زندگینامه فاطمه قنادی (وارتوش ماچکالیانس) خواننده رادیو
Fatemeh Qannadi - Fatma Qənnadi
Vartuş Maçkalyan
فاطمه قنادی (وارتوش ماچکالیانس) در سال 1920 میلادی ۱۲۹۸ خورشیدی در روستایی نزدیک تفلیس گرجستان متولد شد.
پدرش مهدی، از شبستر آذربایجان ایران که جهت یافتن کار به گرجستان رفته بود در گرجستان، مركز اقتصادی قفقاز جنوبی آن زمان پیشه قنادی(حلواپزی) داشت.
مهدی قنادی در تفلیس با دختری ارمنی به نام ماچکالیانس ازدواج نمود که فاطمه حاصل این ازدواج بود.
مهدی در تفلیس دچار مشکلات زیادی شد و ناچار بتنهایی به تهران بر گشت.
بعد از چند سال فاطمه و مادرش در سال 1937 میلادی - ۱۳۱۵ خورشیدی به اتفاق دیگر ایرانیانی كه قصد تابعیت شوروی سابق را نداشتند پیش از آغاز جنگ جهانی دوم به ایران باز گردانده شده و در كوچه ارباب جمشید خیابان منوچهری تهران سكنی گزیدند. مادر فاطمه در تفلیس شناسنامه او را بنام وارتوش ماچکالیانس گرفته بود که با آمدن به ایران، ایشان نام اصلی خود یعنی فاطمه قنادی را استفاده کرد و اسم «وارتوش» را نام هنری خود انتخاب نمود.
او در یک مجلس عروسی با «علی سلیمی» آشنا شد و با دعوت ایشان در رادیو تهران مشغول به کار شد که در نهایت این همکاری منجر به ازدواج او با علی سلیمی در سال ۱۳۳۸ خورشیدی گردید.
استاد سلیمی ترانه ها را برای صدای خانم وارتوش تنظیم کرده و می نوشت و وارتوش آنها را میخواند. که ترانه های زیادی از آن دوران به یادگار مانده است.
چندین اجرا در رادیو تهران از جمله ترانه بسیار مشهور «آیریلیق» را برای اولین بار وارتوش خواند.
شعر این ترانه در سال ۱۳۳۵ توسط «رجب ابراهیمی» با تخلص «فرهاد» سروده شده بود که در سال ۱۳۳۷ این ترانه با ارکستر آذربایجانی رادیو تهران اجرا و به جهان هنر و موسیقی عرضه شد.
در سال ۱۳۴۲ ارکستر آذربایجانی رادیو تهران منحل شد و استاد سلیمی بمدت ده سال خانه نشین شد. اما وی در اين سالها آهنگهای ماندگار زیادی را به دنيای هنر و موسيقی عرضه داشت.
در اواخر سال ۱۳۴۱ شمسی ( آبان آذر دی ) مطابق با اواخر سال 1962 و اوایل سال 1963 میلادی با سفر «رشید بهبودوف» خواننده مشهور آذربایجان شوروی به تهران، رشید بهبودوف که در خانه استاد سلیمی مهمان بود، ترانه «آیریلیق» را با صدای خانم وارتوش شنید و آن را بسیار پسندید و با اجازه استاد سلیمی نت و اشعار آن را با خود برده و در باکو اجرا کرد که باعث شد این ترانه و سازنده آن شهرت جهانی یافته و خواننده های بسیاری در جمهوری آذربایجان و ترکیه و ایران آن را اجرا نمایند.
بعد از بازگشت استاد سلیمی به رادیو تهران در اوایل دهه پنجاه، همکاری این زوج ادامه یافت.
در آذر سال ۱۳۵۵ این زوج هنرمند با آهنگ معروف «سیزه سالام گتیرمیشم» ( برای شما سلام آورده ام ) با شعری از «محمود دست پیش» (واله) پیام صلح و دوستی را بار دیگر از تالار رودكی تهران بر فراز امواج تلویزیون ایران به گوش تمام ملل جهان رساندند.
این ترانه سالها بعد توسط استاد «هوشنگ اوج بولاغی» (آذراوغلو) در رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه TRT اجرا شد و جایزه پروانه طلایی موسیقی ترکیه را در سال 1985 میلادی - ۱۳۶۴ خورشیدی به استاد «هوشنگ آذر اوغلو» به ارمغان آورد.
به دنبال راه اندازی رادیو پرقدرت برون مرزی «آذرآبادگان» در تبریز در سال ۱۳۵۶ برای پوشش منطقه قفقاز، استاد سلیمی و همسرش با تشكیل اركستر بزرگ دیگری به تداوم خلق آثار ماندگار همت گماشتند.
آنها در دوران اوج انقلاب و پیروزی آن و همچنین در دوران دفاع مقدس با خلق آثار هنری ماندگار گوناگونی دین خود را به میهن، فرهنگ و اعتقادهای مردم این دیار ادا كردند.
از آثار ماندگار زنده یاد فاطمه قنادی اثر جاوید «سو سپین كوچه لره» ( آب بپاشید به كوچه ها ) در وصف آزادگان سرفراز ایران اسلامی در سال ۱۳۶۹ از اسارت رژیم بعثی عراق بود كه به عنوان اثر افتخار آفرین دیگری از سال های دفاع مقدس در یاد و خاطره آزاد مردان این سرزمین همیشه زنده خواهد بود.
چند اثر بی نظیر این هنرمند نامی ایران زمین از خطه آذربایجان به علت نبود اطلاع رسانی متاسفانه در دیگر كشورها به عنوان موسیقی فولكلوریك دیگر ملل و اقوام به ثبت رسیده كه یكی از آنها آهنگ معروف «ساللانا - ساللانا» برگرفته از موسیقی عاشیق های آذربایجان و ساخته استاد علی سلیمی است كه در سال ۱۳۳۵ در رادیو ایران ضبط شده است.
لازم به ذکر است که ده ها اثر اصیل این هنرمند نامی هنوز ارایه نشده است.
همچنین ردیف های موسیقی آذربایجان با یاری این زوج هنرمند تنظیم و به سفارش سروش در صدا و سیمای آذربایجان شرقی مرکز تبریز ضبط شده است که با كمال تاسف پس از گذشت بیش از سی سال تاكنون منتشر نشده است.
در آرشیو من عکس لیبل چهار صفحه گرام از وارتوش بنامهای زیر موجود است.
۱ - کسمه شکسته
۲ - خوش آنزمان (تاجیکی)
۳ - لیریک ماهنی
۴ - مایریک (ارمنی)
در سحرگاه دوم اردیبهشت ۱۳۷۶ استاد «علی سلیمی» در اثر سکته مغزی در سن ۷۴ سالگی به دیار باقی شتافت.
بانو «فاطمه قنادی» نیز در ۱۹ بهمن ماه ۱۳۹۱ در سن نود و سه سالگی درگذشت و با ندای ملکوتی اذان مرحوم موذن زاده اردبیلی در قطعه هنرمندان آرامستان وادی رحمت تبریز در کنار همسر هنرمندش آرام گرفت.
از این دو هنرمند دو فرزند به نام های «یاشار» و «سئویل» به یادگار مانده است.
روحش شاد و یادش گرامی
رضا بابائی ریکان ( رضا آذر ) - پاییز سال ۱۴۰۰ خورشیدی
پ.ن.
مطلب فوق از منابع و سایت های اینترنتی گوناگون جمع آوری شده و تدوین گردیده است. لذا احتمال اشتباه مخصوصا در اعلام تاریخ های موضوعات مختلف وجود دارد!
لذا اگر شخصی در این موارد اطلاعات صحیح و مستند داشت بنده را مطلع فرماید تا مطلب فوق تصحیح گردد.
ایمیل بنده :
reza.babaeirikan@gmail.com