สารคดีบ้านเชียง
เป็นส่วนหนึ่งของโครงการบูรณาการหลักสูตรเพื่อชุมชน ประจำปี 2562
มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
ภายใต้ชื่อโครงการ:
การพัฒนาศักยภาพชุมชนและสร้างนวัตกรรม
แหล่งเรียนรู้ทางวัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่น
โดยมีผู้รับผิดชอบหลัก: นายอิสเรส สุขเสนี
อาจารย์ประจำหลักสูตรภาษาเพื่อการสร้างสรรค์สื่อ คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์
และคณะทำงานจากภาควิชาประวัติศาสตร์ ภาควิชาพัฒนาชุมชน สาขาวิชาภาษาเพื่อการสร้างสรรค์สื่อ นิสิต ชาวบ้านชุมชนบ้านเชียงเหียน ผู้ใหญ่บ้าน โรงเรียนบ้านหันเชียงเหียน วัดโพธิ์ศรี พิพิธภัณฑ์บ้านเชียงเหียน และอีกหลายท่านที่ไม่ได้กล่าวถึงที่มีส่วนในการสร้างสารคดีชุดนี้ขึ้นมา
(หากมีข้อมูลที่ผิดพลาด ไม่เหมาะสม หรือตกหล่นประการใด ผู้จัดทำโครงการก็ขอกราบขอโทษมา ณ ที่นี้ด้วย)
บ้านเชียงเหียน เป็นพื้นที่ที่มีความสำคัญทั้งทางด้านประวัติศาสตร์ ศิลปะ วัฒนธรรม โดยพื้นที่บ้านเชียงเหียนเป็นแหล่งอารยธรรม ที่มีความเก่าแก่ทางโบราณคดีกว่า 3,000 ปี ในอดีตบ้านเชียงเหียนถือเป็นหัวเมืองโบราณที่สำคัญของภาคอีสาน ปัจจุบันชุมชนโบราณยังคงมีวิถีชีวิต ฮีต คอง ประเพณีที่ยังยึดถือตามแบบโบราณอย่างเหนียวแน่น มีปราชญ์ที่มีความเชี่ยวชาญเรื่องหมอยาสมุนไพรใช้ตำราและยาสมุนไพรพื้นบ้านในการบำบัดรักษาโรค พิธีกรรมบุญบั้งไฟตามแบบฉบับโบราณ งานบุญประเพณีการเลี้ยงผีปู่ตาของชุมชนและมีตำนานเรื่องเล่าที่เป็นเอกลักษณ์ของชุมชน มีสิมโบราณสถาปัตยกรรมในสไตล์ช่างญวนที่วัดโพธิ์ศรี พิพิธภัณฑ์ปู่ไหที่บ่งบอกถึงเรื่องราวสมัยยุคก่อนประวัติศาสตร์ พิพิธภัณฑ์เชียงเหียนที่รวบรวมวัตถุโบราณและสิ่งของสำคัญของประวัติศาสตร์ชุมชน
วิถีชีวิตแบบเกษตรกรรมที่อยู่คู่บ้านเชียงเหียนนั้นถูกปกคลุมไปด้วยความศรัทธา ความเชื่อในสิ่งเหนือธรรมชาติที่เป็นตัวแปรสำคัญในการสร้างประเพณีวัฒนธรรมแบบวิถีพุทธให้สืบเนื่องมาจนถึงทุกวันนี้
ดังนั้น พื้นที่แหล่งอารยธรรมโบราณชุมชนบ้านเชียงเหียน จึงเป็นพื้นที่ที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์
และประเพณีวัฒนธรรมของจังหวัดมหาสารคาม จึงมีการบูรณาการระหว่างศาตร์ทั้งทางด้านวิชาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น วิชาการพัฒนาชุมชน และวิชาการผลิตสื่อสารคดีมาสร้างนวัตกรรมการสร้างสื่อในรูปแบบมัลติมีเดียสารคดี
