کسی که حوصله برای گفتن ذکر ندارد و حِس گفتن آن را در خود نمی‌یابد، باید خود را آزمایش کند و عیب کار خویش را که در یکی از مبادی لازم برای ذکر است، به دست آورد. کسی که مبادی ذکر را به‌درستی می‌آورد ـ و برای نمونه، هم‌نشینان خود را از صالحان برمی‌گزیند نه از افراد فاسد ـ حس گفتن ذکر در وی زنده می‌شود و او را برای گفتن ذکر برانگیخته می‌سازد. از بهترین وقت‌ها برای چکاپ امور معنوی و روحانی، فرصت سه ماههٔ رجب، شعبان و رمضان می‌باشد. کسی که در این ماه‌ها به عبادت رغبتی ندارد و بیش‌تر دوست دارد به خوش‌گذرانی و نشست و برخاست با دیگران باشد و از آنان و نیز از ترانه‌ها لذت می‌برد، نه از گفتگوی تنهایی با خداوند و عبادت، یا از مطالعه و کسب علم و معرفت گریزان است، نیاز به مطالعه در مبادی کار خود دارد تا عیب خویش را بیابد. برای نمونه، کسی که لقمهٔ حرام در معده و رودهٔ خود دارد، همان مانع از این می‌شود که کمر برای گزاردن درست رکوع خم شود. چنین کسی نماز می‌گزارد، اما در شکلی باطل، و ممکن است بعد از مرگ، بیابد که ده‌ها سال نماز وی باطل بوده است و نمازهای وی در آن‌جا خریداری ندارد؛ زمانی که دیگر از دست رفته و وقتی برای جبران ندارد؛ درحالی‌که می‌توانست در دنیا با چکاپی یک هفته‌ای، علت بطلان عبادت‌ها و ریشهٔ آن را به دست آورد.
ذکر باید با عشق آورده شود تا برای ذکرپرداز مزه بیندازد و از آن لذت و خوشامد داشته باشد. چنین کسی بهداشت ذکر را با صفای باطنی که دارد، رعایت می‌کند و از هر چیزی زیباترین و تمیزترین آن را برمی‌گزیند. حضرت ابراهیم علیه‌السلام عشق داشت و از ذکر معشوق خویش لذت می‌برد که برای شنیدن صدای ذکر «سبّوح قدّوس ربّنا و ربّ الملایکة و الروح»، آن همه بخشندگی داشت. ذکر، لذت‌آور است؛ به شرط آن‌که زمینهٔ لازم و شرایط آن حفظ شود و حسِ عاشقانهٔ آن پدید آید.
منبع: دانش ذکر
آیت الله العظمی محمدرضا نکونام