Бәріңізге ассалаумағаликум. Пенжімдегі төбелес: «Бұзақылық» па, әлде «ұлтаралық қақтығыс» па? Ұлттар достығын арттырамыз деп ашылған ассамблея не тындырып жүр? Төбелеске қатысы бар адамдарды енді не күтіп тұр? Жалпы Тәуелсіздік алғаннан бері ең ірі ұлтаралық сипаттағы қақтығыс қашан және қайда, қалай болды? Мұндай мәліметтерді сізге білген дұрыс!
Пенжімдегі оқиғаның қалай болғанын бәріңіз естіп, білген боларсыздар. Негізі бұл жанжалдың басы бір апта бұрынғы төбелестен басталған көрінеді. Бұл туралы ауыл тұрғыны «Экспресс Қазақстан» порталының тілшісіне берген сұхбатында айтты.
Пенжімнің қазақшаласақ «бас үй» деген мағынаны білдіреді екен. Бұл елдімекенде 7 мыңдай - қазақ, 5 мыңдай - ұйғыр тұрады. Жергілікті тұрғындардың айтуынша, екі ұлттың арасындағы қақтығыс жиі болып тұрады екен. Бірақ бұл жолғысы үлкен бүлікке айналған. Оқиғадан соң ауылда үлкен жиын өтті. Басқосуда қазақтың бір азаматы сөз алып ұйғыр ғайындарға мәдениетті түрде ескерту жасады.
Ал журналист Құрманжан Қасымжанұлы қақтығыстан соң «Шаңыраққа қара» деп қысқа-нұсқа пост жазды. Қысқасы өзге ұлттар кімнің топырағын басып, кімнің суын ішіп шалқып жүргенін өздері саналы түрде еш уақытта сезінбейді. Өйткені біле тұра сезінгісі келмейді. Қайта қалтасынан жұдырығын түйіп, тісін қайрап жүреді. Оған құлқы жоқ. Көре алмайды. Әлденеге іштері күйеді. Бетке жылтырап маймөңкілегенмен артыңнан оқ атқысы келіп тұрады. Мүмкіндік тимесін... Сондықтан оларға өздерінің кім екенін яғни "сіңбе", "қонақ" немесе қазаққа кеңірдегіне дейін қарыздар пақыр екенін сезіндіріп тұрған дұрыс.(бұл жеке пікірім, талай жүрек осылай соғып тұрғанына да бек сенімдімін). Болмаса елде кие, жерде ие бола ма?! Шаңыраққа қара іші де, сырты да қазақтікі!!! Деді журналист.
Қоғам белсендісі Азаматхан Әміртайда үн қатты. Ол былай дейді. Пенжім аулының мектебінде болған қазақ-ұйғыр оқушыларының арасында болған жаппай төбелесті «балалар ғой, орталарында түсініспеушілік болған шығар» деп қоя салуға да болар еді. Бірақ. Иа бірақ дейтініміз осындай болмасыз жағдайлардан елімізде, ұлтаралық қақтығыстар туындап жатыр. Мәселен бұған дейін болған қазақ-шешен, қазақ-күрд, қазақ-тәжік, қазақ-дүнген, қазақ-армиян, қазақ-ұйғыр арасындағы жанжалдарды еске алсақта жетеді. Елдің тыныштығын алатайдай бұзатындай бұлар кім еді сонша? Кеше ғана сырттан қаңғып келіп, қазақтың жерінен пана тапқандар емес пе? Енді келіп қазаққа тебінеді. Кімде болса шаңыраққа қарауы тиіс! Әрине осындай оқиғалардың өріс алуына билік кінәлі дер едім! Өз жерінде отырып өзге ұлттарға бас көз болуы тиіс қазаққа билік қырын қарады. Үнемі қазақты өзге ұлттардың алдына жығып беріп отырды. Бұрынғы болған ұлтаралық жанжалдарға қарасаң үнемі қазақ кінәлі болып, сотталып келді. Өзгелер түк болмағандай сайран салып жүр. Билік құрған Қазақстан халық ассамблеясы бұған дейін не бітірді? Түк те! Ешқандай тірілігі жоқ арамтамақ мекеме. Ұлттар арасында елдегі ынтымақ, бірлік жайында әңгіме жүргізгенін көрмедік. Егерде сол ассамблея дұрыс жұмыс істесе Қазақстанда ұлттар арасында ешқандай қақтығыстар, жанжалдар болмас еді. Амал қанша! Жүздеген миллионды қарпып жеп отырған ассамблея тарапынан ешқандай қарекет жоқ. Өлі тыныштық. Ал, мұндай ассамблеяны халықтың ақшасына ұстау қажеті бар ма? Ал, енді Пенжім аулында болған оқиғаға келсек, мұны құқық орындары тексеріп, істің анық-қанығын анықтай жатар. Тек тағыда қазақ жастары кінәлі деп шықпаса болғаны. Әрдайым оқиғаның салдарымен емес, себебімен күркескен жөн-ау!
Дінтанушы Ерлан Матаев мұндай мәселелер ұлттық идеология арқылы реттелуі керек деп есептейді. Ол айтады Қазақстандағы әр ұлт өкілдерінің санасына қазақтың қарашаңырақ ұғымын идеологиялық тұрғыдан сіңдіре білсек қана бұл мәселенің алды дауға, арты қанға айналмасы анық. Әйтпегенде аш қасқыр азулы келеді дегендей әрбір ұлттың аш қасқырдай бөлтіріктерін бұлай заңмен тоқтата алмаймыз. Бәлкім біреуін қорқытып-үркітіп тоқтатармыз, ал үйдегі әке-шешесінің балаларына беріп жатқан тәрбиесін қалай тоқтатпақпыз?! Абайша айтқанда "Мен егер Закон қуаты қолымда бар кісі болсам, адам мінезін түзеп болмайды деген кісінің тілін кесер едім" демекші олардың күшін емес, көңіл көкжиегін өзгертуге әрекет етуіміз керек.
Соңғы 30 жылда елімізде 10 ға жуық ірі ұлтаралық қақтығыс болған екен. Түрік, Шешен, Дүнген, күрт, дүнген ұлттарымен қазақтар арасында жанжал болып кейбірі адам өлімімен аяқталған. Ұлыс медиа порталының хабарлауынша ұйғырларға қатысты үлкен қақтығыс 2006 жылы Шелек ауылында болған. Жастар «Старый замок» атты дәмханада сөзге келіп, ұлты ұйғыр бірнеше азамат өзімен шамалас ұлты қазақ жігітті сабап тастаған. Осы төбелестен кейін масайған олар «Ел біздікі, жер біздікі» деген экстремистік ұранмен көшеде айғай-шу көтерген. Бұл жаңалық бүкіл ауылға тарап, қазақтар мен ұйғырлар арасында жанжалдар сол күні-ақ жиі тіркеле бастайды. Келесі күні қақтығысқа қатысқандардың саны 300 адамнан асқан. Ауылға полицияның күшейтілген отряды келіп, комендант сағаты орнатылғаннан кейін ғана жағдай бақылауға алынған.