Bardzo się cieszę że poruszyliście temat odchodów, śmieci i higieny przy źródłach wody. Temat nie zawsze przyjemny jednak niesłychanie ważny! Przeszedłem zatrucie e-coli na jednym z wyjazdów: gorączka, wymioty i biegunka przez kilka dni. Tylko dlatego że ktoś zrobił sobie ubikację obok strumyka powyżej ujęcia wody. Jeśli chodzi o higienę, jest pewien dobry sposób aby się dobrze umyć bez mydła. Potrzebny jest do tego biały popiół z ogniska - doskonale nadaje się do mycia, rozpuszcza tłuszcz na skórze i podnosi ph przez co zapobiega rozwojowi bakterii i mocno minimalizuje nieprzyjemny zapach następnego dnia nawet jak człowiek się mocno spoci. Wbrew pozorom, nie brudzi i łatwo się spłukuje.

6:24 Z tym omijaniem błota mam inną teorię. Ludzie od dawna wydeptują ścieżkę tam gdzie jest najwygodniej, zmiana trasy ścieżki trwa długo i powolnie, a stara ścieżka zanika i zarasta. Można to porównać do meandrującej rzeki. Natomiast kałuże powstają zawsze tam gdzie jeżdżą pojazdy, piesi kałuż nie tworzą, więc niesprawiedliwe jest zmuszanie ich do chodzenia po błotnistych koleinach z kałużami. W związku z powyższym już dawno staram się wprowadzić nowy punkt lub zaznaczyć że ten punk jest istotny: "Zostaw szlaki turystyczne nienaruszone". W pierwszej kolejności ten punkt skierowany powinien być do ludzi którzy powinni być wzorem dla innych, do leśników którzy potrafią zrujnować szlak podczas ścinki drzew i do myśliwych którym wydaje się że mają prawo jeździć pojazdami gdziekolwiek tylko zechcą.

Świetny materiał. Jestem dumna, bo moje dziecko lat 8 już automatycznie się stosuje do większości zasad. Brawo Panowie. 😍

28:40 o niedzwiedziu es

Jako amator pieszych spacerów po górach przymierzający się wreszcie do dłuższych wędrówek i biwakowania bardzo dziękuje za ten materiał. Osobiście nie wyobrażam sobie skorzystania z czyjegoś śladu gps. Układanie swojej trasy jest absolutnie jednym z fundamentów przygody i obcowania z naturą. Chciałem zabrać syna na Śnieżkę ale jak zobaczyłem ile ludzi tamtędy chodzi codzień to ręce mi opadły i odpuściłem. Uwielbiam beskid sadecki i są tam takie momenty na pewnych szlakach że masz wrażenie że szlak zgubiłeś :) takie miejsca są najlepsze. O wędrówce na rympał nie wspomnę. Ależ cieszę się że poznałem ten kanał.

Świetny film, powinien być emitowany w TVP abc co tydzień i na każdym programie po wiadomościach. 😉👍

Łukasz Supergan - świetny i mądry człowiek :) Mam nadzieję, że kiedyś spotkam go na szlaku. Przybić piątkę i pogadać chwilę. Naprawdę podziwiam :)

Przyznam się że dla mnie wyższy poziom świadomości, bardzo dobry i ważny materiał skupiający zbiór zasad które powinien poznać każdy, nie tylko włóczykij. Nie odczułem długości materiału bo temat mnie wciągnął i zleciało jak dziesięć minut, po raz kolejny bardzo miło spędzony czas na kanale :D

Jak nie jest pasjonujący? Całą godzinę z wielką uwagą słuchałem i oglądałem. :) A zasady nie są szczególnie wymagające. To tak na prawdę drobne gesty, drobne ruchy i udaje się tę zasadę spełniać w prawie 100%. Na grupach/forach ludzie spędzają godziny, dni by dobrać sobie plecak czy śpiwór, a nie mieliby poświęcić kilku/kilkunastu minut podczas podróży by zadbać o to by nie zostawiać śladów? Ciężko to zrozumieć. Ale trzeba o tym głośno mówić. Dziękuję.

Dzięki bardzo za ten film. Jeden z lepszych jakie widziałem. Muszę przyznać, że sporą część zasad podświadomie stosowałem, można rzecz intuicyjnie, kompletnie nie wiedząc, że to jakieś spisane i oficjalne zasady. Z drugiej strony dowiedziałeś się też kilku nieoczywistych dla mnie rzeczy. Super materiał.

