłuż łuku Karpat, ale wywołane presją Słowian a potem Turków. Koczownictwo, brak przywiązania do miejsca, to zupełnie co innego". Dziękuję za komentarz! • Jacek Skrzymowski zwrócił mi uwagę w komentarzu, że zmiana [w] do [v] zaszła zapewne nie w prasłowiańskim, lecz już w trakcie jego rozpadu, pewnie już po najeździe węgierskim, o czym mogą świadczyć wspomniane na filmie węgierskie "oláh" i "olasz". Zresztą ta zmiana nie dokonała się całkowicie i w różnych językach słowiańskich mamy do dziś w pewnych pozycjach dźwięk [w] mimo zapisu "v", na przykład w znanym ze skoków narciarskich słoweńskim nazwisku Prevc, wymawianym [preuc]. Dziękuję za komentarz! • Mówię o św. Jacku Odrowążu, a grafika pokazuje św. Dominika (jest nawet napisane "DOMINICVS"). Mój błąd, mea culpa. Dziękuję za komentarz, Tokugawe! Kilka dodatkowych informacji - dla dociekliwych ;) • Nie powiedziałem o słowie "włoszczyzna" - pojawiło się ono w języku polskim w XVI w. i wiąże się to najpewniej z panowaniem królowej Bony, która na swoje potrzeby sprowadzała do Polski wielkie ilości włoskich owoców i warzyw. Niektóre z nich były w Polsce nowe (np. pomidory), niektóre (np. sałata, kalafior, kapusta) były znane już wcześniej, ale wygląda na to, że to królowa Bona je u nas rozpropagowała. Ostatecznie najwyraźniej to właśnie warzywa (a właściwie ich część) zrobiły na nas największe wrażenie, bo słowo zaczęło się odnosić właśnie do nich. • (to wiem dzięki komentarzom, które napisali Kamil Tuma, Radovan Kovarik i f1ng3rpr1nt - děkuji mockrát!) Po czesku jeszcze w XIX wieku używano formy "Wlachy" - taką formę podaje np. niemiecko-czeski słownik Josefa Dobrovskiego (1821 r.). A encyklopedia Jana Ottona (Ottův slovník naučný) w 1907 r. pisze o słowie "Vlachy" jako o wciąż powszechnie stosowanym synonimie słowa "Itálie". Można więc przypuszczać, że "Itálie" stała się popularna po zjednoczeniu Włoch (1861 r.). Ale do dziś po czesku mówi się "vlašský salát" 'sałata włoska' i vlašský ořech 'orzech włoski'. • Ale zaraz... czeski jest zachodniosłowiański, więc dlaczego po czesku było Wlachy/Vlachy, a nie Wlochy/Vlochy? Dlatego że pierwotnie dialektom czeskim i słowackim było bliżej do języków południowosłowiańskich i przestawka zaszła tam tak, jak na południu, czyli "al" > "lā" > "la". Ale w X wieku do Europy przybyli Węgrzy i zajęli Kotlinę Panońską, oddzielając w ten sposób Czechów i Słowaków od Słowian południowych i zbliżając ich do Słowian zachodnich. Dziś więc klasyfikujemy czeski i słowacki jako języki zachodniosłowiańskie, ale pierwotnie było im bliżej do południowosłowiańskich. • A tę część Moraw, do której zapewne przyszli kiedyś Wołosi, nazywa się do dziś po czesku Valašsko, a po polsku - Wołoszczyzna Morawska. Jest tam też np. miasto Valašské Meziřící, czyli Wołoskie Międzyrzecze. • Od tego samego słowa, co Walia, pochodzi też szkockie nazwisko Wallace, które znaczy tyle, co "Walijczyk". • W ogóle mówiąc na początku o miejscach kojarzących się nam dziś z celtyckim, powinienem też pewnie powiedzieć o Szkocji. Chociaż dziś językiem gaelickim szkockim (należącym do podrodziny celtyckiej) mówi tylko około 11 tysięcy ludzi. • Od nazwy Wolków pochodzi też francuska (i angielska) nazwa Galii: „Gaul”. Germańscy Frankowie krainę swoich romańskich sąsiadów określili jako *Walha(land), a to określenie dostało się do starofrancuskiego jako „Waulle”, a potem - „Gaul”. To określenie dostało się potem do języka angielskiego. Ale