เพื่อการเรียนรู้ที่ยั่งยืนของชุมชน
สารคดีบ้านเชียงเหียนจึงเป็นรูปแบบสื่อที่ใช้การบันทึกสืบค้นประวัติศาสตร์จากอดีตที่สำคัญมาจนถึงยุคปัจจุบันที่กลุ่มคนในชุมชนบ้านเชียงเหียนได้ดูแลและปกป้องอารยธรรมของตนเองอยู่อย่างเหนียวแน่น การสืบทอดต่อประเพณีและวัฒนธรรมของชุมชนให้ลูกหลานได้ศึกษาเรียนรู้ โดยการสร้างสื่อที่สารคดีที่เป็นข้อมูลที่บุคคลโดยทั่วไปสามารถจับต้องได้เข้าถึงได้โดยง่าย อีกทั้งยังสามารถเผยแพร่ได้หลากหลายช่องทางตามความเหมาะสมของการเข้าถึงของกลุ่มเป้าหมายสืบต่อไป
การเรียนรู้ชุมชนบ้านเชียงเหียนจากศาสตร์การเรียนรู้ที่เข้าร่วมทั้ง 3 หลักสูตรวิชา ภาควิชาประวัติศาสตร์ได้ข้อมูลเชิงลึกในประวัติศาสตร์ท้องถิ่นและการเข้ามาของอารยธรรมต่างๆ ภายในพื้นที่บ้านเชียงเหียน ภาควิชาพัฒนาชุมชนได้เรียนรู้และเก็บบันทึกข้อมูลด้านประชากร วิถีชีวิต ประเพณีวัฒนธรรม วัด โรงเรียน ปราชญ์ชาวบ้านที่มีบทบาทสำคัญในการขับเคลื่อนชุมชนให้เห็นเป็นข้อมูลเอกสารที่ชัดเจนขึ้น และสาขาวิชาภาษาเพื่อการสร้างสรรค์สื่อก็ได้เข้าเรียนรู้ถึงความเป็นมาของชุมชนบ้านเชียงเหียน สถานที่สำคัญ ประเพณีวัฒนธรรม ผู้คน ซึ่งถือเป็นปัจจัยหลักในการเข้าถึงข้อมูลพื้นที่เพื่อนิสิตนั้นจะสามารถวางแผนการถ่ายทำสารคดีได้อย่างเป็นระบบ
โดยความต้องการของชุมชนเองนั้น จากความเป็นชุมชนเกษตรกรรมการเข้าถึงการประชาสัมพันธ์ การพัฒนาชุมชนให้เป็นไปในเชิงการท่องเที่ยวหรือการเพิ่มรายได้จากช่องทางอื่นนั้นเป็นเรื่องนอกเหนือการคำนึงถึงของชุมชน แต่ด้วยชุมชนบ้านเชียงเหียนเองนั้นมีความเชื่อและศรัทธาพื้นที่ของชุมชนตนเองเป็นอย่างมาก การเก็บรักษาความทรงจำวิถีชีวิต ประเพณีวัฒนธรรม สถานที่สำคัญให้คงอยู่สืบไปนั้นเป็นสิ่งที่มีความจำเป็นและสำคัญต่อชุมชนมากกว่าการเข้ามาของวิถีชีวิตรูปแบบใหม่ที่ชาวบ้านอาจไม่สามารถรับมือหรือตามได้ทัน
"ให้ตระหนักและเข้าใจจนเกิดการหวงแหนชุมชนของตน
วิถีชีวิตความเป็นอยู่ ประเพณีวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์บ้านเมือง
จะช่วยเป็นบทเรียนที่พึงเก็บรักษาให้อยู่คู่ไปกับชุมชน
สารคดีบ้านเชียงเหียน อาจจะเป็นเพียงเสียงเล็กน้อย
ที่จะช่วยเก็บรักษาและเผยแพร่ เชียงเหียนแห่งนี้ให้คงอยู่สืบไป"