/ omarqurbanov34
aranjiman: Omar Qurbanov
ifa: Maqomed Dardoqqazlı
Tərlan Dardoqqazlı
Hasil Dardoqqazlı
rəqs: Sərxan Sattarlı
►facebook
/ region-34-292839349187871
►Kanalımıza Abunə Olun Əziz Dostlar
/ @region34
►Dambur - tənburun Balakən, Qax və Zaqatala bölgəsində yerli əhalinin ləhcəsində deyilişidir.Yerli musiqi aləti kimi nəinki Azərbaycanın şimal-qərb bölgəsi, həm də Şimali Qafqaz xalqlarının bir çoxu damburdan istifadə edir. Tənburun bir növü olan damburun Azərbaycan ərazisində çox dərin tarixi kökü vardır. Damburun əsas hissələri bunlardı: Çalovabənzər gövdə (çanaq), azca geriyə əyilmiş kəllə (tac), Qolla kəlləni birləşdirən kəmik xərək (körpücük), ağacdan hazırlanmış və gövdə üzərində yerləşdirilmiş kiçik xərək, kiçik ölçülü qol (buna sapağ da deyilir), qolun üzərində 5-7 ədəd ağacdan pərçim edilmiş pərdə (bənd). Qədim zamanlarda telləri iri mal-qaranın damarlarından hazırlanırdı. Lakin, sonralar tellər üçün, ipəkdən, metal tellərdən və hətta müasir dövrdə sintetik materiallardan da istifadə olunur. Alətin 2-3, bəzən də 5 teli olur. Damburun tellərinin bir ucu aşıxlara düyünlənir, digər ucu isə xərəklərin üzərindən keçmək şərti ilə gövdənin aşağı hissəsində yerləşdirilən qarmağa düyünlənir. Alət aşıxlar vasitəsilə tənzimlənir. Gövdənin üzlüyü üzərində damburun özünəməxsus akustik səslnməsi və estetik baxımdan gözəl görünməsi üçün, bəzəkli rezonator oyuqları açılır. Bəzən gövdənin yan tərəfində də bu cür oyuqlar olur. Gövdə ağ tut ("Calğa") ağacının, yaxud da cökə ağacının kötüyündən, "qol" - qoz ağacından, "kəllə" - heyva ağacından, "aşıxlar" isə qoz, şabalıd və ya armud ağacından hazırlanır. Gövdənin aşağı tərəfində bəzən diş kimi çıxıntılı olur. Gövdənin üzlüyü bir qayda olaraq şam ağacından nazik formada düzəldilir və gövdənin açıq hissəsinə yapışdırılır.
Dambur ifaçılığında sağ əlin barmaq işlətmə texnikasının böyük rolu var.
Balakən, Zaqatala və Qax bölgəsinin tanınmış ifaçıları kimi, Haylaçı Sənəm Hacı qızı Məmmədova (1887-1978), Ata Yetərov, Kamal Atayev, Osman Kamlayev və başqalarının göstərmək olar. Müasir dövrdə Dardoqqazlı Mamed Məmmədov,İbadulla Qarayev, Damburçu Mehdi, Murad Avşalan, Ata Bilal, Krişkom Mustalı, Musalı Hacı, Yetim (Hacıyev) Ərəbiddin, Əfqan Rəhmanov və başqaları damburun tanınmış ifaçıları olmaqla yanaşı, bu alətin təbliğı və gələcək nəslə yadigar kimi ötürülməsində xidmətləri danılmazdır.
Qax Azərbaycanın mühüm aqrar-sənaye rayonlarından biridir. Əsasən qərzəkli meyvələr (fındıq, şabalıd, qoz) rayonu kimi tanınır. Bol su ehtiyatı, normal rütubət balansı, məhsuldar torpaqlar, meşələr, alp və subalp çəmənləri, qış otlaqları əkinçiliyin və heyvandarlığın inkişafını təmin edir. Dağlara yağan güclü yağışlar və qarın əriməsi nəticəsində də tez-tez çaylar daşır və sel hadisəsi baş verir. Bu əkin sahələrinə, bəzən isə yaşayış məntəqələrinə ziyan vurur. Rayon respublikanın mühüm meşə sərvəti regionlarındandır. Palıd, vələs, qarağac, qoz, şabalıd, müxtəlif cür meyvə ağacları, dərman bitkiləri, qonur ayı, dağ keçisi, qaban, müxtəlif quşlar buradakı meşələrin zəngin sərvətləridir. Bu zənginliyi qorumaq və artırmaq məqsədilə İlisu dövlət təbiət qoruğu yaradılmışdır. Qoruq ərazisinin əksər hissəsi Ağçay kəndinə düşür.
Rus İmparatorluğu zamanı Car-Balaken okruguna (Rusça: Джаро-Белоканский округ) dahil idi. 1841'de lağvedilerek Gürcü-İmeretin guberniyasına (Rusça: Грузино-Имеретинская губерния) katılmış, 1860'tan yeniden ayri Car-Balaken okrugu kurulmuştur. 1860 yılından Zakatala okruguna, 1920 yılından ise Zakatala kazasına (Rusça: Загатальский уезд) dahil idi. Zakatala Rayonu 1930 tarihinde kurulmuştur.
Tarihi bir Alban yerleşim yeridir, eski Kafkas Alban Krallıklarının güzey-batı hattını çevreleyen lojistik yapısı ile Alban Krallığı için her zaman birincil öneme sahip olmuştur[kaynak belirtilmeli], özellikle Albanlar'a ait eski tapınaklar ve bir kısmı hala ayakta olan eski kiliseler, Alban swastikaları nakşedilmiş tarihi duvar süslemeleri, mezar taşları ve bazı dikitler önemli kültürel öğeleridir.
Rus İmparatorluğu zamanı Car-Balaken okruguna (Rusça: Джаро-Белоканский округ) dahildi. 1841'de feshedilerek Gürcü-İmereti vilayetine (Rusça: Грузино-Имеретинская губерния) katılmış, 1860'tan yeniden özerk Car-Balaken okrugu kurulmuştur. 1860 yılından Zakatala okruguna, 1920 yılından ise Zakatala kazasına (Rusça: Загатальский уезд) dahil idi. Balaken rayonu 1930'da kurulmuş, 1963'te Zaqatala rayonuna birleştirilmiş, 1965'te yeniden bağımsız rayon olmuştur. Kuzeyinde Dağıstan'la komşudur.
#qurbanovmedia #region34 #aboneol