Сіз Қазақстан тарихын қаншалықты білесіз? Егер толық білмесеңіз, онда белгілі тарихшы Арман Қабдешұлымен болған сұхбатты назарларыңызға ұсынамыз. Сақ дәуірінен сақталған қазақтың тегінен бастап, Тоқаевтың дәуіріне дейін кезеңді толық қамтып, 2 бөлімге бөліп көрсетеміз.
Бірінші бөлім: Орыс отарына дейінгі тарих баяндалады. Қазақ деген атау Керей мен Жәнібектің соңына ерген тайпаларға сырттан тағылып, 17 ғасырда өзімізді қазақ деп айта бастадық. Онда неге қазақ шежіресі 15 ғасырдан басталады? 6 Алаш неге 12-ге жетті? Әбілқайыр хан орысқа "бодан болам" деп хат жазғаны рас па? Мұнымен ол қазақты құтқарды ма, құртты ма? Орыс патшалығының отарлау саясатының 5 кезеңін қалай аман өткердік? "Шала қазақ" сөзі 19 ғасырда не мағына берді? Аралас мектептің астында жүріп неге қазақ шоқынып кетпеді? Алаш Ордасы идеясы неге орындалмай қалды? 70 жылғы азап - Кеңес одағы. Қазақстанды достастық елдердің сынақ алаңына айналдырғандар кім? Сұхбаттың бірінші бөлімінде осы сұрақтарға жауап беріледі.
#тарихы #қазақхандығы #әбілқайыр
Көруге ыңғайлы болуы үшін:
00:00 Анонс
01:10 Қазақ қашан халық болып қалыптасты?
01:56 Сақ дәуірі: Қазақтың тегі. Геродоттың сақтар туралы жазбасы
04:17 Ғұн дәуірі: Билеуші тайпалардың қалыптасуы
05:48 Моңғол дәуірі: бүкіл тайпалардың сапырылысуы, алғашқы билеуші әулеттердің шығуы
06:30 Қазақ бойшаң әрі көк көзді болғаны рас па?
10:00 Қазақ деген атау Керей мен Жәнібектің соңына ерген тайпаларға сырттан тағыла бастады. Қазақ деген еркін адам
10:52 Көшпелі өркениетте наразылық білдірудің бір жолы - көшіп кету. 17-ғасырдан соң өз-өзімізді қазақ деп атай бастадық
13:50 Қазақ шежіресі неге 15 ғасырдан басталады? Өзбекстанда наймандардың бізде жоқ тармақтары бар - Барлас
15:10 6 Алашты талдау
17:54 Керей мен Жәнібек Әбілқайырдан бөлініп шыққан кезде хан емес, сұлтан атанған. Соңынан 200 мың қазақ ергені рас па?
20:00 Қазақ халқы бүгінгі күні қандай деңгейде? Біз әлі неге ұлт болып қалыптаспадық? Аграрлық дәстүрлі сана деген - рушылдық
22:32 19-ғасырдың соңында "шала қазақ" деген категория пайда болды. Қазақ хандығының Ресей империясының құрамына кіруі - шоқынған қазақтар дәуірін бастайды
25:24 Отарлаудың бірінші кезеңі: аштықтың зардабы. Ұжымдастырудың қасіреті
26:33 Хандықтан кеңес одағына қалай өтіп кеттік? Әбілқайыр хан орысқа бодан болам деп хат жазса да, жазбаса да орыстың отарлауы басталып кетті
29:00 Әбілқайыр ханның миссиясы - Ресей дипломаттары жіберген қармақты жұтып қойды
31:10 Біздің шенқұмарлығымыз түбімізге жетті. Орыс патшасынан ай сайы 600 рубль айлық алып отырған Кіші жүздің ханы Нұрәлінің сатқындығы
32:28 Отарлаудың екінші кезеңі - әскери-казак колонизациясы: Қазақ жеріне казактардың келе бастауы (600 мың шаруа, 1 млн-нан астам әскер)
33:34 Ресей патшасына «Осы неге Қазақ жеріндегі хандықты жойып тастамаймыз» деген ойдың келуі. 1824-28 жылдары Сібір және Орынбор қырғыздары туралы жарлық шықты
34:12 Отарлаудың үшінші кезеңі: реформалық колонизациялау. Қазақ жерінің түгел байлығы енді патша өкіметінің меншігі
35:23 Отарлаудың төртінші кезеңі: шаруалар колнизациясы. Ресейге Қазақстанда арқа сүйейтін әлеуметтік топ керек, халық арасына ірткі салу
38:51 Отарлаудың бесінші кезеңі: мәдени-ағартушылық колонизация: Қазақ балаларын орысша оқытудың мақсаты - шоқындыру. 1864 жылы алғаш аралас мектептер пайда болды
42:44 1917 жылғы ақпан көтерілісі - қазақ интелегенциясы мен байлары
45:36 Алихан Бөкейханов: «Большевик деген сіңірі шыққан кедей» дейді
46:56 Ресей патшалығы құлағаннан кейінгі қазақ жеріндегі бірден бір заңды өкімет - Алаш Ордасы. Біздің бірінші Президентіміз - Әлихан Бөкейханов
52:50 Лениннің мұсылман халқына жасаған өтірік үндеуі - «Тәуелсіздік аласыңдар!»
53:17 Құдаймен күрес - Түркістандағы дін басыларын түгел ату
54:50 1927 жылдан кейінгі компескелеу. Байлардың тұқымын тұздай құрту. Абайдың ұрпағын жою процесі