uwaga: „Gaul” nie ma związku z łacińską nazwą „Gallia” (z której pochodzi też polska nazwa, „Galia”), która - mimo że brzmi tak podobnie - ma zupełnie inne pochodzenie. • Nazwa Wołochów jest też widoczna w nazwach różnych miejscowości w południowo-wschodniej Polsce, np. Wołosów, Bolechów Wołoski, Wołoska Wieś, Kobylnica Wołoska, Ruda Wołoska, Huszczka Wołoska, Branew Wołowska, Tyrawa Wołoska. • Choć do pragermańskiego słowa "Walh-" może się wydać podobne słowo "Valhalla", to nie ma ono z nim żadnego związku. "Valhalla" jest - w odróżnieniu od "Valh-" - słowem rdzennie germańskim, konkretnie: staronordyjskim, gdzie słowo "Valhǫll" oznaczało "sala zmarłych wojowników", od "valr" 'zmarły wojownik' (taki, który zmarł podczas bitwy) i "hǫll" 'sala'. To drugie jest spokrewnione z angielskim "hall". To pierwsze pochodzi z praindoeuropejskiego *u̯elh₃- 'uderzać', a zatem jest prawdopodobnie spokrewnione z polskim słowem "walka" (które jest zapożyczeniem z czeskiego). • Z germańskim słowem "Walh-" nie ma też związku niemieckie słowo "Volk" 'lud'. Trochę myląca jest pisownia, bo niemieckie słowo pisze się dziś przez "V", ale kiedyś pisało się przez "f": w staro-wysoko-niemieckim: "folc". Zresztą widać to też w pokrewnym angielskim słowie "folk". Oba wywodzą się z pragermańskiego *fulką 'lud, plemię', to z *fulkaz 'tłum, armia', a to - być może - od praindoeuropejskiego rdzenia *pleh₁- 'wypełniać'. Dlatego, że zasadniczo praindoeuropejskie *p przechodziło w pragermańskim w *f (tzw. prawo Grimma). Natomiast w innych podrodzinach takiego zjawiska nie było, dlatego zazwyczaj mają dalej "p" - dlatego od rdzenia *pleh₁- pochodzą też np. łacińskie "plebs" 'tłum' i polskie "pułk". • Na filmie podaję formy prasłowiańskie *galvā, *valh-. Tradycyjnie zapisuje się je nieco inaczej: *golva (zob. en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/golva), *volxъ (zob. en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/volxъ). Różny zapis „h” i „x” to tylko kwestia konwencji - oba te znaki oznaczają tu głoskę podobną do polskiego „ch”. Bardziej skomplikowana jest różnica w zapisie samogłosek. Wiąże się to z tym, że w języku prasłowiańskim w pewnym momencie krótkie „a” przeszło w „o”, a długie „ā” przeszło w „a” (mówiąc ogólnie: różnice w długości samogłosek zostały zastąpione różnicami w ich barwie). Pytanie tylko, kiedy się to stało. Tradycyjnie uważało się te zmianę za wczesną, bliższą początku wspólnoty prasłowiańskiej, dziś większość slawistów uważa ją za zmianę późną, dokonaną u samego kresu wspólnoty prasłowiańskiej, to znaczy w IX wieku. Sądzą więc oni, że prasłowiański przez niemal cały okres swojego istnienia nie miał w ogóle samogłoski „o”. Mimo to - siłą tradycji - często zapisuje się nadal „o” i „a”, mając tak naprawdę na myśli fonetycznie krótkie „a” i długie „ā”. Ma to ciekawe implikacje, i bardzo możliwe, że wrócę do tego jeszcze w którymś z następnych filmów. • Dlatego to, co stało się u kresu prasłowiańszczyzny z grupą „al” między spółgłoskami, nazywa się tradycyjnie rozwojem grupy TolT (gdzie T oznacza dowolną spółgłoskę). Ja natomiast przedstawiłem to jako rozwój grupy TalT, gdzie „a” najpierw zostaje przestawione (na zachodzie) / przestawione i wzdłużone (na południu) / podwojone (na wschodzie), a dopiero potem zmienia barwę. Prawdopodobnie obie te zmiany zachodziły w IX wieku, możliwe że niedługo po sobie (a może nawet chronologicznie na siebie zachodziły).

