આણી ઉદાસી અંતરે, એમ બોલ્યા વર્ણીરાટ;
તે સુણી મુક્તાનંદજી, અતિ કરે છે ઉચાટ. ૧
આવા ત્યાગી તપસ્વી, નિરમોહી વૈરાગ્યવાન;
નિસ્પૃહપણું જોઈ જાણે, રખે જાતા રહે નિદાન. ૨
કોઈક ઉપાય કરું, જેણે રહે વરણીઇન્દ્ર;
પછી મીઠી વાણીએ, બોલ્યા તે મુક્તાનંદ. ૩
વૈશાખ સુદિનો વાયદો, તે નહિ પડે ખોટો નાથ;
તિયાં લગી તમે રહો, કહું કરગરી જોડી હાથ. ૪
તમને કહીએ છીએ અમે એહ, તે તો જોઈને તમારું દેહ;
તપે કરી તન છે દુબળું, નહીં પોંચાય શહેર છે વેગળું. ૫
ખારા સમુંદરની છે ખાડી, તે તો ભુજ જાતાં આવે આડી;
નથી સીધી જાવા પગવાટ, અમે કહીએ છીએ તેહ માટ. ૬
હમણાં રહો જાળવીને પળ, હું મેલું છું લખીને કાગળ;
તેનો વળતો ઉત્તર આવે, કરવું સહુને જેમ સ્વામી કાવે. ૭
તેની આગન્યા વિના નવ જાવું, અમને તો જણાય છે આવું;
ત્યારે બોલ્યા હરિ તેહ પળ, સારું લખો સ્વામીને કાગળ. ૮
પછી મુક્તાનંદજી મહારાજ, બેઠા કાગળ લખવા કાજ;
સ્વસ્તિ શ્રી ભુજનગર માંઈ, સ્વામી રામાનંદ સુખદાઈ. ૯
દીનબંધુ પતિતપાવન, ભક્તજનને મનભાવન;
પુણ્ય પવિત્ર પ્રૌઢ પ્રતાપ, શરણાગતના શમાવો તાપ. ૧૦
કૃપાનિધિ કરુણાના ધામ, પતિતપાવન પૂરણકામ;
દયાસિંધુ દિલના દયાળ, નિજ જન તણા પ્રતિપાળ. ૧૧
અનાથના નાથ અધમોદ્ધાર, તમને કરું છું નમસ્કાર;
કલ્યાણકારી જે અનેક ગુણ, તેણે કરી તમે છો પૂરણ. ૧૨
સિદ્ધ સિદ્ધ્યો સર્વે કહેવાય, તે તો સેવે છે તમારા પાય;
શુદ્ધ ભક્ત જે લાખું કરોડી, તે તમને નમે કર જોડી. ૧૩
આપ ઈચ્છાએ મનુષ્યાકૃતિ, તમે ધરી પ્રભુ અમ વતી;
એવા તમે જન સુખકારી, પ્રભુ વાંચજ્યો વિનતિ મારી. ૧૪
અત્ર લોજથી લખ્યો કાગળ, તમ કૃપાએ સુખી સકળ;
તમારા સુખના સમાચાર, લખજ્યો મારા પ્રાણ આધાર. ૧૫
બીજું લખવા કારણ જેહ, સ્વામી સાંભળજ્યો તમે તેહ;
કોશળ દેશથી આવ્યા છે મુનિ, કહું વાત હવે હું તેહુની. ૧૬
દેહ માંહિ જેટલી છે નાડી, દેખાય છે તે સર્વે ઉઘાડી;
ત્યાગ વૈરાગ્ય તને છે અતિ, જાણું આપે તપની મૂરતિ. ૧૭
નીલકંઠ નામે નિદાન છે, શિવ જેવા વૈરાગ્યવાન છે;
મેઘ જેવા સહુના સુખધામ, દેખી દર્પ હરે કોટિ કામ. ૧૮
