พระราชประสงค์ของรัชกาลที่ 5 ในสงครามปราบฮ่อ คืออะไร?
สงครามปราบฮ่อ พ.ศ. 2428 รัชกาลที่ 5 ทรงรับสั่งให้จัดทัพเป็น 2 กอง แม่ทัพใหญ่ฝ่ายเหนือคือ เจ้าหมื่นไวยวรนารถ (ภายหลังได้บรรดาศักดิ์เป็น เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี (เจิม แสง-ชูโต)) แม่ทัพใหญ่ฝ่ายใต้คือ กรมหมื่นประจักษ์ศิลปาคม
ก่อนออกเดินทางนั้นเจ้าหมื่นไวยวรนารถได้กราบบังคมทูลถามถึงพระราชประสงค์ในการศึกครั้งนี้ รัชกาลที่ 5 รับสั่งแก่เจ้าหมื่นไวยวรนารถว่า “เจ้าจะเป็นผู้ขึ้นไปทำการให้เจ้าเรียงข้อความเป็นคำถามข้ามาก่อน ตามความประสงค์ของเจ้าที่เจ้ามีความเห็นเป็นอย่างไร ข้าจะได้ชี้แจงตอบเจ้าเป็นข้อๆ ไป”
เรื่องเล่าจากบันทึก เล่าเรื่องต่างๆที่มีสาระและน่าสนใจ ประวัติศาสตร์ ประวัติบุคคลสำคัญต่างๆ รวมถึงธรรมะคำสอนต่างๆ
เมื่อเจ้าหมื่นไวยวรนารถทูลเกล้าฯ ถวายข้อคำถาม รัชกาลที่ 5 ตรัสชมว่ารอบคอบและตอบคำถามทั้งหมด ซึ่งเอกสาร “ประวัติการของจอมพลเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี ภาค 1” (คุณหญิงสงวน สุรศักดิ์มนตรี พิมพ์แจกในงานพระราชทานเพลิงศพ เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรีฯ ณ เมรุวัดเทพศิรินทราวาส วันเสาร์ 8 เมษายน พุทธศักราช 2476) ได้บันทึกพระบรมราโชวาทครั้งนั้นไว้ด้วย
เนื้อหาส่วนหนึ่งในบันทึกดังกล่าวมีดังนี้ (จัดย่อหน้าใหม่และสั่งเน้นคำโดยกองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม)
พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นประจักษ์ศิลปาคม กับเจ้าหมื่นไวยวรนารถ และแม่ทัพ นายกอง ซึ่งขึ้นไปปราบปราบพวกฮ่อข้าศึกทั้งฝ่ายที่ขึ้นทางเมืองหนองคาย เรียกว่าฝ่ายใต้ ที่ขึ้นทางเมืองหลวงพระบาง เรียกว่าฝ่ายเหนือ เพื่อจะให้ทราบพระราชประสงค์เป็นเลาๆ ในการที่จะได้จัดการทั้งปวงตลอดไป
ข้อ 1 ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ยกกองทัพขึ้นไปเพื่อจะปราบปรามพวกฮ่อในเมืองพวน, เมืองหัวพันห้าทั้งหกครั้งนี้ ด้วยทรงพระมหากรุณาแก่อาณาประชาราษฎร อันเดือดร้อนอยู่ในพระราชอาณาเขตต์ ซึ่งพวกฮ่อมาย่ำยีตีปล้น เก็บทรัพย์สมบัติสะเบียงอาหารจุดเผาบ้านเรือน คุมตัวไปใช้สอยเป็นทาสเป็นชะเลยได้รับความลำบากต่างๆ ไม่เป็นอันที่จะทำมาหากินจึงได้คิดจะปราบปรามพวกฮ่อเสียให้ราบคาบ เพื่อจะได้ให้ราษฎรทั้งปวงได้รับความอยู่เย็นเป็นสุข
เพราะเหตุฉะนั้นให้แม่ทัพนายกองทั้งปวงกำชับห้ามปรามไพร่พลในกองทัพ อย่าให้เที่ยวข่มขู่ราษฎรทั้งปวงแย่งชิงสะเบียงอาหารต่างๆ เหมือนอย่างเช่นคำเล่าลือ ที่คนปกติมักจะเข้าใจว่า เป็นธรรมเนียมกองทัพแล้ว จะแย่งชิงหรือคุมเหงคะเนงร้ายผู้ใดแล้วไม่มีโทษ ในการซึ่งทรงพระมหากรุณาแก่ราษฎรจะให้อยู่เย็นเป็นสุขนั้น กลับเป็นความเดือดร้อนไปได้เป็นอันขาด
ข้อ 2 มีพระราชประสงค์ที่จะทรงทราบ ถิ่นฐานทั้งปวงอันเป็นพระราชอาณาเขตต์จะควรเป็นทางค้าท่าขายอย่างใด ซึ่งจะให้เจริญผลประโยชน์แก่บ้านเมืองเหล่านั้น และเป็นประโยชน์แก่คนทั้งปวงทั่วไป จึงโปรดให้มีกองแผนที่ขึ้นมาตรวจสอบถิ่นฐานทั้งปวงให้ได้ความชัดแจ้ง
#สงครามปราบฮ่อ #เหรียญปราบฮ่อ #พระกริ่งปวเรศ #รัชกาลที่5