I'm italian and I could follow the video thanks to the english subtitles, because unfortunately I don't understand polish. Anyway, I tried to follow your speech as much as possible and catch some words every now and then; it was very interesting. So I enjoyed both the sound of the polish language and the story, which I found extremely interesting too. Thanks for your great video! Ciao Polonia!

Wpadłem z polecenia przez YT i nie żałuję tych 15 minut :D

I do not speak Polish. I do not know why this was recommended to me. But this was so well made that I got the general gist of it, good job!

Świetny materiał! Z każdą minutą padały kolejne ciekawe wątki. Dzięki! Zabrakło mi tylko wspomnienia o "włoszczyźnie".

One of the best Polish-language documentary videos I have ever seen on KZfaq. Brilliant narrative, well presented, and technically highly professional!

Jestem oczarowana - wiedzą Pana prowadzącego, podejściem do tematu, sposobem prezentacji, bogatym słownictwem, dykcją, poczuciem humoru, biegłością w tematyce, znajomością wymowy w obcych językach. W życiu nie widziałam tak pięknej i obszernej ERRATY!!! Od dzisiaj jestem wielbicielką kanału "Ciekawostki...."

Witam z Rosji! Może być to nie jest bardzo popularnym dla nas (Rosjan), ale bardzo kocham polskę kulturę, więc uczę się wasz język. Wszystkiego najlepszego.

Impressionante quanta storia ci possa essere dietro una sola parola. Video davvero impressionante, nonostante non potessi capire cosa stava venendo detto, grazie all'intonazione della voce e a dei sottotitoli assolutamente straordinari, sono comunque riuscito a seguire. I miei complimenti, sia per la favolosa traduzione in più lingue, sia per la conoscenza, il contenuto, e la professionalità con cui le informazioni sono state presentate 👏 Saluti ai nostri amici Polacchi 🇮🇹🇵🇱

Uwielbiam! Dziekuje, to bardzo wazne znac pochodzenie slow. To idealny sposób zeby jednoczesnie uczyc się jezyka, historii i geografii. Ciezka praca, piekna dykcja i mega dobrze zrobiony montaż, gratuluje!

Koniecznie załóż patronite, bądź coś takiego, ta forma jest idealna dla takich kanałów

5 minutes in and had to pause to comment on how impressed I am! I’m obsessed with origins stories especially nuanced ones.

I am just learning Polish and your channel is a great finding. Thank you!

I am Romanian, and even though I am not from the historical region of Wallachia, this was extremely interesting to me! Also, watching with subtitles helps me improve my basic knowledge of Polish!

Ahoj, česky se řekne Itálie, ale máme vlašský salát a taky vlašský ořech

Thank You for this explainatiion :) I'm Italian and I knew only a piece of this story, thank you for this video♥

Thank you for the English subtitles, I very much enjoyed your videos. It's nice to have a look into Indo-European languages from a Slavic language perspective. And of course your videos are very well produced. Thank you very much.

Mega film, prosto wytłumaczone. Jestem z Włoch i uczę sie polskiego i w sumie zawsze sie zastanawiałem czemu te orzechy są nazywane włoskie ;)

Ale swietny kanal. Solidna porcja wiedzy, otwarty umysl. Diamencik w calym jutuberskim szambie banalow, blichtru I sprzedajacych sie ludzi. Czapki z glow.