વર્ણીવેષ દ્રષ્ટિ અનિમેષ, બ્રહ્મસ્થિતિમાં રહે છે હમેશ;
ઉદાર મતિ અચપળતા, પાસળે કાંઈ નથી રાખતા. ૧૯
કિશોર અવસ્થાને ઉતરી, આવ્યા અત્ર તીરથમાં ફરી;
સુંદર મુખ ને માથા ઉપર, કેશ નાના ભૂરા છે સુંદર. ૨૦
બોલે છે સ્પષ્ટ વાણી મુખ, નારીગંધથી પામે છે દુઃખ;
માન મત્સર નથી ધારતા, પ્રભુ વિના નથી સંભારતા. ૨૧
જીર્ણ વલકલ ને મૃગછાળા, હાથ માંહિ છે તુલસી માળા;
સરલ ક્રિયામાં સદા રહે છે, મુનિના ધર્મને શીખવે છે. ૨૨
રાખે છે ગુરુભાવ અમમાં, વૃત્તિ લાગી રહી છે તમમાં;
રસ રહિત જમે છે અન્ન, તેહ પણ બીજે ત્રીજે દન. ૨૩
ક્યારેક ફળ ફૂલ નિદાન, ક્યારે કરે વારિ વાયુપાન;
ક્યારે અયાચ્યું અન્ન આવ્યું લીએ, ક્યારે મળ્યું પણ મૂકી દીએ. ૨૪
ક્યારેક મરચાં મીંઢીઆવળ્ય, જમે એજ એકલું કેવળ;
ખારું ખાટું તીખું તમતમું, રસ નીરસ બરોબર સમું. ૨૫
ટંક ટાણાની ટેવ જ નથી, અતિનિસ્પૃહ રહે છે દેહથી;
જે જે ક્રિયાઓ કરે છે એહ, તન ધારીએ ન થાય તેહ. ૨૬
ગ્રીષ્મ પ્રાવૃટ ને શરદ ઋતુ, હેમંત શીત ને વળી વસંતું;
છોયે ઋતુમાં વસવું વને, વહાલું લાગે છે પોતાને મને. ૨૭
મેડી મોલ આવાસમાં રહેવું, તે જાણે છે કારાગૃહ જેવું;
ઉનાળે તો તાપે છે અગનિ, ચોમાસે સહે ધારા મેઘની. ૨૮
શિયાળે બેસે છે જળ માંઈ, તેણે તન ગયું છે સુકાઈ;
કિયાં બાળપણાની રમત, કિયાં પામવો સિદ્ધોનો મત. ૨૯
બાળપણે સિદ્ધદશા જોઈ, અમે સંશય કરું સહુ કોઈ;
એના તપના તેજને માંઈ, અમારું તપ ગયું ઢંકાઈ. ૩૦
જેમ દિનકર આગળ્ય દિવો, એ પાસે ત્યાગ અમારો એવો;
એની વાત તો એ પ્રમાણે છે, સર્વ યોગકળાને જાણે છે. ૩૧
તોય શિષ્ય થઈને રહ્યા છે, જેની અતિ અપાર ક્રિયા છે;
કેણે થાતો નથી નિરધાર, જાણું પામ્યા છે શાસ્ત્રનો પાર. ૩૨
પૂછે છે પ્રશ્ન અલપ કાંઈ, તેમાં પંડિત રહે છે મૂંઝાઈ;
સભા માંહિ વાદ પ્રતિવાદે, બોલે છે પોતે શાસ્ત્ર મર્યાદે. ૩૩
ત્યારે પંડિતના તર્ક સર્વ, થાય બંધ ને ન રહે ગર્વ;
પૂછે પ્રશ્ન કોઈ પોતા પાસ, ત્યારે બહુ રીત્યે કરે સમાસ. ૩૪
ત્યારે સંશય કરે એમ મન, આ શું આવ્યા પોતે ભગવન;
