Staskanaal Ansichten
Stadskanaal (Gronings: Knoal) is een woonplaats in de gemeente Stadskanaal in de Nederlandse provincie Groningen. Anno 2019 heeft het 19.170 inwoners en behoort daarmee tot de grootste plaatsen in de provincie. Samen met het over de provinciegrens gelegen Nieuw-Buinen, vormt het een dubbelkern met net geen 24.000 inwoners. De plaats is ontstaan als veenkolonie en uitgegroeid tot een regionaal centrum dat de derde winkelstad van de provincie is met 75.142 m2 winkelvloeroppervlak.
Aanleg van het Stadskanaal en de eerste bewoners
De aanleg van het kanaal en de bouw van de plaats werden voorafgegaan door een geheim besluit van de stad Groningen in 1762, waarin overeen werd gekomen om vanaf de Groninger stadslanden in het geheim ook de Drentse gronden te gaan vervenen. Daartoe moest een kanalenstelsel naar het zuidoosten worden gegraven om vandaar uit ook het veen uit de Drentse gebieden te kunnen afvoeren. De traditionele 'stichtingsdatum' van de plaats is 11 februari 1765, toen de burgemeester en de raad van de stad Groningen het besluit namen om het Oosterdiep bij Wildervank te verlengen tot aan Bareveld en van daaruit parallel aan de Semslinie 335 meter ten noordoosten daarvan een nieuw kanaal te graven naar het zuidoosten om de veenkoloniën van het zuidoosten van de provincie Stad en Lande en het oosten van het Landschap Drenthe te kunnen vervenen. Dit werd het Stadskanaal, dat letterlijk "kanaal van de Stad (Groningen)" betekent. Het kanaal werd door een honderdtal Groningse en Duitse arbeiders met de hand gegraven onder leiding van verveners als Jan Uniken en de families Van der Tuuk, Bosscher, Spier en Oosterwijk. Het Stadskanaal kreeg een dubbel kanalenstelsel met een hoofddiep en een achterdiep. Het achterdiep kreeg de naam Boerendiep, dat vanaf 1783 werd gegraven.De eigenlijke stichting van de plaats vond echter pas plaats in 1787 toen de eerste veenplaatsen werden uitgegeven en de eerste twaalf houten huizen van Stadskanaal verrezen ten noorden van de Pekelderweg (de huidige Scheepswerfstraat) op de hoek met de Pekelderstraat. Aan overzijde van het Pekelderdiep staat sinds 2002 aan een onverhard weggetje (bereikbaar vanaf de weg Noorderdiep) achter de huizen het kunstwerk '1787' van Jorgen Leijenaar ter nagedachtenis aan deze eerste bewoners.
Het Refaja Ziekenhuis Stadskanaal is een streekziekenhuis in de plaats Stadskanaal. De naam Refaja is afgeleid van het Hebreeuws en betekent: de Heer geneest. De eerste steen werd gelegd op 21 oktober 1966. Drijvende kracht om het ziekenhuis in Stadskanaal te realiseren was de ondernemer Grietinus Zwartsenberg. De officiële opening vond plaats op op 21 november 1968 door de directeur-generaal voor de volksgezondheid P. Siderius. Eerder dat jaar was het ziekenhuis al feitelijk in gebruik genomen. Sinds 1 januari 2015 maakt het Refaja Ziekenhuis, samen met het Scheper Ziekenhuis in Emmen en het Bethesdaziekenhuis in Hoogeveen, deel uit van de Treant Zorggroep.
Philips Stadskanaal
De 50-er jaren waren de naoorlogse opbouwjaren. Ook Philips wilde uitbreiden. Philips zocht veel laaggeschoolde arbeiders om in het productieproces te werken en die waren in de randgebieden voldoende aanwezig. Hoger opgeleide mensen kwamen uit Eindhoven, Nijmegen en natuurlijk ook deels uit onze regio.Philips heeft die jaren dan ook veel fabrieken gesticht in Zeeland, Limburg, Overijssel, Drenthe, Groningen en Friesland. Zie ook de spreidingskaart uit 1950 in vergelijking met 1970. Ook de veenkoloniën kwamen in aanmerking.Het gemeentebestuur van Onstwedde deed er alles aan om een Philipsvestiging binnen te halen: er moesten woningen komen (dat werd uiteindelijk Plan ter Maars), een Middelbaar Technische school, een sporthal en sportvelden en een vliegstrip. Er waren al plannen voor een schouwburg en een ziekenhuis en de komst van Philips is hier doorslaggevend in geweest.
Omdat Philips op zeer korte termijn wilde beginnen met de productie, stelde de gemeente de gebouwen van de gemeentewerf beschikbaar . Deze hallen werden leeggemaakt en Philips kon hier in 1955 intrekken.Omdat al bekend was dat Philips hier geen ruimte voldoende had, werd er begonnen te bouwen aan een vijftal hallen aan de Vledderweg. In 1956/7 werden deze in gebruik genomen, ook als tijdelijke productiefaciliteit
Vervolgens werd besloten om de echte produktielokatie aan de Brugstraat te bouwen en in 1959 werd de eerste hal in gebruik genomen. Zie ook de foto’s van de eerste ‘spade’ tot de bouw van de beeldbuizenfabriek.
Huize ter Marse
Het Streekhistorisch Centrum is sinds 1975 gevestigd in de stijlvolle villa Huize ter Marse. Twee stenen met inscripties ‘18 H. M.’ en ‘J.A.M. 84’ aan weerszijden van de voordeur verwijzen naar de eerste bewoners: Harm Maarsingh en Jantina Arendina Meursing en het bouwjaar 1884.
I2012 is het met steun van de gemeente Stadskanaal, de provincie Groningen en het SNS Fonds Wildervank helemaal opgeknapt en kreeg het Streekhistorisch Centrum er een expositieruimte,