That is one of the most awesome and informative videos on the origin of a word that I have ever seen. Congratulations for the incredible work!

Fascinating. I have recently started learning Polish and find it interesting to see where you have completely different words to other countries. Herbata for tea is another where most other languages have a words recognisable as tea or chai. Words that look the same as English but have totally different meanings are a challenge! No was the first of those I learnt.

KZfaq losowo polecił mi ten film i skończyło się tak, że obejrzałem wszystkie jakie ukazały się do tej pory na kanale ;) Super materiały, oby więcej takich!

Te filmy powinny mieć wyświetlenia na poziomie karty na czasie!

Na początku myślałem że wszystko o czym mówi to wiedzą którą posiada. Potem sprawdziłem opis I zrozumiałem że wszystko o czym mówi to zasługa godzin spędzonych na szukaniu tej wiedzy. I te godziny zamknął w miłych 15 minutach. Naprawdę szacunek się należy

What a wonderful story! I am of Polish (father) and Italian (mother) origin, born in the UK, and trying to learn Polish. Apart from being a very helpful language learning tool, your delightful video has woven a tapestry which feels like my story. Perhaps I should adopt a walnut as a family emblem! Dziękuję bardzo!

Bardzo ciekawy materiał, aż zadziwiające, że te słowo tyle musiało się stać by te słowo powstało. Jeszcze ciekawsze jest jak ktoś do tego doszesł i zrozumiał :O

Dobre wytłumaczenie ekspansji Słowian tak potężnej w krótkim czsie!

Historia: Historia bez cenzury J. Polski: Ciekawostki językoznawcze Po prostu sztos...

Ogrom wiedzy historycznej podany nam w piękny i płyny sposób! Widać że Pan wie o czym mówi. Oby więcej takich filmów!

Uwielbiam! To jest ta część KZfaq'a, na której chcę się gubić

Boże, ten kanał to jest takie złoto. Żadnego innego kanału nie oglądam z takim zaciekawieniem jak ten :o Winszuję i dziękuję!

i'm italian, i've been to Krakow and Wielizka in 2017. Loved Poland, i will be back soon (i hope) So much history behind one single word, amazing

Genialny odcinek. Wyczerpany do granic wołoszczyzny albo i dalej ;)

Ten kanał zasługuje na o wiele większą popularność!

Ten program to mistrzostwo świata! Nie wiem jak gratulować! Po prostu się cieszę że ktoś robi takie filmiki!

Thank you for the video, I opened it out of curiosity but I would have never expected so many historical ramifications from this word, greetings from WŁOCHY and great work! :D

Jestem Rosjaninem, uczę się polskiego od dwóch miesięcy, i ten kanał bardzo mi wspiera i będzie wspierać w nauce polskiego. Pan mówi dosyć wolno, a to jest ważne dla uczniów. Powodzenia w rozwoju kanału i szacunek! 🐞🍀🐞🍀

Pozdrawiam z Włoch, od 28-u lat tutaj żyję (większość rodziny dalej w Gdańsku jest) i dopiero dzisiaj się dowiedziałem czemu tak się nazywają 👍🏻

Bardzo fajny kanał. Gdzie są następne filmy?!?! :D

Many compliments for this video. I have been 33 years ahi for the first time in Hungary and I have always wondered why they called my country “Olasz” and now I have find out. How fascinating! Keep up with this great work!

Fenomenalny program! Wreszcie wyczerpująco i dokładnie. Chyba nawet na Wikipedii to wyjaśnienie jest skrótowe i uproszczone. Wielkie dzięki!

Zachwycona! Mogę bez końca ❤️ Wreszcie jedno z wiecznie dręczących mnie pytań językowych zostało odpowiedziane (strona bierna, wersja autorska). Dziękuję! 🙏

Fajnie, ze dałeś podsumowanie pod koniec

Kurde wszedłem tutaj przez przypadek, ale filmik obejrzałem od początku do końca bo jest ciekawy, i dokładnie opowiedziany

Bardzo ciekawy odcinek. Jasno i klarownie wyjaśnione. Zawsze interesowała mnie etymologia i takie programy to perełki w internecie. Dziękuję za lekcję historii i językoznawstwa 😉

I ten SDM na koniec! Świetny odcinek!