બેસું ધ્યાને જ્યાં જ્યાં મન જાય, તેને દેખે છે સાક્ષીને ન્યાય. ૩૫
દુરિજન વચનનાં બાણ, સહેવા પોતે વજ્ર પ્રમાણ;
એવા ક્ષમાવંત મહામતિ, પરદુઃખે પીડાય છે અતિ. ૩૬
કોમળતા કહી નથી જાતિ, ઉપમા પણ નથી દેવાતી;
સર્ષપ ફૂલ માખણ ને કંજ, જાણું પામ્યા કોમળતા રંજ. ૩૭
સર્વે સાધુતા જે જે કહેવાય, તે તો રહી છે જાણું એહ માંય;
તમ વિના એવા ગુણ બીજે, નથી સાંભળ્યા સાચું કહીજે. ૩૮
એનાં ચરિત્ર જોઈને અમે, જાણું દ્રઢતા જોવા આવ્યા તમે;
વળી તમારાં દર્શન કાજ, અતિ આતુર રહે છે મહારાજ. ૩૯
તેને રોકીને રાખ્યા છે આંઈ, કહો તો આવે તમ પાસે ત્યાંઈ;
યાની વાત મેં લખી જણાવી, રાજી હો તેમ મૂકજ્યો કહાવી. ૪૦
લખ્યું છે મારી બુદ્ધિ પ્રમાણ, સર્વે જાણી લેજ્યો સુજાણ;
ઓછું અધિકું જે લખાણું હોય, કરજ્યો ક્ષમા અપરાધ સોય. ૪૧
દયા કરીને વાંચજ્યો પત્ર, ઘટે તેમ લખાવજ્યો ઉત્ર;
તેની જોઈ રહ્યા છીએ વાટ, આવ્યે ઉત્તર ટળશે ઉચાટ. ૪૨
વારે વારે વિનતિ મહારાજ, કરું છું હું આ વર્ણી કાજ;
હશે તેમને ગમતું તે થાશે, બીજા ડાહ્યાનું ડહાપણ જાશે. ૪૩
થોડે લખ્યે બહુ માનજ્યો નાથ, રાખજ્યો દયા પ્રભુ મુજ માથ;
એવો પત્ર લખ્યો મુક્તાનંદે, વાંચ્યો સાંભળ્યો સહુ મુનિવૃંદે. ૪૪
કહે મુનિ ધન્ય છો મહારાજ, અતિ રૂડો પત્ર લખ્યો આજ;
વાંચી આવશે વહેલા દયાળ, પ્રભુ લેશે આપણી સંભાળ. ૪૫
પછી બોલ્યા એમ મુક્તાનંદ, સુણો નીલકંઠ મુનિઇન્દ;
લખ્યો સ્વામી પ્રત્યે પત્ર અમે, કાંઈક લખોને કહું છું તમે. ૪૬
સુણી મુક્તાનંદનાં વચન, વિચાર્યું છે વરણીએ મન;
હું શું લખી જણાવું સ્વામીને, કહ્યું ન ઘટે અંતર્યામીને. ૪૭
જાણે મનની વારતા તેને, સર્વે લોક હસ્તામળ જેને;
એથી અજાણ્યું નથી લગાર, જાણે સર્વે અંતર માંહિ બાર. ૪૮
એ આગે કરવી ચતુરાઈ, તે વિચારી લેવું મન માંઈ;
અમારે તો નથી એવો ઘાટ, લખું તમે કહો છો તેહ માટ. ૪૯
એમ કહીને બેઠા એકાંત્ય, લખવા કાગળ કરી છે ખાંત્ય;
કાજુ કાગળ લીધો છે કર, માંડી પાટી ગોઠણ ઉપર. ૫૦
જમણા કરમાં કલમ લીધી, લખવા પત્રિકાની ઇચ્છા કીધી;
પ્રથમ કરી મને વિચાર, માંડ્યા લખવા શુભ સમાચાર. ૫૧