Post Truth sözcüğü her ne kadar Postmodernizm sonrası kullanılmaya başlanan bir sözcük olsa da, bu kavramın dünya çapında ünlenmesi ve gündem olması 2016 yılında Oxford Sözlüğü tarafından yılın sözcüğü olarak seçilmesiyle olmuştur.
(Videoda dezenformasyona örnek olması açısından 2018 yılında diyorum:)
Peki ama bu sözcük ne anlama geliyor?
Sözcüğün Türkçe karşılığı konusunda hala tartışmalar sürüyor. “Post” kelimesinin “Sonra”, “Truth” gelimesin “Gerçek” anlamına gelmesi nedeniyle basitçe “Gerçekliksonrası” şeklinde çevirebiliriz; ancak bu karşılık kelimedeki vurgulanan durumu karşılamaz, hatta oldukça yanlış bir çeviri olur.
Çünkü burada sanki gerçekliği geçip daha ileri bir yere gitmişiz gibi bir anlam oluşuyor oysa Oxford sözcüğündeki tanımda gerçek bilginin karşısında duygu ve inançlar konulmuş ve bunların gerçekliğin yerini aldığı vurgulanmış.
Oxford sözlüğündeki tam tanımı şu şekilde: “objektif gerçeklerin, kamuoyunu etkilemede duygular ve inançlara cazip gelen bilgilere oranla, daha az etkili olma durumu.”
Bu nedenle kelimenin Türkçe çevirisinin “Gerçekliğin Anlamsızlaşması”, “Hakikatin Önemsizleşmesi” ya da “Askıya Alınması” olarak düşünmek daha doğru.
Yani insanlık özellikle antik yunandan itibaren gerçeklik peşinde koşarken, ona ulaşmaya çalışırken geldiğimiz noktada gerçeklikten daha değerli bir olgu oluşmaya başladı. Bizim duygularımıza iyi gelen, bizi iyi hissettiren ne ise o türden bilgiye karşılık geliyor.
Örneğin Dont look Up Me filmindeki gibi dünyaya gökcisminin çarpacağının haberine inanmak bizim için zor olacağı ve duygusal olarak yıpranacağımız için, çarpmayacağına ilişkin haberlere inanıyoruz.
Descartes’in ünlü sözü “düşünüyorum o halde varım.” Herhalde duymayan yoktur. Aslında bu sözün altında Descartes’in gerçeklik peşinde koşması ve vardığı yerde düşünebilmeyi var olmasının kanıtı olarak görmesi vardır. Descartes gördüğü, duyduğu ve algıladığı hemen her şeyden şüphe duyar. Bu şüphesini de şöyle bir genelleme ile yapar, eğer o ya da bu şey hakkında ben ve diğer insanlar yanılabiliyorlarsa, bugün doğru görünen şey yarın yanlışlanıyorsa, doğruluğundan ya da da gerçekliğinden emin olabileceğim ne olabilir?
Descartes düşünme eylemini yapması için nasıl tanımlanırsa tanımlansın bir varlığı bulunmasının zorunluluğuna geliyor. O zaman varlığından şüphe duymaması gerektiği sonucuna varıyor. Öyle ya da böyle bir varlık olmadan düşünme eylemi olamayacaktır.
Düşünün Newton fiziğinde zaman sabitti Einstein onun yanlış olduğunu ortaya koydu, geçtiğimiz günlerde başka bir konuda Einstein yanıldığın tespit eden bilim adamlarına Nobel ödülü verildi. Belki yarın onların ortaya koyduğu bilgi de yanlışlanacak.
Post truth kavramıyla vurgulanan işte bu! İnsanlığın gerçeğin ya da hakikatin peşinden koşması dönemi yerine; işine gelen bilginin peşinden koşma döneminin başlamış olması. Bu nedenle gerçek artık anlamsızlaştı, değersizleşti ya da önemsizleşti.
1+1 bir evde yaşıyorsunuz diyelim… tam dışarıya çıkmaya niyetlendiğiniz ancak anahtarınız kayıp ve onu bulmanız gerekiyor.
Eviniz iki odalı olduğu için şanslısınız, sadece iki odayı arayacaksınız ve bu iki odadan biri oldukça büyük ama derli toplu, her şey yerli yerinde. Diğeri ise küçük ama alabildiğine karışık, işinize yarar yaramaz ne bulduysanız o odaya atmışsınız.
Soru şu: anahtarınızın hangi odada kaybolmuş olduğunu dilerdiniz? Ya da hangi odada anahtarı daha az zaman ve emekle bulurdunuz?
Sanıyorum herkes birinci odayı seçer. Çünkü karmaşanın içinde kaybolan bir anahtarı bulmak için tüm o eşyaları kurcalamanız, onların altını kenarını köşesini karıştırmanız gerekecek. Ancak toplu olan odada böyle bir uğraşıya çok fazla girmeyeceksiniz. Şöyle bir göz atıp olabilecek birkaç yere baktığınızda anahtarı bulacaksınız…
Ama ne yazık ki geldiğimiz dönemde artık doğru ve gerçek o küçücük ve karmaşık odanın içinde.
Peki gelelim meselenin bizim ülkemize ve son dönemde bu kavramla da ilişkilendirilerek dezenformasyonla mücadele yasası olarak çıkarılan Sosyal Medya yasasına:
“Sırf halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayan kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.”
Ama biz isterseniz yasa maddesini biraz daha irdeleyelim.
Yasada geçen 5 unsur : 1.Endişe, korku ve panik yaratma saiki,
2.iç ve dış güvenlik ve genel sağlık ve kamu düzeni
3.Gerçeğe aykırı bilgi,
4.Kamu barışı,
5.Alenen yayma
NOT: Videoda verdiğim bilgiler ve hukuki görüşler hukuki tavsiye niteliğinde değildir. Tamamen şahsi fikirlerimin paylaşımıdır.