Mówisz o tym, że w górach nawet suchego drewna się nie powinno palić bo to szkodzi środowisku. Powinno się mieć kuchenkę gazową. Ja wiem, że są ludzie, którzy na pytanie skąd bierze się gaz powiedzą, że ze sklepu. Ale w tym sklepie też się jakoś znaleźć musi. Wydobycie gazu też szkodzi środowisku. Transport, napełnianie butli też ma na pewno jakieś oddziaływanie. Chociażby zasilanie prądem do tego potrzebnych maszyn. Więc jak pójdę w góry kiedyś to będę sobie siedział przy ognisku. A nie przy kuchence, która stanowi dodatkowe obciążenie. Czasami zastanówcie się czy to co mówicie ma sens

Ten „Nowy” ma świetny głos, dykcje i oczywiście ogromna wiedzę. Pozdrawiam obu Panów :)

Dobrze że nie dajesz GPS ja łażę przed siebie w nieznane i żyję.lubie twoje filmy.

Bardzo interesujący film, ciekawa kwestia została tu poruszona. Turystyka rowerowa a dokładniej rzecz ujmując MTB. Jest to zmora Gór Izerskich w których często bywam. Człowiek idąc skrajem ścieżki musi się co chwilę oglądać aby za wczasy dostrzec pędzącego rowerzyste. Dość często mają oni pretensje do turystów pieszych że blokują im drogę zjazdu. Szanujmy się wzajemnie na szlaku. Pozdrawiam

Świetny, informacyjny film, który merytoryczne i na konkretnych przykładach pokazuje, o czym toczy się dyskusja, prowadzona przez osoby z wiedzą i doświadczeniem. Obejrzałem do końca, dzięki za przeznaczenie swojego czasu na zrealizowanie tego spotkania. Pozdrawiam Serdecznie.

Świetny odcinek! Ten odcinek powinien oglądnąć każdy włóczykij. Świetna robota! 👏👍

Coś wspaniałego, Panowie! Super podręcznik, świetnie wyjaśnione, usystematyzowane o uargumentowane! Á propos ustępowania przez rowerzystów, w zeszłym tygodniu w Beskidzie Żywieckim spotkały mnie dwie nieprzyjemne sytuacje: - rowerzysta na szerokim zjeździe zakrzyknął "uwaga", żeby udrożnić mu przejazd, - wychodząc z lasu po ścieżce ledwo mieszczącej jednego człowieka, prosto na mnie wjechał rowerzysta, zmuszając mnie do wpadnięcia w las. To był niestety wyścig 😔 kuriozalny był jeszcze przypadek rowerzysty słuchającego Radia Eska z dużego JBLa 😉

Ponad godzinny film. I to jest to co tygrysy lubią najbardziej. :)

Łukasz przecież jako ambasador sklepu 8a zalecaj zakup przenośnego prysznica do butelki. Ja biorę prysznic za pomocą 1,5 litrowej butelki. Ten przenośny prysznic to najlepszy zakup na długodystansowe wędrówki jaki mi się udało kupić.

A wszystko zależy od charakteru i podejścia człowieka do przyrody. Dobry materiał, super.

W Gorcach nie ma niedźwiedzi, ale na Turbaczu są oznaczenia o wilkach, sam widziałem ślady ich łap w błocie. Szukam informacji o tym jak się zachować gdyby doszło do takiego spotkania wilk/niedźwiedź ale nie wiele znalazłem. Może odcinek o temacie ? :)

Materiał, którą warto pr,y planowaniu każdej wędrówki przypomnieć sobie.

Bardzo fajny wywiad Panowie. Jedynie uwaga co do 18:05 - należy pamiętać, że latem często na naszej skórze może się znajdować repelent na insekty lub krem z filtrem. Należy zwrócić szczególną uwagę, aby nie przenieść tego do źródła wody :)

Nie lubię długich filmów ale ten zmusił do przemyśleń i cieszę się że znalazłem dla niego czas

11:00 - myślę że osobom, które chciałyby odwiedzić okolice Morskiego Oka, ale nie chcą tłumu, można polecić biegnący równolegle szlak po słowackiej stronie - Dolina Białej Wody. Krajobraz nie ustępuje Morskiemu Oku. Kręcono tam nawet film Nosferatu (zarówno z lat 20. jak i 70.)

