" ธัมมจักรกัปปวัตนสูตร " บทสวดแรกที่พระพุทธเจ้าเทศนา
บทนี้เป็นเป็นบทสวดแรกที่พระพุทธเจ้า ได้แสดงธรรมเป็นครั้งแรก ( ปฐมเทศนา ) ที่ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน แขวงเมืองพาราณสี ( ปัจจุบันคือ ตำบลสารนาถ ) เมือ่วันที่ 15 ค่ำ เดือน 8 หรือ วันเพ็ญเดือนอาฬห
โดยได้แสดงธรรมโปรดเบญจวัคคีย์ทั้ง 5 ซึ่งสาระที่สำคัญคือ " อริยสัจ " ที่พระองค์ได้ทรงตรัสรู้ คือ การปฏิบัติให้บรรลุในทางธรรมนั้น จะต้องใช้วิธีแบบ " มัชฌิมปฏิปทา " หมายถึง จะต้องดำเนินทางสายกลาง ไม่ตึงหรือหย่อนจนเกินไป ทรงแนะนำให้ปฏิบัติดี ปฏิบัติชอบ ตามที่ได้ทรงกำหนดไว้ คือ " มรรค 8 " โดยจะต้องบำเพ็ญตนให้อยู่ในศีล สมาธิ และ ปัญญา
อีกทั้งยังทรงแสดงความหมายของ " หลักธรรมอริยสัจ 4 " ซึ่งเป็นหนทางแห่งการดับทุกข์โดยสิ้นเชิง
ซึ่งหลักการของพระองค์ทรงปฏิเสธแบบที่นักบวชในสมัยนั้นนิยมปฏิบัติกันทั้ง 2 วิธี นั่นก็คือ การทรมานตนให้ลำบากเกินไป หรือ ปล่อยตนไปตามความใคร่ ซึ่งพระองค์ได้ทรงผ่านการทดลองมาแล้วทั้ง 2 วิธี แต่ก็หาใช่เป็นหนทางแห่งการตรัสรู้ไม่แต่อย่างใด
และเมื่อการแสดงธรรมได้จบลง โกณฑัญญะได้บังเกิดดวงตาเห็นธรรมและบรรลุเป็นพระโสดาบัน และพระพุทธเจ้าก็ได้ทรงเปล่งวาจาว่า " อัญญาสิ วตโภ โฏณฑัญโญ " แปลว่า โอ... โกณฑัญญะ ได้รู้แล้ว ได้สำเร็จแล้ว "
โกณฑัญญะก็ได้ขออุปสมบทเป็นพระภิกษุรูปแรกในพระพุทธศาสนา และพระพุทธเจ้าก็ทรงประทานอนุญาตด้วยดำรัสรับรองว่า " จงเป็นภิกษุมาเถิด ธรรมอันเรากล่าวดีแล้ว จงประพฤติพรหมจรรย์ เพื่อทำที่สุดแห่งทุกข์โดยชอบเถิด " และพระพุทธเจ้าได้ทรงตั้งพระนามให้ว่า " อัญญาโกณฑัญญะ "
ดังนั้นวันนี้ ( วันเพ็ญ เดือน 8 ) จึงถือว่าเป็นวันที่สำคัญ คือ
1. เป็นวันที่พระพุทธเจ้าได้ทรงปฐมเทศนาเป็นครั้งแรก คือ " ธัมมจักรกัปปวัตนสูตร "
2. เกิดปฐมสาวกคนแรก คือ ท่านอัญญาโกณฑัญญะ สดับพระธรรมเทศนา ดวงตาเห็นธรรม สำเร็จเป็นพระโสดาบัน
3. เกิดพระสงฆ์รูปแรกในพระพุทธศาสนา
4. เกิดองค์พระรัตนตรัยครบโดยบริบูรณ์ ทั้ง 3 องค์ คือ 1. พุทธรัตนะ 2. ธรรมรัตนะ 3. สังฆรัตนะ ( พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ )