Хөвсгөл аймгийн Ханх сум
Бидний цөөхөн Монголчууд төслийн хамгийн анхны аялал монгол орны хойморын хоймор Хөвсгөл аймгийн Ханх сумаас эхэлсэн билээ. Нүд алдам байгалийн үзэсгэлэн цогцолсон далай ээжийн хойд захаар хийсэн мартагдашгүй аяллынхаа товчийг энэ удаа үзэгч та бүхэндээ сонирхуулахаар бэлдлээ.
Аяллын эхний өдөр бид Улаанбаатараас хөдлөн Мөрөн хотод хүрч, хоёр дахь өдрөө өглөө эртлэн Хатгал тосгоныг зорьсон юм. Тэндээс Ханх сум хүртэл Хөвсгөл далай ээжийг урдаас нь хойшоо чиглэлтэй бүтэн туулж хүрсэн билээ. Учир нь өндөр сүрлэг уулсын дунд үзэмж тансаг гэрэлтэх далай ээжийн хойморт хүрэх зам бартаа ихтэй учраас машинаар дунджаар 7 цаг орчим явж хүрдэг. Сонирхуулахад Хатгалаас гараад Хөвсгөл нуурын зүүн эргээр явж Ханх суманд хүрэх 180 километр адал явдалтай энэ замыг хамгийн удаан хугацаанд туулсан анти рекордыг 26 цагийн турш явж хүрсэн Зил 130 машин эзэмшдэг юм байна.
Харин өвлийн улиралд Хөвсгөл нуур бүрэн хөлдөж гүйцсэний дараа нуурын мандал дээгүүр давхихад асар богино хугацаанд зорьсон газартаа хүрэх боломжтой. Цагаан сарын шинэдийг өнгөрөөж замд гарсан бидэнд ч ингэж захгүй их нуурын мандал дээгүүр аялах боломж олдсон. Бүхэл бүтэн 170 гаруй километр гүн цэнхэр Хөвсгөл нуурын мандал дээр аялана гэдэг зүйрлэшгүй сайхан мэдрэмж юм билээ.
Энэ зуурт замд Хадан хүй, Модон хүй арлууд дайралдах бөгөөд манай зураглаачид замдаа зураг дүрс буулгаж яаралгүй давхисаар бид өдрийн 16:20 минутанд Ханх суманд ирлээ.
Энэ бол Монгол орны хоймрын хойморт Бүрэнхаан уулын хормойд эрхлэн хургах Хөвсгөл далайн зулай хэсэг. Нуурын хөвөөг эмжин орших буриад хийц маягийн модон байшингуудаас бүрдсэн энэ суурин бол Ханх сумын төв.
Биднийг ирэхэд сумын удирдлага, ард иргэд ая дууны хадгаа дэлгэн халуун дотноор угтан авч багийн залуус ч урт замын алжаал ядаргааг умартан нэгэн оройг хөл хөөртэй өнгөрөөсөн юм.
Ханх сум нь 1920-иод онд Хөвсгөл далай-Дэлгэр хан уулын хошууны харъяат байгаад 1931 онд Хөвсгөл аймаг байгуулагдах үеэр 5 баг, 300 гаруй өрхтэйгөөр анх байгуулагдсан түүхтэй. Улмаар 1955 онд сумыг татан буулгаж, зарим хэсгийг нь Чандмань-Өндөр суманд нэгтгэсэн бол үлдэх хэсэг нь Турт хороо нэртэйгээр зохион байгуулагдаж байжээ. Үүний дараа 1959 онд сумыг сэргээн байгуулсан ч 1978 онд дахин татан буулгаж, энэ удаа Рэнчинлхүмбэ сумтай нэгтгэсэн байна. Хамгийн сүүлд 1992 онд үндсэн хуулийг шинэчлэн баталж засаг захиргааны нэгжийн хуваарь өөрчлөгдсөний дараа 1994 онд тус сумыг дахин байгуулснаас хойш өнөөг хүртэл сумын статустай хэвээр оршиж байна.
Ханх сум нь Улаанбаатар хотоос 1030 километр, аймгийн төв Мөрөн хотоос 290 гаруй километр зайд 5,500 км² газар нутгийг эзлэн оршдог бөгөөд Монгол улс, ОХУ-тай хиллэх Ханх-Мондийн хилийн боомтоос 22 км зайд байрладаг. Хөвсгөл аймгийн хамгийн өндөр цэг Мөнх Сарьдаг тус сумын нутагт бий.
Nomadic Geography
#БиднийцөөхөнМонголчууд
#ЭнержиРесурс - Хөгжлийн галыг өрдөнө.
#ХудалдааХөгжлийнБанк - Хөгжил дэвшилд хамтдаа тэмүүлсэн 30 жил.
Өв соёлыг хадгалан хамгаалагч
#Petrovis
#MIAT
#MSM
#CanonMongolia
#Panasonic
Өв соёлыг түгээн дэлгэрүүлэгч
#MunkhchuluunFoundation
#MNB
#UnitelGroup