Marcin,znowu zjadłeś mi godzinę :D super film,bardzo dobra dykcja gościa, potrafi opowiadać tak by zainteresować. Pozdrawiam

Świetny materiał, który dla początkującego bushcraftera, jakim się mianuję, jest bardzo pomocny i edukacyjny

.Szacun pany, przyjemnie posłuchać mądrych wartościowych ludzi .

Podobało mi się podsumowanie. Serdeczne podziękowania za ten odcinek. Pozdrawiam świadomych ludzi z pasją.

Świetny film, najlepsza obsada

Mnie zainspirowałeś tymi rowerowymi wycieczkami, podobnie jak jeszcze jeden fajny gość co jechał Pomorską i kupiłem rower i jeżdzę jak głupi. Póki co tam gdzie znam, gdzie wiem co i jak, ale w przyszłości... ;)

Bardzo pouczający materiał, zmuszający do refleksji. Dobra robota panowie.

O kaczątko, nie przewidywałem tak długiego odcinka. Na raty, ale obejrzę całoś napewno 👍🏼

Super film. Bardzo przyjemnie słucha się Łukasza.

U mnie w Wałbrzychu jest pełno szlaków a i tak nie są uczęszczane jedynie główne na Chełmiec,Borową i Trójgarb

Marcin, wielkie dzięki za ten odcinek, cieszę się że w jasny sposób opowiedziałeś się za wizją bushcraftu opartego bezwzględnie na szacunku dla świata wokół nas. Dużo się dowiedziałem, ale przede wszystkim jakoś uspokoiłem, że jest tak wielu ludzi z wielką wrażliwością i świadomością przyrody i do tego to wszystko jest jeszcze skodyfikowane : ) Twój głos jest słyszalny i świetnie to wykorzystałeś. Dzięki.

Profesjonalne porady, warto obejrzeć.

Człowiek uczy się całe życie) Do dziś nie wiedziałem, że jestem leave no trace man)

Wypalanie puszek bardzo mądre brawo. Puszki są powlekane farbą. No normalnie geniusz.

Nawet nie wiem kiedy minęła godzina. Fajnie było Was oglądać. I do zobaczenia na szlaku

Bardzo fajny materiał. Mocno otwierający oczy i uświadamiający :) Dzieki

Bardzo ciekawy temat :) dobrze, że bez pośpiechu i skracania tych wszystkich zagadnień :) i święta prawda na koniec, że jak włoży się w coś wysiłek i czas, to bardziej się to później ceni i o to troszczy :)

To chyba najlepszy Twój odcinek. Niesamowicie inspirująca ilość wiedzy. Twój Gość mnie totalnie zahipnotyzował. Bardzo dziękuję. Cenię szalenie to, co robisz 💜

Super odcinek. Nie zawsze stajemy na wysokości zadania jeśli chodzi o kulturę wędrowania i biwakowania, także bardzo potrzebny odcinek. Dzięki, Panowie! P.S. Czy komuś jeszcze Łukasz Supegan przypomina sympatyczną postać Mr. Homn'a ze Star Trek'a TNG? ;-)

odnosnie oznaczania biegow to tez jestem zdziwiony ze tak to organizuja. Ja pamietam kiedys biegi na orientacje i tam uczestnik musial sie wykazac znajomoscia orientowania w terenie na podstawie mapy i kompasu a teraz prowadza tych biegaczy jak matka dziecko za raczke

Super film, jestem na TAK 👍

Piękny i bardzo potrzebny materiał.... Ta godzina z kilkoma minutami przeleciała w oka mgnieniu. Dzięki za film i pozdro znad morza :-)

Super odcinek, słucham sobie jak podcast. Bardzo pouczający.

