خرد همیشه راهنمای نَفْس (روان) در فلسفه است.
جانِ سخنگوی= نفسِ ناطقه
جانِ بیدار= روانِ بی گمان=جانِ آگاه=نفس مطمئنه
جانِ تاریک=تیره روان=روانِ بَدفَرما=نفس اماره
روانِ پاک= نفس صافیه
جانِ روشن=روشن روان= نفس لوامه (وجدان)
خسته روان=غمناک
خلیده روان=غمناک
خیره روان=حیران، سرگشته
پیچیده روان= پیچان روان=خمیده روان، دل آزرده
روانِ بد‌اندیش،
روان کینه خواه،
روان پر‌گناه،
سست روان،
شرم روان.
فردوسی در توصیف تهمینه گوید:
روانش خرد بود و تن، جانِ پاک/
تو گفتی که بهره ندارد ز خاک.
(2/122/58-دفتر دوم، ص۱۲۲،ب ۵۸)