#mədə #mədəaltıvəz #pankreatit
#sağlamlıq #demədidemə
Mədəaltı vəzini nəylə təmizləmək olar?
İnsan mədəaltı vəzi olmadan yaşaya bilərmi? Cavab belə ola bilər: “Axı bu, ilk baxışdan həzm zəncirində tamamilə əhəmiyyətsiz rol oynayan kiçik bir orqandır”.
Lakin bilməlisiniz ki, bu zaman orqanizm insulin hormonuna və qida həzmi üçün fermentlərə möhtac olacaq. İnsan məcburən bir çox dərman preparatlarını qəbul edərək yaşayacaq.
Bəli, mədəaltı vəzinin rolu əvəzsizdir. İndi bu haqda danışacağam. Mədəaltı vəzinin quruluşu və funksiyaları haqqında məlumat alacaqsınız, həmçinin, bu orqanımıza hansı qidaların faydalı və ziyanlı olduğunu da biləcəksiniz.
Mədəaltı vəzi qidanın həzm prosesində rol oynamır. Bununla birlikdə, gündə 2,5 litrə qədər şirə istehsal edərək həzm prosesinin birbaşa iştirakçısına çevrilir. Bu şirə zülalları, karbohidratları, yağları effektiv şəkildə parçalamağa kömək edən fermentlər və maddələr kompleksidir. Lipaz yağları parçalayan əsas fermentdir. Proteaz qidada olan zülalları parçalayır. Amilaza karbohidratları enerjiyə çevirir. Eyni zamanda, mədəaltı vəzi insulin və qlükaqon istehsal edir. Hansı hormonun çatışmadığına mədəaltı vəzi özü qərar verir. Əgər qanda şəkər azdırsa, o zaman qlükaqon ifraz edir. Əgər çox şəkər varsa, o zaman növbə insulinindir. Beləliklə, mədəaltı vəzi 2 növ toxumadan ibarət olmasına baxmayaraq, vahid orqandır.
Mədəaltı vəzi xəstəlikləri
Mədəaltı vəzi mədə-bağırsaq traktında balanssız qidalanma və pis vərdişlərdən ən tez təsirlənən orqanlardan biridir. Yüksək həyat qabiliyyətinə baxmayaraq, bu orqan laqeyd münasibətə tab gətirmir. Mədəaltı vəzinin ümumi xəstəlikləri pankreatit, I tip diabet, xərçəngdir.
1) Pankreatit mədəaltı vəzinin iltihabıdır. Əsas simptomu qarının yuxarı hissəsində ağrıdır. Ağrıların səbəbi odur ki, vəzin istehsal etdiyi fermentlər təyinat yerinə gedə bilmir, orqanı daxildən yeməyə başlayır. Bu zaman toxuma hüceyrələri zədələnir və iltihab yaranır. Alınan xəsarət sonradan vəzin normal fəaliyyətinə mane olur. Pankreatit rəvan şəkildə xroniki hala gəlir və illər keçdikcə irəliləyir. Zamanla ağrılar ürəkbulanma, ishal, yüksək hərarət, xoşagəlməz qoxuya malik yağlı nəcis ilə müşayiət olunur. Pankreatit böyrək çatışmazlığı, tənəffüs problemləri, infeksiyalar, psevdokistlər, qida çatışmazlığı, şəkərli diabet və xərçəng kimi çoxsaylı ağırlaşmalarla nəticələnir;
2) Pankreas xərçəngi ölümcüldür. Mədəaltı vəzini 3 hissəyə bölmək olar: baş, bədən və quyruq. Statistikaya görə, ən çox infeksiya vəzin baş hissəsində olur. Quyruq hissədə isə nadir hallarda iltihablanma baş verir. Pankreas xərçəngində genetika səbəbin 10%-ini təşkil edir. Əksərən, problem zərərli xarici təsirlərdən qaynaqlanır. Məsələn; alkoqoldan sui-istifadə, siqaret çəkmək, şəkərli diabet, piylənmə;
3) I tip diabet qanda şəkərin yüksəlməsi ilə xarakterizə olunur. Mədəaltı vəzinin kifayət qədər insulin istehsal etmədiyi haldır. Həkimlər bunu daxili sekresiya funksiyalarının pozulması ilə əlaqələndirirlər. Lakin alimlər müəyyən ediblər ki, əksər hallarda xəstəliyin inkişafı birbaşa genetikaya bağlıdır. I tip şəkərli diabetin inkişafına səbəb olan amillərə körpəlikdə ana südü ilə qidalanmamaq, virus infeksiyaları, məxmərək, hepatit, suçiçəyi kimi infeksion xəstəliklər, həmçinin, bir sıra güclü təsirə malik dərmanlar, kimyəvi maddələr daxildir;
Pankreatitdən qorunmaq üçün rasiondan hansı qidalar çıxarılmalıdır?
Pankreatitin yaranması yaşdan asılı deyil; xəstəliyin hər gün yediyimiz qida ilə və həyat tərzimiz ilə birbaşa əlaqəsi var. 2013-cü ildə pankreatitli insanlar üzərində xüsusi araşdırma aparılıb. Bu insanların hansı qidanı qəbul etdikdən sonra şiddətli ağrılara məruz qaldığı öyrənilib. Məlum olub ki, mütəmadi şəkildə yağlı, ədviyyatlı, hisə verilmiş və turş qidalardan istifadə edənlərin hamısında xroniki pankreatit var. Məncə, bundan özünüz nəticə çıxarın. Həkimlər pankreatitli xəstələrə tövsiyə edir ki, bəzi qidaları rasiondan çıxarsınlar. Həmin qidalar bunlardır:
• yağlı qidalar;
• mədənin selikli qişasını qıcıqlandıran qidalar;
• həzmi uzun sürən qidalar;
• qaz əmələ gəlməsinə və şişkinliyə səbəb olan qidalar;
Pankreatit varsa, meyvə və tərəvəzlər çiy yeyilməməlidir. Buxarda bişirilməli, suda qaynadılmalı, yaxud sobada pörtdədilməlidir. Çiy yeyilməməsi gərəkən qidalara bunlar daxildir: sarımsaq, göbələk, ispanaq, kələm, lobya, noxud, soğan. Sitrus meyvələri isə birmənalı olaraq, rasiondan çıxarılmalıdır. Kofeni hərdən-birdən, xəfif formada qəbul etməyə icazə olsa da, qazlı və spirtli içkilərdən uzaq durulmalıdır. Təzə çörək, ağ undan hazırlanmış bulkalar, yağlı, kremli şirniyyatlar da pankreatitin kəskinləşmə səbəblərindəndir. Fast-foodlardan, kolbasalardan, hisə verilmiş, konservləşdirilmiş qidalardan danışmağa dəyməz; onların daxili orqanlara zərər vurduğunu, yəqin ki, hamınız bilirsiniz.