Super temat....poruszane są tu sprawy i zjawiska, które np mnie, odstraszyły skutecznie od wędrówek, oraz tłumów "turytstów" . Podobnie mam problem z naszym wrocławskim ZOO. Kiedyś, za czasów Państwa Gucwińskich, miejsce to było oblane swoistym czarem, aurą tajemniczości. Ludzie spacerowali po alejkach Ogrodu, cicho rozmawiając, siadywali na ławeczkach, w słońcu, i cieszyli się koncertem odgłosów zwierząt......to było magiczne miejsce. DZIS, dominują place zabaw dla rozwrzeszczanych dzieciaków, które zupełnie znudzone widokiem zwierząt, a za to opite litrami napojów z ogromną ilością cukru, dostają iście "małpiego rozumu"...... w Ogrodzie można palić, i to wszędzie, co przecież też nie wpływa dobrze na zwierzęta. Nie wspominając już sytuacji, gdy idziesz aleją róż, kolory oszałamiają....zamykasz oczy, i bierzesz głęboki oddech, oczekując cudownego zapachu, .... a mija Cię koleś ze skrętem w zębach, i czujesz się jak w spalarni śmieci! Czar prysł, pomimo nowoczesnych urządzeń i wybiegów.....

Te muchy mnie wykończą :)

Bardzo fajnie. Świetny materiał. Cenne uwagi.

Bardzo ciekawa rozmowa, dziękuję.

Idąc GSB mijałem ten ultra maraton i widziałem jak taśmy są zbierane przez organizatorów.

"tylko Łukasz pamiętaj, jak ostatnio, bez żadnych uśmiechów" :D

Świetny materiał. Mimo ,że stosuję sporo ze wspomnianych zasad to jednak film dał mi sporo do myślenia :)

Warto posłuchać dwuch mędrców którzy opowiadają o tym o czy mają pojęcie szacun chłopaki miło się słucha.

Ta dziesiąta zasada jest super. W ogóle super film 🌸

Uwielbiam obu Panów, wspaniały materiał. Ale na Boga, może byście się o jedną chociaż rzecz poróżnili ;))

Dzięki za super film, dobra robota panowie.

Świetny materiał. Dzięki chłopaki!

"...i nieważne, że ty akurat robisz przejazd życia i pobijasz czas na segmencie, na stravie..." :D

Bardzo przyjemnie się tego słucha. Dziękuję za ten materiał. Pozdrawiam!

Więcej filmów z Łukaszem! Świetnie się ogląda, nawet godzinną rozmowę

Ciekawy film i temat ,pozdrawiam.

Bardzo dobry i pouczający filmik...

Dziękuję :) zrozumiałem milczenie :)

Najlepiej siedzieć w domu.🤣

schody kamienne lepsze od wyślizganej rynny do łamania nóg

Zasada nr 10 jest zdecydowanie najważniejsza, nadrzędna! Zwłaszcza dziś w dobie portali społecznościowych konsekwencje popularyzowania miejsc mogą być katastrofalne. To już niestety dobrze widać w wielu pieknych miejscach w Beskidach.

Pracuje i mieszkam w lesie od 13 lat i pierwsze wrazenie po obejrzeniu filmu jest takie, ze przesadzacie i sprowadzacie wyjcie do lasu w kategoriach chodzenia przez pole minowe. Z drugiej strony, jezeli w ogole o tym mowicie, to znaczy, ze wiekszosc ludzi to idioci i to jest smutne.

Serdeczności :)

Przepraszam ale jestem nowa i mam takie pytanie.. czy istnieje jakis kurs biwakowania? Jakis wspolny biwak na ktorym mozna sie nauczyć??

Gratulacje. Super mądre!!

Chodząc po górach w Irlandii zauważyliśmy że tutaj zasady LEAVE NO TRACE są słabo przestrzegane. Ludzie nie dbają o swoje otoczenie i nie rozumieją że to my jesteśmy gośćmi na szlakach lub w lasach a nie odwrotnie.

Ale Was się dobrze słucha. Z przyjemnością obejrzałbym Wasz film, ze wspólnej wyprawy, gdzie na żywym przykładzie pokażecie to o czym mówiliście oraz wzbogacicie materiał innymi przydatnymi informacjami. Co do dzikich zwierząt, to kilka razy słyszałem o lisach, które nie boją się ludzi. Sam ostatnio spotkałem takiego nad Odrą, który zbliżył się na ok 4 metry. Podejrzewam, że lis był przyzwyczajony do obecności wędkarzy, którzy go dokarmiali kiełbaską z grilla oraz zostawiają śmieci, w których lis wyszukiwał resztek. Niestety, nad wodą zalegają tony śmieci :( Kończąc pozytywnie, rozsyłam film do znajomych, edukacji nigdy za wiele ;) Pozdro.

