พิสุจน์เสาไม้ปริศนานับ1000 ต้น
หลังจากเมื่อวันที่ 20 สิงหาคมที่ผ่านมา ผมได้ลงพื้นที่สำรวจป่าหนองกองหิน ตามคำบอกเล่าของคนเฒ่าคนแก่ ว่า มีฐานปราสาทหิน และสระน้ำโบราณ อยู่ในป่าลึก เชื่อว่า จุดนั้นเคยเป็นชุมชน ขอม ที่มีความเจริญรุ่งเรืองในอดีต และยังเชื่อว่าในป่าแห่งนั้น เป็นป่าศักดิ์สิทธิ เป็นที่อยู่ของเทวดา หรือ เป็นเมืองบังบด ซึ่งผู้คนที่นั้น มีการดำเนินชีวิตคู่ขนานไปพร้อมกับบ้านเมืองเรา หากแต่อยู่ในอีกมิติที่เราไม่สามารถมองเห็นได้ ผู้คนในเมืองนั้น เป็นเมืองที่มีศิลธรรม ผู้คนยึดมั่นในคำสัตย์ แต่เป็นที่น่าเสียดาย ที่การลงพื้นที่สำรวจในครั้งนั้น เราไม่เห็นกองหิน เนื่องจากกาลเวลาได้พัดพาเอาดินเศษใบไม้ ทับถม จนกองหินให้จมอยู่ใต้ดินลกลงไป
การสำรวจเมืองโบราณ ณ ชุมชนโนนหอมยังไม่สิ้นสุด เนื่องจากเราได้รับคำบอกเล่าจากคนเฒ่า คนแก่ ว่า ไม่ไกลกับหนองกองหินนัก อยู่ทางทิศตะวันออก ประมาณ 3 กิโลเมตร พบเสาไม้โบราณ กว่า 1000 ต้น ซึ่งปักอยู่กลางฮาก หนองน้ำที่มีมาแต่โบราณ คาดว่าอาจเป็นโบราณสถานในยุคเดียวกันกับ โบราณสถานหนองกองหิน ชาวบ้านเล่าว่า จุดนี้มีเรื่องเล่า มีตำนาน ที่ชวนขนหัวลุกมากมาย คนในพื้นที่รู้จักกันดี วันนี้เราจะพาทุกท่านไปร่วมสำรวจ เสาไม้ปริศนานับพันต้นกลางหนองน้ำโบราณ ติดตามไปพร้อมกันครับ
ผมเดินทางออกจากเมืองสกลนคร มุ่งหน้าสู่หมู่บ้านโนนหอม ตำบลโนนหอม อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร ระยะทางประมาณ 28 กิโลเมตร ผมได้ไปพบ พ่อ ศรชัย ขันเพียแก้ว อดีตผู้ใหญ่บ้านบ้านโนนหอม ท่านได้เล่าถึงตำนานของเสาไม้จำนวนนับพันต้น ให้เราพัง ซึ่งทำให้เรารู้ว่าจุดที่พบเสาไม้จำนวนมากนั้น ชาวบ้านเขาเรียกว่า ดอนเสาเฮือน
นอกจากเส้าไม้โบราณนับพันต้นแล้ว จุดนี้ชาวบ้านยังขุดพบเศษหมอดินเผาลายเชือกจำนวนมาก ชาวบ้านได้นำไปตั้งโชว์ไว้ที่วัดบ้านโนนหอม และบางส่วนขึ้นไปวางไว้ ณ จุดชมวิวของหมู่บ้าน เพื่อให้คนได้ศึกษา จากการสังเกต เสาไม้ดังกล่าวมีขนาดแตกต่างกัน เส้นผ่านศูนย์กลาง ตั้งแต่ 10-30 เซนติเมตร มีความยาว เฉลีย ตั้งแต่ 4- 8เมตร โดยลักษณะเสา มีการถากให้อีกด้านหนึ่งแหลม เพื่อใช้ปักลงไปในพื้นดิน
ผู้ใหญ่ศรชัย เล่าว่าเคยมีคนมาลักขุดเพื่อนำเสาไปเหมือนกัน แต่ก็ต้องนำมาคืนทุกราย เนื่องจากมีคนโบราณไปตามเอาเสาคืน ถ้าไม่คืนมีอันเป็นไป เมื่อก่อน ในวันพระ ชาวบ้านจะได้ยินเสียงปี เสียงตีกลอง ดังมาจากดอนเสาเฮือน คนในพื้นที่นี้ต่างรู้กันดีในเรื่องความเฮี้ยนของที่นี้
จากการสำรวจของ ดร.สรรค์ เพชรคำ อดีตผู้อำนวยการสถาบันภาษา ศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฎสกลนคร เป็นไปได้ว่า จุดที่พบเสาไม้โบราณนี้ เคยเป็นบ้านเมืองของขอมในอดีต เพราะขอมเรืองอำนาจในดินแดนแถบนี้ เมื่อ พ.ศ.1,600-1,700 ไม่ไกลกันโดยรอบเมืองหนองหารแห่งนี้ พบโบราณสถานที่สอดคล้อง ซึ่งอยู่ในสมัยเดียวกัน เช่น ปราสาทภูเพ็ก ประสาทนารายณ์เจงเวง ปราสาทดุม
อย่างไรก็ตามเสาไม้นับพันต้น ที่พบ ยังคงทิ้งปริศนาให้เราได้ศึกษากันต่อไป ปัจจุบันยังไม่มีหน่วยงานที่รับผิดชอบโดยตรงเข้าสำรวจ การศึกษาเรื่องราวในอดีตของทีมงานลุยผ่านเลนส์ ก็เพื่อให้เข้าใจบริบทการตั้งบ้านแปลงเมืองจากอดีตจนมาถึงปัจจุบัน เรียนรู้ และเข้าใจ การเปลี่ยนแปลงของสังคมในแต่ละช่วงเวลา อย่างถ่องแท้