00:00 En kıdemli konuk İsmail Gezgin, altıncı kez konuk oluyor programa, bu kez konu yeni kitabı “Homo Narrans, İnsan Niçin Anlatır?”
01:40 Gılgamış programının devamı niteliğinde olacak program: bilen ve bildiğini bilen insandan sonra sıra anlatan insana geliyor
02:40 İnsanın anlatma çabası, Platon öncesi mitos ve logos arasındaki geçişlilik, dünyanın açıklanmaya çalışılması
03:55 Dil/söz dışında bir varlığın mümkünatı yoktur. Kendini varlık dünyasına taşıyan ve kimliklendirmeye çalışan insan. Mitolojik anlatılar insan nedir sorusuna yanıt ararlar.
05:25 Arkeolojik veriler de insanın bu kendini anlamlandırma çabasının iki-üç yüzbin yıldır devam ettiğini gösteriyor.
07:00 Kendini ve dünyayı anlama çabası sadece bir coğrafyaya ait bir şey değil.
09:00 Kitabın ilk bölümü: Evren Kuran Mitler. İnsan kendini tanıma çabasında önce çevresini tanımlamaya girişiyor.
10:00 Platon’un Şölen’inde anlatılan insanın aradığı kayıp parçası, kibirlenen insanın cezası
13:55 Babil Kulesi hikayesi ve insanların birliğini bozmak için tanrılar tarafından farklı diller konuşmaya mahkum edilmesi
16:35 Dil bir iletişim aracı fakat aynı zamanda toplumlar arasında ayrıştırıcı bir faktör de diyebilir miyiz?
18:00 Dil önce insanı tabiattan ayırıyor. Sonra da insanları birbirinden ayırıyor.
20:00 Farklı dillerin varlığı aslında avantajlı da ama bu zenginliği de yavaş yavaş kaybediyoruz.
21:30 Dilin insanı toplumsallaştırması ve bunun beraberinde getirdiği kurallar
23:15 Dilin icadının sebebi insanın kendini tanımlamasıdır. Her dil konuşanların kendini rahatça ifade edebilmesini sağlayan bir zenginliğe sahip.
26:00 İnsanın ölümlü olması ve bununla ilgili huzursuzluğu, bu farkındalığın üzerinden ürettiği çözüm: ölüm sonrası hayat/öbür dünya
29:00 Cenaze ritüelleri ve mezarların gösterdikleri
30:40 Modern hayattaki evren algısı, binlerce yıldır süregelen anlatıların bir devamıdır.
34:05 İnsanı doğadan ayıran faktörlerden biri: alet yapması
36:00 Antik insanın kullandığı arkaik dili hala hepimiz biliyoruz, konuştuğumuz diğer dillerin hepsi yabancı dildir.
39:10 İnsanı doğadan ayıran bir diğer faktör: pişirmek/insanın ateşi kontrol etmesi
41:00 İsmail Gezgin yeni kitabının yayına hazır olduğunu söylerken Cengiz Özdemir’in yüzündeki “hocayı 7. kez konuk etmemiz yakındır” gülümsemesi :)
42:00 İnsanın diğer canlılardan ayrılmasını yemeğini pişirip yemesine bağlayan antropologlar var
43:00 İnsanı doğadan ayıran üçüncü faktör: Konuşmak.
45:50 Çocuklara ilk olarak kurallar/inançlar öğretilir.
49:00 Kendisinin kim olduğunu tanımlayan insanın hayatına dünya ötesi iktidar da dil yoluyor giriyor. Nasıl yaşaması gerektiğinin ölçüsünü öteki dünya ile ilgili algısı şekillendiriyor.
52:20 Zeus’a karşı gelmenin cezası: Sisifos’un ve Tantalos’un sonsuz cezaları
55:05 Konuşan insan kendi dilini değil toplumun dilini kullanır.
57:30 İlk günah anlatısı, cennetten atılma sebebi “bilmek”. İnsanın eksikliğini hissettiği şey yine cennetin ta kendisi.
1:00:50 İnsanın doğacak olmasının aynı zamanda ölecek de olmasını ima etmesi.
1:03:00 Modern insanın bile amacı hala ölüme çare bulmak, hayvan olmaktan çıkan insan, orada kalmayıp tanrılaşmaya çalışıyor.
1:06:15 Gılgamış’ın ölüme çare bulamayıp geride isim bırakma çabası. Dede Korkut’un ölümden kaçışı. Deli Dumrul vs. Azrail.
1:10:00 İnsanın dil sayesinde ölümlü olmakla baş etmeye çalışması. Dilin insan hayatını kapsar hale gelmesi.
1:13:00 İnsanın kendi bedeni ve arzularından vazgeçip, dil sayesinde kurduğu kimliğini toplumla uyumlu hale getirme çabası, "paylaşmazsan yaşamamışsındır” :)
1:16:45 Bedensiz kimlikler haline gelmiş insanlar iktidarların da işine geliyor.
1:18:00 Kuçuradi hoca ile yapılan röportaj ve Ozan Sağsöz’ün çiğ köfte yoğurmaları :)
1:19:30 Masal ve mitlerin ortak kökeni, eşref-i mahlukat olan insanın kültür kuran masallar üretmesi, ailelerin çocuklarına toplumsal normları aşılaması
1:25:00 Makbul yaşamın tanımlanmış olması ve dışına çıkan bireyin cezalandırılması: Kırmızı Başlıklı Kız örneği ve masalların cinsiyeti
1:30:00 Masalların biçimlendirdiği zihniyet, kadınların başına gelenlerde yine kadınları suçlu bulmaya meyilli oluyor. Kimse kurt ve onun şiddetini tartışmıyor.
1:36:00 Bugünkü, şiddet gibi, sorunları çözmek istiyorsak bunların mitlerdeki/masallardaki izlerini dikkatle takip etmeliyiz. Ataerkil düzenin yapıtaşları birçok toplumun mitlerinde mevcut.
1:40:15 İnsanın şiddet repertuarının genişliği ve Milgram deneyi
1:44:00 Uygarlığın iktidar-itaat ilişkisi üzerine kurulu olması, insanın sürekli iktidarı ele geçirip onun nimetlerinden faydalanma arzusu içinde olması
1:47:00 Bir geçiş evresi içindeyiz. Akdeniz coğrafyasında şekillenen tarım kültürünün masalları dünyada on bin yıldır anlatılıyor. Fakat artık kırılmalar da yaşanıyor.
1:51:00 Kadın-erkek ikiliğinin yerini çoklu/akışkan kimliklere bırakması
1:54:40 Geçmişe daha az vurgu yapacak bir özne üretimine geçiş, üst nesillerin tecrübelerinin işlevini yitirmesi
1:56:05 Sohbetin arş-ı ala’ya çıktığı son anlar :)