İnka Uygarlığı, Ekvator, Peru, Bolivya ve Kuzey Şili topraklarına yayılan ve Aztekler gibi İspanyol sömürgeciler tarafından hoyratça yıkılarak tarih sahnesinden silinen İnka uygarlığı her zaman için tarihçilerin ilgisini çekmiştir. Yazıyı bulmamış bir uygarlık olarak günümüze İnkalar hakkında ulaşan bilgi oldukça kısıtlıdır ve İnka tarihinin ilk dönemleri genellikle efsanelere dayalıdır. Efsanelere göre İnka İmparatorluğu’nun kuruluşu, dört kardeşin eşlerini de yanlarına alarak Pacari Tampu’daki mağaralarını terk etmeleriyle başlar. Dört kardeşten biri olan Ayar Manco, Cuzco Vadisi’ne yerleşerek İnka uygarlığının temellerini atar. İnkalar Ayar Manco’yu İnka İmparatorluğu’nun 12 ya da 13 imparatorun ilki kabul eder ve efsanelerinde adı, hem uygarlığı getiren kahraman, hem tanrı olarak onurlandırılır. Efsaneler bir tarafa bırakılırsa İnkalar, And Dağları’nın göbeğinde, ortalama 3.400 metre yüksekliğinde verimli bir havza olan Cuzco bölgesine büyük olasılıkla 13. yüzyıl sonunda yerleştiler. Kendilerinden önce başka halkların yaşamış olduğu bu bölgede, sıradağlara ve kıyıdaki çoraklaşmış topraklara rağmen, gelişmiş ulaşım ağlarına ve ileri tarım tekniklerine dayanan bir uygarlık ve imparatorluk kurdular. Yarı efsaneleşmiş olan ilk imparatorlar, İnkaların Cuzco bölgesinde egemenlik kurmalarını sağlayan savaşçı kabile reisleriydi. İnkalar bazen inandırma, bazen kaba kuvvete başvurma yoluyla dağda olsun, kıyıda olsun birçok topluluğu egemenliği altına almış ve sonunda kuzeyden güneye uçsuz bucaksız bir imparatorluk kurmayı başarmışlardı. Kast Sistemi İle Yönetilen Bir İmparatorluk, İnka İmparatorluğu’nun siyasal ve toplumsal düzeni katı bir hiyerarşiye dayanıyordu. İktidar, Sapa İnka unvanını taşıyan imparatorun şahsında toplanmıştı. Fetihlerde ki başarılarına rağmen otoritesi kazandığı askeri zaferlerden değil, kutsal kişiliğinden kaynaklanıyordu. Halkın gözünde imparator Güneş’in oğluydu. İnkaların atası da İnti, yani Güneş’ti. Hükümdarlığın temelinde dini unsurlar bulunması, İnka devletine teokratik nitelikler kazandırmıştı. Kutsallıkta Güneş tanrısına eş olan İnka’nın, yani hükümdarın imparatorluk simgeleri, alnını örten lal rengi bir saçak ve kulak memelerine takılan büyük altın disklerdi. Güneş’in oğlu olan imparator tanrılar ve insanlar arasında aracılık yapar, halkın ve evrenin düzenini korurdu. Ayar Manço tarafından yasaklanana kadar, İnka soyunun tanrısallığını korumak için kendi kız kardeşleriyle evlenen imparatorlar büyük bir debdebe içinde, kalabalık maiyetiyle birlikte yaşıyordu. En ince kumaşlardan biçilmiş elbiseler giyer, çok değerli mücevherler takarlardı. Köylere yaptığı ziyaretlerde yanında binlerce muhafızın olduğu İnka imparatorunun haremindeki kadınlar imparatorluğun bütün köylerinden seçilerek alınırdı. Bedenleri öldüklerinde mumyalanır ve Cusco’daki Güneş Tapınağı’na konulurdu. İnka, ölümünden sonra tahta geçecek olan oğlunu kendisi seçerdi fakat bu bile taht kavgalarını engellemek için yeterli değildi. Yalnızca ilk efsanevi hükümdarın soyundan geldiği kabul edilen ve en yüksek kraliyet görevlerinin babadan oğula geçtiği bir kast oluşturan on bir ailenin oğulları İnka unvanını kazanabilirdi. İnkaların Ekonomik ve Toplumsal Yapısı, İlk uygarlığın doğuşundan beri Andlardaki geleneksel toplum yapısının ve ekonomisinin temelini ayllu sistemi oluşturuyordu. Ayllu, yaklaşık 300 üyeden oluşan, akrabalık bağları üzerine kurulmuş, belli sürelerde toprakları paylaştıran ve karşılıklı yardımlaşmayı temel alan toprak sistemidir. Ayllu sisteminde topraklar bütün bir köy halkının ortak mülkiyetindeydi. Her yıl parsellenerek köylülere dağıtılan ve tupu adı verilen bu parsellerin büyüklüğünü toprağın verimliliği belirlerdi. Toprağın üçte biri rahiplerin erzak gereksinimini sağlamak için ekilir, ikinci bölüm devlet tarafından işletilir, geri kalan bölüm ise ayllu sistemi dahilinde köylülere verilirdi. Köylüler başlarına, rengi eyaletlere göre değişen kurdeleler takarlardı. İzinsiz olarak bir eyaletten ya da ayllu’dan ayrılmak kesin olarak yasaklanmıştı. İnkalarda Kültür, Mimari ve Din, Kurumları son derece gelişmiş bir hiyerarşik yapılanmaya sahip olsa da İnkaların zengin bir sanatı olduğu söylenemez. Yalnızca mimarlık alanında ilerledikleri söylenebilir ki, İspanyol sömürgeciler tarafından yok edilen İnka uygarlığından geriye yalnızca büyük şehir ve kale kalıntıları kalmıştır. Keza kuyumculuk ve dokumacılık alanında da usta olmalarına karşın yine İspanyol yağması nedeniyle günümüze bu sanatlardan örnek kalmadığı söylenebilir. İnka Uygarlığı belgeseli tüm detayları ile yayında! İyi seyirler dilerim.
00:00 İnka Uygarlığı
04:17 Kast Sistemi İle Yönetilen Bir İmparatorluk
07:33 İnkaların Ekonomik ve Toplumsal Yapısı
11:17 İnkalarda Kültür, Miras ve Din
"Village Consort" Kevin MacLeod (incompetech.com)
Licensed under Creative Commons: By Attribution 4.0 License
creativecommons.org/licenses/b...
#inkauygarlığı #inkalar #tarih