Luviler, Likyalılar, Karyalılar, Kaşkalar, Luvi Uygarlığı, Anadolu yaşamış ve Anadolu Medeniyetlerini hem dili hem de kültürü ile derinden etkilemiştir. Özellikle Hitit İmparatorluğu ile sürekli etkileşimde bulunan Luviler dili gerekçesiyle Hitit rölyeflerinde sıkça yer almıştır. Kizzuwatna, Arzawa ve Seha gibi devletlerin oluşumunda yardımcı rol üstlenmiştir. Hititler döneminde Anadolu'da Hititçe'den daha çok Luvice dili kullanılmaktadır. Luvice ile birlikte Hurrice Anadolu topraklarında çokça medeniyet tarafından kullanılmıştır. Özellikle Yunan uygarlıkları ile sık temasları neticesinde dili daha büyük coğrafyaya yayılmıştır. Hitit İmparatorluğu'nun ilk döneminin çöküşü geçmesi ile birlikte Luviler farklı krallıklarda bulunmuşlardır. Kimi teoriler Hititler'in Luviler'i ortadan kaldıklarını söylemektedir. Fakat bu konuda birçok araştırmacı yanıltıcı cevaplar vermektedir.
Likya Uygarlığı, Anadolu'da birçok medeniyeti etkileyen ve bulunduğu alanda özellikle kaya üzerine oyulmuş harika eserler vererek bizleri hayran bırakan bir medeniyettir. Birçok araştırmacı antik kaynaklar ile beraber bölgeye farklı adlar verse de genel kabul olarak Likya adı kullanılmaktadır. Likyalılar özellikle Perslerin ve daha öncesinde Ahamenişler'in bölgeye yayılımlarından büyük zarar görmüştür. Fakat Pers ordusunda görev almış ve Yunanlılar'a karşı savaşmıştır. Yunanlılar Perslere karşı üstünlük kurduğunda tekrardan Yunanlıların özellikle Atina İmparatorluğu olarak bilinen topluluğa katılmışlardır. Likyalılar farklı devletleri etkileyerek birçok sanat eseri bırakarak dünyaca ünlü bir medeniyet haline gelmiştir. Türkçe kaynaklar ile birlikte birçok uluslararası kaynak Likya Uygarlığı hakkında bilgi vermektedir. Likya coğrafyası bereketli bir bölge olduğu için birçok medeniyet tarafından fethedilmiş ve yönetilmiştir. Özellikle Persler bu bölgeye özel satrap adı verilen valiler atayarak bölgenin kontrolünü elinde tutmuşlardır.
Karya Uygarlığı, Anadolu'da antik bölgelerden biri olan Karya bölgesinde yaşayan Karyalılar tarafından kurulmuş bir uygarlıktır. Özellikle Yunan coğrafyasında fazlaca etkilendikleri söylenmektedir. Tarihi kayıtları Miken ve Minos tarihine eş değer biçimde anlatılmaktadır. Anadolu'da İyonlar ve Dorlar ile etkileşime geçen Karyalılar daha önce Yunanistan topraklarında yaşamaktaydılar. Yunan anakarasından atıldıktan sonra Anadolu'ya yerleşen Karyalılar, Karya adlı bölgede genişlemeye başlamışlardır. Kimi araştırmacılar Karyalıların Luvi dili konuştuklarını söylese de bu konu tartışmalıdır. Miken Uygarlığı'nın bulunduğu Girit Adası'nda ortaya çıktıkları söylenmektedir. Ayrıca Hitit İmparatorluğu döneminde Karyalılara, Karkiya ve Karkisa dendiği bilinmektedir. Karyalılar Mısır'da ve Nubya'da paralı asker olarak çalışmışlardır. Kadeş savaşı sırasındaysa Hitit İmparatorluğu savaşında Mısırlılara karşı savaşmışlardır.
Kaşka Uygarlığı, Anadolu'da kabileler halinde yaşayan bir medeniyettir. Anadolu'da özellikle Hititler ile mücadele eden Kaşkalar, Hititler'in başkenti Hattuşa'yı işgal edip yağmalamışlardır. Kabile halinde yaşasalar da askeri olarak çok güçlü olan Kaşkalar, büyük bir ordu ile beraber güçlü savaş arabalarına sahiptiler. En güçlü zamanlarında askeri gücünü çok iyi kullanan Kaşkalar, Hititler'e yoğun saldırılar düzenleyip Hititler'in Doğu Anadolu'ya yayılmasını önlemişlerdir. Kaşka uygarlığı Hint Avrupa dil ailesine bağlı olmayan Kaşka dilini konuşmuşlardır. Bu dil hakkında henüz detaylı bir araştırma yapılmamış ve yeterli kaynak bulunmamıştır. Kaşkalar'ın günümüz Çerkes ve Abhaz halklarının ataları oldukları söylenmektedir. Özellikle Lazca konuşan halklar ile Kaşkalar'ın bağlantılı oldukları söylenmektedir. Kaşkalar Hititler ile yaptıkları mücadeler ile birlikte Asur sınırlarına kadar yağmalar gerçekleştirmişlerdir. Fakat Kaşkalar, Asur kralı Tiglat Pileser ile karşılaşınca mağlup olmuşlar ve tarihin tozlu sayfalarına karışmışlardır.
Anadolu uygarlıkları olan Luvilerr, Likyalılar, Karyalılar ve Kaşkalar hakkında sizlere detaylı bir belgesel sunuyorum. Emeklerimin karşılığı için abone olmanızı ve videoyu beğenmenizi sizlerden rica ediyorum. Yeni videolardan haberdar olmak için abone olduktan sonra tüm bildirimleri açmayı unutmayın. İyi seyirler dilerim.
"Private Reflection" Kevin MacLeod (incompetech.com)
Licensed under Creative Commons: By Attribution 4.0 License
creativecommons.org/licenses/b...
"Hitman" Kevin MacLeod (incompetech.com)
Licensed under Creative Commons: By Attribution 4.0 License
creativecommons.org/licenses/b...