NAFAS OLISHNING BOSHQARILISHI | НАФАС ОЛИШНИНГ БОШҚАРИЛИШИ.
KANALIMIZGA OBUNA BO'LING:
/ @biologuz
Yangi bo‘lsangiz kanalimizga obuna bo‘lishni unutmang!
👍Layk tugmasini bosishni unutmang !
🔥Ajoyib kommentlaringizni qoldiring...
Kuningiz xayrli o‘tsin!
Hurmat ila BIOLOGUZ
►ТЕЛЕГРАМ КАНАЛИМИЗ: t.me/uzbiolog
►ИНСТAГРAМ СAҲИФAМИЗ: / uzbiolog
►Хамкор Каналларимиз: bit.ly/32ibaXL - Android Apk Ilovalar Sayti.
#nafasolish #uzbiolog #biologuz
Nafas olish orqali odam organizmi barcha hujayra va to'qimalaming kislorodga bo'lgan ehtiyoji ta’minlanadi.-Organizmning kislorodga ehtiyoji odamning tinch holatida kam, uxlagan vaqtida undan ham kam, jismoniy mashq bajarganda esa ko'payib, tinch holatdagiga nisbatan 5-10 marta ortadi. Odam turli holatda bo‘lishiga qarab, nafas olish va chiqarish harakatlari, nafasning yuzaki va chuqur bo'lishi avtomatik holda o'zgarib turadi. Nafas harakatlarini bajaruvchi muskullar faoliti bir-biri bilan chambarchas bog'langan. Bu bog‘lanish nerv va gumoral yo'l bilan boshqariladi.Nafas olishning nerv sistemasi orqali boshqarilishi. Bosh miyaning eng pastki qismi bo'lgan uzunchoq miyada nafas markazi, orqa miyaning bo'yin qismida diafragma harakatini boshqaruvchi nervlaming markazi, orqa miyaning ko'krak qismida qovurg'alararo muskullaming faoliyatini boshqaruvchi nervlar markazi joylashgan. Uzunchoq miyadagi nafas olish markazidan har 4-5 sekundda ritmik ravishda nerv impulslari orqa miyaning bo'yin va ko'krak qismida joylashgan diafragma va qovurg'alararo muskullar harakatini boshqaruvchi nerv markazlariga ta’sir qilib, ulami qo'zg'atadi. Bu qo'zg'alish nerv tolalari orqali diafragma va qovurg'alararo muskullarni harakatlantiradi. Natijada nafas olish va chiqarish jarayoni avtomatik ravishda boshqariladi. Nafas olishni boshqaruvchi oliy nerv markazi bosh miya yarim sharlari po'stlog'ida joylashgan. Bu oliy nerv markazi orqali odam nafas olishni ' ma’lum vaqt davomida ixtiyoriy ravishda to'xtatib turishi mumkin, lekin boning natijasida organizmda karbonat angidrid ko'payib ketishi tufayli uzunchoq miyadagi nafas markazi kuchli qo'zg'alib, avtomatik nafas olish yuzaga keladi. Nafas olishning oliy nerv markazi odam turli holatlarda bo'lganda, ya’ni so'zlaganda, kuylaganda, jismoniy mashq bajarganda, yurganda nafas olish tezligini, uning yuzaki yoki chuqur bo'lishini muvozanatlashtirib turadi. Bu markazda nafas olish shartli reflekslari hosil bo'ladi.Nafas olishning gumoral boshqarilishi. Qon tarkibidagi karbonat angidrid miqdori nafas olishning boshqarilishida muhim rol o'ynaydi. Qonda karbonat angidrid miqdori ko'paysa, u uzunchoq miyadagi nafas markazini qo'zg'atadi va nafas olish tezlashadi. Agar o'quvchilar deraza va eshiklari yopilgan sinfda uzoq vaqt o'tirsa, sinf havosi tarkibida karbonat angidrid gazi miqdori ko'payadi. Bunday havodan nafas olish natijasida ular qonida bu gaz miqdori ortib ketadi va u nafas markazini kuchli qo'zg'atib, nafas olishning tezlashuviga sabab bo'ladi. Bu hol davom etaversa, o'quvchilarda bosh aylanish, uyqu bosish, esnash, umumiy holsizlik va nafas qisish kabi noxush belgilar yuzaga kelishi mumkin. Bu holatlar qonda va to'qimalarda karbonatangid-rid ko'payishi hamda kislorod kamayishi natijasida sodir bo‘ladi. Qonda karbonat angidrid miqdorining ko‘payishi nafas markaziga qo'zg’atuvchi sifatida ta’sir ko‘rsatishini L. Frederik o‘z tajribasida aniqlagan. Buning uchun narkoz yordamida hushsizlantirilgan ikkita itning uyqu arteriyalari va bo’yinturuq vedalarini kesib, bir-biriga shunday ulanadiki, bunda qon birinchi itning tanasidan Ikkinchi itning boshiga, ikkinchi itning tanasidan birinchi itning boshiga oqib boradigan bo’lgan. Birinchi itning traxeyasini barmoq bilan bosib, uning o’pkasiga havo kirishi to’xtatiladi. Shu vaqtda ikkinchi it go’yd unga havo yetishmagandek tez tez nafas ola boshlaydi, holbuki, uning o’pkasiga havo kirishi to‘silmagan. Buning sababi shundaki, birinchi itning traxeyasi bosilib, o‘pkasiga havo kirishi to’silganligi tufayli uning qonida karbonat angidrid miqdori ko‘payadi va ulangan qon tomiri orqali ikkinchi itning qoniga o‘tib, uning nafas markazini qo‘zg‘atishi natijasida nafas olishi tezlashadi. Odam jismoniy mashq bajargan vaqtda uning qonida karbonat angidridning miqdori ko‘payadi va u nafas markazini qo’zg’atib, nafas olishni tezlashtiradi. Mashqlami bajarish tezligi qancha katta bo‘lsa, nafas olish shuncha tezlashadi. Qonda karbonat angidrid miqdori kamayib, normaga kelishi bilan nafas olish sekinlashadi. Qon tarkibidagi karbonat angidrid miqdorining kо'payishi yoki kamayishi gumoral yo‘I bilan nafas markaziga ta’sir etib, nafas olishning boshqarilishida ishtirok etadi.