Dziękuję za bardzo ciekawie opowiedzianą historię, której generalnie nie lubię, ale tu słuchałem z dużym zainteresowaniem. Wielkie dzięki za mapy, strzałki, kolory i obrazki. Wszystko tèo pięknie obrazuje to o czym mówisz i ułatwia zrozumienie. Kawał dobrej roboty. Dziękuję !

NIESAMOWITE :) w swoich materiałach często próbuję podać wytłumaczenie i pochodzenie nazw szczytów, przełęczy itp w Tatrach/Bieszczadach. I zupełnie przypadkiem pojawił mi się ten film, i jakże przypadkowo okazał się cennym rozszerzeniem mojej wiedzy. (zwłaszcza część o Wołochach) Dzięki wielkie za ten ogrom wiedzy, na pewno mi się przyda :)

Świetny materiał, brakuje takich kanałów na YT

Dziękuję. Świetny film. Gratuluję warsztatu i pomysłu na prezentację niełatwych treści.

Dziękuję za możliwość poszerzenia wiedzy.

Rewelacyjny film, bardzo szczegółowy ale wart śledzenia jest ten szlak językowy

O panie, to jest kanał którego bardzo potrzebowałem :D

Czemu dopiero teraz znalazłem ten kanał? Świetny film, muszę obejrzeć pozostałe.

Kapitalny film. Uwielbiam takie analizy, zwłaszcza językowe. Dziękuje bardzo.

thank you for the video. It was super interesting and helpful. The fact that you have excellent subtitles is a huge plus in learning polish as well.

Jeden z najlepszych kanałów na polskim YT. Oby tak dalej!

Nareszcie rekomendacje YT przywiodły mnie w dobre miejsce! :D bardzo ciekawy materiał, dziękuję!

Jestem Ukraińcem, uczę się polskiego. W końcu dostałem odpowiedź, dlaczego Italia nazywają się po polsku Włochy. Dziękuję za wyjaśnienie!

Randomly got recommended this video and it was actually really interesting information and thanks to the subtitles I was able to follow along :D Also we have a joke in Finland that goes like this: "What do you call a Pole who is swimming?" "Polski"

Znakomite! Myślę, że kanał powinien mieć wkrótce100 k subskrybentów. Czy są szanse na napisy po angielsku? To mogłoby przyciągnąć wielu dodatkowych widzów. A jest co pokazać!

to jest przefantastyczne. Podziwiam za wiedzę no i ogrom pracy zeby powstał te ten odcinek :) dziękuję :)

Jestem tu nowy ale przycupnę na dłużej. Niezwykle interesujące. Gratuluję pomysłu

Fajnie, że trafiłem na ten kanał. Obejrzałem parę filmów i przypadły mi do gustu, więc subskrypcja wlatuje.

Zaczynam oglądać dopiero, a już czekam na następny!

Chapeau bas! Zostaję tu na dłużej, dzięki! :)

As both italian and linguist this was absolutely amazing to watch! And I found out I like the sound of Polish a lot, the more you know~ Dziękuję Ci!

kocham pana kiedy kolejne ciekawostki???

Wspaniały materiał, najlepiej spędzone 15 minut w internecie :D

Fajne. Dzięki.

Nie wiem jak tu trafilem ale bardzo sie ciesze. Super kanal pozdrawiam

Przyszedłem tu przypadkiem i nie żałuję

Nareszcie odcinek! Tęskniłem. I to jeszcze długi! Świetnie!

O matko mega kanał bardzo ciekawe tematy interesujące

Znakomity wykład! Jestem tu pierwszy raz, ale będę wracać, bo tematyka i sposób prezentacji są fascynujące! Wielkie Brawa!