Pamietam w beskidzie sadeckim ścieżkę na bardzo stromą górą kurcze ścieżka 5 metrów szerokości

Rewelacyjny materiał Pozdrawiam

Świetny odcinek.Bardzo dużo się dowiedziałem o zasadzie Leave No Trace. Pozdrawiam :)

Ktoś dowalił z wynoszeniem zużytego papieru toaletowego ☺️ Czysta ekologia, później wyrzucać dwa woreczki foliowe do kosza. Świetny wywiad, ten Gość to zawodowiec pełną parą.

Jeśli chodzi o planowanie to przypominam o używaniu filtrów do wody zamiast kupować wodę butelkowaną i generować masę śmieci. Używanie akumulatorków zamiast baterii. Jeśli bateria, akumulatorek albo inny sprzęt elektroniczny zepsuje się w krajach "słabo rozwiniętych" zabierzmy go ze sobą do domu. Jestem przekonany że u nas zostanie poddany recyklingowi i utylizacji w sposób bezpieczniejszy dla środowiska. Głupi worek na śmieci, który zazwyczaj zapełniam śmieciami znalezionymi w lesie :( Niby proste rady ale mało wprowadzane w życie. Będąc dwa razy na trekingu w Nepalu spotkałem oprócz mnie tylko kilka osób które używały filtrów do wody. W Polsce podobnie. Masakra

No to teraz wiemy skąd u ciebie te indiańskie obyczaje Bushcraftowy:) i tego się trzymaj:) P

Panowie, przedstawcie ten materiał ZULom. Zarejestrujcie wyrazy twarzy ich pracowników.

Świetne filmy! Czy myślałeś o tym by robić podcast z odcinków tego typu? Albo po prostu dać dodatkowo samo audio? :)

Odnośnie ostatniej zasady. Podobnie jest w wędkarstwie. Oczywiście bez wpadania w paranoję, bo pewne miejsca są oczywiste, ale niestety zdjęcia czy filmy potrafią "zabić" piękne i wartościowe miejsce. A z drugiej stony "wypracowanie" takiego miejsca daje o wiele większą satysfakcję, niż przyjechanie "na gotowe".

dla zasięgu

Genialny odcinek, czekam na więcej. Super robota Panowie

Odnośnie wykorzystania wiat na szlaku jako miejsc biwakowych. Mam wrażenie, że sami zarządcy danego terenu i ich dziwna polityka, stanowią problem. Przykładem są wiaty w Magurskim Parku Narodowym położone przy GSB. Jak wiadomo na niskobeskidzkim odcinku tego szlaku, infrastruktura noclegowa jest bardzo uboga. W ostatnich latach powstało tam sporo schronów przeciwdeszczowych, całkiem obszernych i solidnie wykonanych. Są doskonałym miejscem by spędzić w nich noc, bez zbędnego oddziaływania na dzikie i delikatne środowisko MPN, ale w każdej wiacie znajduje się informacja, że nocleg w schronie jest zabroniony.

Z KOŃCÓWKI FILMU - takie miejsce to Pustynia błędowska w powiacie Olkuszowskim. odkąd posatwiono tam kilka budek i nazwano to "Różą wiatrów" jest tam taka liczba weekendowych obserwatorów że gdy chciałem sobie na spontana zobaczyć - to się nie dało...

Ale bym wytłukł te brzęczące dziadostwa... a nie, zaraz...Leave No Trace :/

Film jest o zasadach jakie „należałoby przestrzegać”, żeby nie zostawiać śladów po sobie a zostawia się je (ślady) całą masę przestrzegając ich 😂 nawet miejsce, które posłużyło do nagrania odcinka nie jest miejscem już uczęszczanym jak np. jakieś schronienie 😕 tylko nowe i właśnie ubijane tyłkiem...... niestety ale film jest trochę zaprzeczeniem zasad, które stały się głównym wątkiem tego materiału......

MEGA odcinek 👍👍👍

Bardzo ciekawy film. Pozdrawiam serdecznie!!!!!!!!!!!!!!

Spoko film

Klikbajt jest ale w słusznej sprawie więc szanuję 👍🏻

Ja jak jeżdżę rowerem po leśnej ścieżce zawsze jadę po środku błota jak jest na drodze. Nie boję się pobrudzić.

