КЕМЕЛ ТОҚАЕВТЫҢ ӨНЕГЕЛІ ӨМІРІ
21.09.2018 ж. ҚазҰУ-да әйгілі жазушы, журналист Кемел Тоқаевтың туғанына 95 жыл толуына орай өмірі мен шығармашылығына арналған «Кемел Тоқаев - жазушы, журналист, қайраткер» атты ғылыми-тәжірибелік конференция өтті.
Жиынды ашқан ҚазҰУ ректоры Ғалым Мұтанов «Әдебиетіміздегі тың салаға түрен салған қарымды қаламгердің, журналистердің талантты толқынын тәрбиелей отырып, кәсіби қазақ тілін қалыптастыруға, әсіресе заңға байланысты атау сөздерді бір ізге түсіруге, мемлекеттік терминология комиссиясынан өткізуге белсене араласқан мемлекет қайраткерінің өміршең туындылары бүгінгі күн рухымен үндесіп, отаншыл жас ұрпақтың рухани игілігіне айналып отыр», - деді ректор.
Еліміздегі танымал тұлғалардың өнегелі өмірін - атап айтқанда, ұстаз-ғалымдардың, ақын-жазушылардың, мемлекет және қоғам қайраткерлерінің келелі еңбегін келер ұрпаққа насихаттау мақсатында «Өнегелі өмір» кітабының сериялық жобасы әл Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің ректоры, академик Ғалымқайыр Мұтановтың бастамасымен «Қазақ университеті» баспа үйінен дәстүрлі түрде үздіксіз жарық көріп келеді. Сериялық кітаптің бұл жолғы 156-шы шығарылымы - мемлекет қайраткері, Ұлы Отан соғысының ардагері, журналист, детектив жазушы - Кемел Тоқаевтың өнегелі өміріне арналады.
«Өнегелі өмір» сериясы үш бөлімнен тұрады.
Бас редактор Ғалымқайыр Мұтановтың кіріспе сөзімен басталып, ұлт журналистикасын кәсіби деңгейге көтеруге атсалысқан сара сөздің сардары, белгілі публицист, тұңғыш қазақ детектив жазушысы Кемел Тоқаевтың ұлт руханияты үшін еткен еңбегі мен ғибратты ғұмырынан сыр шертеді.
«Өнегелі өмір» кітабының қаламгерлік қарым бөлімінен - көркемсөз шеберінің «Түнде атылған оқ», «Сарғабанда болған оқиға», «Соңғы соққы», «Милиция қорғаным» атты таңдамалы шығармаларының үзінділерін оқуға болады.
Одан әрі Жазушының «Бір мезет - тұтас өмір», «Ел шырайы», «Асудан асқанда», «Кеген кеңістігінде» секілді шығармаларын Заманның сөзін сөйлеген бөлімінен табуға болады.
Ал, Тұлға туралы толғаныс бөлімінде - батыр ағаның көзін көрген замандастары мен әріптестерінің басылым беттерінде жарық көрген әртүрлі тақырыптағы естелік жарияланымдары берілген.
Атап айтқанда Әзілхан Нұршайықовтың «Дос қолтаңбасы», Серік Қирабаевтың «Сырбаз», Шериаздан Елеукеновтің «Аты да, таланты да кемел еді», Рафаэль Ниязбектің «Детектив жанрының атасы» секілді естеліктері бар. Сонымен қатар елімізге танымал қоғам қайраткерлерінің Кемел аға жайындағы жазбалары оқырман қауымды жазушының кемел заманына жетелесе, ұлы Қасымжомарт Тоқаевтың «Әке туралы толғанысы» кітап оқырманын ерекше сезімге баурай отырып, әкеге деген құрметтің биік шыңына жетелейді.
Одан әрі жазушының өмірбаяндық деректері, мұрағат құжаттары мен фотосуреттері, өмірі мен қызметінің негізгі кезеңдері, шығармалары хронологиялық көрсеткішпен берілген.
Кемел Тоқаев - 1923 жылы 2 қазанда Алматы облысының Қаратал ауданында дүниеге келген. Шымкент қаласындағы орта мектеп пен Бішкек қаласындағы әскери училищені аяқтап, Сталинград майданының 226 атқыштар дивизиясында бөлім командирі бола жүріп соғысқа қатысқан. Ұлы Отан соғысында көрсеткен ерлігі үшін 1-ші және 2-ші дәрежелі «Отан соғысы» ордендерімен, «За отвагу» және «За оборону Сталинграда» медальдарымен марапатталған.
Ұлы Отан соғысынан оралғаннан кейін Кемел Тоқаев С.М. Киров атындағы университеттің филология факультетін тамамдайды. Еңбек жолын «Лениншіл жас» газетінен бастаған ол 1948-1949 жылдары Жамбыл облыстық газетінде әдеби қызметкер, «Қазақстан пионері» газетінде редактор болып қызмет атқарады. Қаламы ұшталған, ұйымдастырушылық қабілетімен танылған, өмірдің әр саласын терең зерттеп, шебер жаза білетін журналист-жазушы 1956-1960 жылдар аралығында «Социалистік Қазақстан» газетінде жауапты хатшы, редколлегия мүшесі болып қызмет атқарады. 1960 жылдың мамыр айында Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі «Жаршысына» қызметке ауысады, бұл мекемеде 17 жыл - 1977 жылдың қазан айына дейін хатшы қызметінен жауапты редактор қызметіне дейін көтеріледі. 1980-1984 жылдары Қазақстан Жазушылар одағының әдеби кеңесшісі, Қазақстан Жазушылар одағы мен Қазақ КСР Ішкі істер министрлігі жариялаған әдеби бәйгелерде жүлделі орындар алып, төрт дүркін лауреат атанған. 1977 жылы «Таңбалы алтын» повесі, 1981 жылы «Соңғы соққы» романы, 1983 жылы «Солдат алысқа кетті» және «Ұясынан безген құс» романдары бірнеше рет қайтадан басылып шыққан.
«Қызыл комиссар», «Қылмыскер кім?» және «Сиқырлы сырлар» пьесаларының авторы - Еңбектегі және шығармашылық қызметтегі жетістіктері үшін Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет Грамоталарымен, КСРО Ішкі істер министрлігінің Құрмет грамотасымен марапатталған детектив жазушы, қарымды қаламгер - Кемел Тоқаевтың өнегелі өмірі жастарға қашан да - үлгі, өнеге!
#Önegeli_ömir #AlFarabiUniversity #TRCKazNU