Fantastyczne! Jestem pod olbrzymim wrażeniem, bez przerostu formy, rzeczowo, spokojnie, ale niesamowicie skupiajacy uwagę. W zalewie narcystycznych internetowych osobliwości to prawdziwa perła! Dzięki :)

Świetny materiał ! Widać że się starałeś

Przykro patrzeć na to ze dzieciaki wolą friza oglądać niż coś pożytecznego, oraz coś o czym można się dużo pouczyć

No niesamowita historia z tymi Włochami, na dodatek przekazana przez Pana w sposób wręcz bajeczny! Kocham tę naszą zagadkową polszczyznę z jej słownymi tajnikami, karkołomną gramatyką, samogłoskami merdającymi ogonkami... PS Kciuk i sub oczywiście!

Niesamowity kanał, a zawitałem tutaj z prezentacji filmu zajmującego się bushcraftem. Młody człowiek pomylił tam Wołochów z Włochami i ktoś w komentarzu prostując podał link do tego materiału. Szczęśliwy dzień, piątek, piąteczek piątunio po pracy rozpoczął się naprawdę dobrze! Zakochałem się w treści i formie przekazu od pierwszego wysłuchania ;) i zostaję na zawsze! ;)

świetny film, lecę oglądać inne!

Świetne. Nie mogę się doczekać następnych odcinków i zaczynam oglądać starsze.

Super wykład,przejrzysty nawet przy tak licznych dygresjach,które świetnie uzasadniają główną argumentację.👍👍👍👍

Thank you so much for making this video and translating it so well. The animated maps have such an amazing attention to detail!

Tak sie ciesze, ze znalazlam ten kanal! Na lingwistycznych studiach niby cos bylo, ale juz nie pamietam! Dzieki ❤️

Dobrze jest widzieć, że kanałowi urosły zasięgi po tym odcinku.

Nie wiem jak tu trafiłem, ale jesteś niesamowity. Wspaniale jest odnaleźć kanały ludzi, którzy tworzą materiały tak wartościowe.

Świetny kanał! Czekałem na coś takiego :)

Wooow! Ten film idealnie przedstawia i zbiera te właśnie ciekawostki, które "sprzedaję" znajomym. Tylko, że ja zazwyczaj zaczynam od Rumunów, bo jestem nimi zajarany, uczyłem się języka (Od razu wiedziałem co znaczy "branza de la gazda" w sklepie w Bukareszcie:D) i byłem tam na wymianie studenckiej. Rumuński to bardzo ciekawy język. Romański, ale z mnóstwem słowiańskich słów. Nie wiedziałem za to o "walnut" i aż mi trochę wstyd, że tego nie skojarzyłem. Daję suba!

Bardzo ciekawy filmik!!! 👍 Pozdrawiam i czekam na następne...😁

Świetny materiał!

Długo trzeba było czekać na nowy odcinek, ale było warto! Świetna robota, pozdrawiam!

A ja, jak byłem mały, jeździłem zabawkowym samochodzikiem po bujnej grzywie konika na biegunach, mówiąc, że to podróż przez Włochy. :D Dziś, po tylu latach wreszcie poznałem właściwą etymologię. Dzięki za ten odcinek, Kamilu!

Super materiał!

Tak szczegółowe wyjaśnienie wydawałoby się prostego tematu... Widać bardzo dużo pracy i umiejętności przekazywania wiedzy, jestem pod wrażeniem!

Cudnie, że kolejny odcinek zawitał pod strzechy. Mam nadzieję, że kolejny już niebawem. Pozdrawiam

O matuchno przez przypadek tu trafiłem i jakie to jest dobre. Ten przyjemny sposób tłumaczenia wszystkie, ta dykcja, ten przyjemny głos do słuchania. No i ciekawy temat. Bardzo dobry materiał. Idę sprawdzać następne :)

O! Pytałem o to jakiś czas temu w komentarzach! Dziękuję za ten filmik, bardzo mnie to ciekawiło.

Dzięki za ten odcinek! 😃

Fajnie, że Pan wrócił! :))