Dziesiąta zasada dotyczy czegoś co niestety dotyczy znacznie szerszego spektrum problemów turystyczno-krajobrazowo-przyrodniczych. Posłużę się konkretnym przykładem - Polanica-Zdrój i skalny pomnik niedźwiedzia w okolicy Parku Zdrojowego. O niedźwiedziu słyszał każdy odwiedzający Polanicę ale nie każdy był na tyle wytrwały by to zobaczyć. Tak było dopóki pani Irena Eris nie wycieła sporego obszaru naturalnego lasu by postawić swój hotelik. Wspomniany niedźwiedź stał sobie majestatycznie, otoczony lasem, na niewielkiej polanie, do której prowadziła niepozorna ścieżka, do której to można było dojść bezpośrednio z parku - wystarczyło tylko chcieć i zejść z asfaltowych ścieżek parku. Ścieżka była leśna, że wszystkimi cechami takiej ścieżki. Ktoś nieco bardziej ciekawy, lub wtajemniczony, mógł ominąć niedźwiedzia i dojść do "ścieżki zdrowia" składającej się z kilku, zaniedbanych ale przez to posiadających swój urok, stacji rozsianych wokół średniej wielkości polany. Po doładowaniu się zdrowiem ścieżki, można było ruszyć dalej w las lub wrócić do miasta. Teraz polany nie ma, niedźwiedź stoi na tle płotu hoteliku Irenki, las zuborzał o spory skrawek swojej powierzchni, ścieżka leśna prowadząca do niedźwiedzia to wybetonowany spacerniak. Niedźwiedź stracił wszystko ze swojej tajemniczości i majestatyczności. I tak dzieje się z całą Polanicą, niestety.

Bardzo Wam za ten material dziekuje!!!! Tak sie tylko podziele, ze jade w Tatry, bo tam jest najwiecej schronisk, a moim towarzyszm jest 4-latek, wiec dla nas to takie oswajanie sie z przyrodą . Prawde powiedziawszy to dla mnie bardzo duzym problemem jest brak dojazdu dobwielu miejsc w inny sposob niz samochodem - nie wytrzymujemy takiej podrozy :( Ale juz kupuje maty, spiwory, kuchenke i powoli bedziemy najpierw biwakowac w okolicach domu, tam gdzie mozna dojechac rowerem...

Doskonała rozmowa. Dwu mądrych ludzi mądrze rozmawiających ze sobą. Niewiarygodne. Dziękuję.

Mądrego to i dobrze posłuchać :) Łukasz jesteś moim Mistrzem :)

Co do braku opału poza samą kosówką wysoko w górach, można przynieść sobie trochę opału z dołu, co stosuje się powszechnie w wysokich górach, jeśli planuje się biwaki w miejscach, gdzie nie ma żadnych drzew ani zarośli, bo takie miejsca przecież też są. Kosodrzewina na Czarnohorze i tak zresztą bardzo mocno się odrodziła od przedwojnia, gdy trwał tam intensywny wypas, a na kosówkę zwykli ludzie patrzyli jak na chwast, uniemożliwiający wzrost trawy. Dużo gorzej jest w Bieszczadach, gdzie kosorośla (kose buki, olsza zielona, jarzębina) odradzają się znacznie słabiej. Dlaczego? To by trzeba było zbadać. Jednak widać choćby po braku kosodrzewiny, że Bieszczady mają specyficzne warunki środowiskowe. Rozjeżdżony teren przy szlaku przez Połoninę Wetlińską, gdzie dziś zakazuje się wstępu ze względu na regenerację roślinności, to ślad po czasach, gdy nie było parku narodowego i po połoninie jeżdżono samochodami - tyle lat to przetrwało! Teren wysokogórski terenowi wysokogórskiemu nie jest równy. Jednak z biomasą i w ogóle z opałem byłby dużo mniejszy problem, gdyby w Europie przetrwała pierwotna fauna, zachowana dziś szczątkowo, gdyż byłby nawóz. Jest też różnica, gdy suchy liść wietrzeje stopniowo na powietrzu i zamienia się praktycznie sam z powrotem w powietrze i gdy zostaje wydalony przez zwierzę w postaci odchodów i zamienia się w próchnicę. Zwierzęta też, a szczególnie ptaki, donoszą składniki pokarmowe z niższych położeń. W tej chwili nigdzie w Europie nie ma zwierząt żyjących w wyższych położeniach górskich, które by zostawiały nadające się na opał placki, bo nawet piżomowoły z Gór Skandynawskich zostawiają małe, nieporęczne bobki. Lepiej jest w Azji, gdzie żyją np. jaki.