Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
«Истинжо» луғатда ахлат кетказишдир.
Фуқаҳолар истилоҳида эса нажосатни сув ва унга ўхшаш нарса ила кетказиш ёки тошга ўхшаш нарса ила артишга истинжо дейилади.
Уйқу ва елдан бошқа ҳар бир таҳоратни кетказувчи нарсадан тошга ўхшаш нарса ила истинжо қилмоқ суннатдир. Суяк, тезак ва ўнг қўл билан эмас. Сўнг уни ювмоқ одобдир. Агар у махраждан бир дирҳамдан кўпроқ тарқалган бўлса, ундан истинжо қилмоқ вожибдир.
Қўлини ювгандан кейин уни бармоқларининг ич тарафи ила махражини муболаға ила бўшаштирган ҳолда ювади. Кейин қўлни ювади. Халода қиблага қарамоқ ёки ортини қилмоқ макруҳдир.
Бу сарлавҳа остида келган маълумотларни хало одоблари десак ҳам хато қилмаган бўламиз. Ҳар бир кишининг кундалик ҳаётида бир неча бор такрорланиб турадиган бу муҳим амалга шариатда катта эътибор берилган. Бугунги кунда шахсий озодалик деб номланаётган ишни ислом қадимдан ўта тартиб ила йўлга қўйгандир. Келинг, ўша маълумотларни ўрганишга киришайлик.
Уйқу ва елдан бошқа ҳар бир таҳоратни кетказувчи нарсадан тошга ўхшаш нарса ила истинжо қилмоқ суннатдир.
Уйқу ва елга ўхшаш хушидан кетиш, жиннилик, мастлик каби таҳоратни кетказувчи нарсалардан ҳам истинжо қилинмайди. Қолганларидан, агар нажас бир дирҳам миқдоридан кам бўлса, истинжо қилиш суннатдир. Кўпчилик уламолар истинжо қилиш эркаку аёлларга суннати муаккададир, деганлар.
Чунки Расулуллоҳ салаллоҳу алайҳи вассалом бу ишни доимо қилганлар.
Имом Абу Довуд, Ибн Можа ва Аҳмадлар Абу Ҳурайра р-у.дан қилган ривоятда Расулуллоҳ салаллоҳу алайҳи вассалом:
«Ким тош ила истинжо қилса, тоқ қилсин. Ким шундоқ қилса, яхши. Ким қилмаса, танглик (гуноҳ) йўқ», деганлар.
Суяк, тезак ва ўнг қўл билан эмас.
Бу ҳукмни фуқаҳолар қуйидаги шаръий далиллардан олганлар.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳожатларига чиқувдилар, ортларидан бордим. Одатда у киши ортларига қарамас эдилар. У кишига яқинлашувдим:
«Менга тошлардан олиб кел, улар билан истинжо қиламан, (ёки шунга ўхшашроқ, гап айтдилар) суяк ёки тезак олиб келма», дедилар. Кийимимнинг этагига тош солиб келтириб, ёнларига қўйдим ва ўгирилиб кетдим. У киши қазои ҳожат қилиб бўлиб, уларни ишлатдилар».
Бухорий ривоят қилган.
Шунингдек, бу икки нарсанинг хусусиятларига эга бўлган нарсалар билан ҳам истинжо қилиб бўлмайди. Суяк-таом чиқиндиси, тезак-ҳайвон чиқиндиси ҳисобланиши эътиборидан шу гап айтилган. Баъзи уламолар таом, кўмир, шиша, латта, дарахт баргига ўхшаш нарсалар билан истинжо қилиш ҳам макруҳ, деганлар.
Шундоқ бўлганидан кейин фойдали нарсалар билан истинжо қилиб бўлмаслиги ўз-ўзидан маълум бўлади.
Баъзи қадимги уламоларимиз, қоғоз билан истинжо қилиш макруҳ, деганлар. Чунки уларнинг вақтида қоғоз камёб бўлган. Ҳозир ҳам фойдаланадиган қоғоз билан, хусусан, ёзуви бор қоғоз билан истинжо қилишга рухсат берилмаган. Аммо истинжо учун алоҳида тайёрланган қоғоз билан истинжо қилишга ҳамма уламолар рухсат берганлар. Чунки бу шу мақсад учун махсус тайёрланган нарсадир.