Tajemnica krypty w Wołowie - Książę pochowany ze skarbami. Dolnośląskie Tajemnice odc. 133
Pomysł i scenariusz: JOANNA LAMPARSKA
Kamera i montaż: RADOSŁAW BUGAJSKI
Lektor: GREGOR NIEGOWSKI
Kierownik produkcji: Dariusz Wieczorkowski
Produkcja: Redakcja Nowych Mediów Radio Wrocław
radiowroclaw.tv, wideo@radiowroclaw.pl
Zdjęcia płyt z krypty: WOŁOWSKA GRUPA BADAWCZO HISTORYCZNA
2023
W filmie wykorzystano:
Von Poznaniak - Eigenes Werk, CC BY-SA 2.5, commons.wikimedia.org/w/index...
Plan kościoła wg J.Pilch, Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Jan II żagański (Szalony, Zły, Dziki, Okrutny) (ur. 16 czerwca 1435, zm. 22 września 1504, Wołów) - od 1449 z bratem Wacławem, książę na Przewozie (faktyczne rządy), od 1461 w Nowogrodzie Bobrzańskim, 1461-1467 i 1472 w Żaganiu, abdykował, 1476-1488 książę na Głogowie, Kożuchowie i Szprotawie, usunięty, ok. 1497-1504 w Wołowie.
Jan II był najmłodszym synem Jana I żagańskiego i Scholastyki saskiej oraz ostatnim księciem głogowsko-żagańskim z dynastii piastowskiej.
Jan wcześnie (w 1439 roku) osierocony przez ojca znalazł się pod opieką starszych braci Baltazara i Rudolfa. Podział ojcowizny nastąpił w 1449, kiedy to Jan II, wraz z chorym psychicznie bratem Wacławem otrzymał Przewóz z okręgiem. Faktyczne rządy w księstwie znalazły się w rękach Jana.
Po śmierci Rudolfa żagańskiego w 1454 roku i pod nieobecność Baltazara, który przebywał w Prusach, Jan II otrzymał w zarząd dzierżone dotąd przez braci księstwo żagańskie. Próbował wówczas na stanach księstwa wymusić (skutecznie) złożenia sobie hołdu lennego, co ostatecznie zostało unieważnione w związku z powrotem Baltazara na Śląsk w 1458 roku.
Zdobyte tak dużymi nakładami księstwo żagańskie Jan II dzierżył tylko przez kilka miesięcy, jeszcze bowiem w tym samym roku niespodziewanie sprzedał je (łącznie z Przewozem) książętom saskim: Ernestowi i Albrechtowi za 50000 florenów węgierskich. W układzie potwierdzonym przez Macieja Korwina zagwarantowano również przyzwoitą rentę pieniężną Wacławowi. Księcia żagańskiego nazwano wówczas Janem Bez Ziemi.
W połowie 1479 roku został zawarty rozejm pomiędzy stronami walczącymi, na mocy którego margrabia Albrecht zrezygnował z pretensji do księstwa głogowskiego za kwotę 50 tysięcy florenów. Rokowania pomiędzy Janem a Brandenburgią trwały do września 1482 roku. Ostatecznie uznano porozumienia rozejmowe zawarte trzy lata wcześniej w Ołomuńcu. Księstwo głogowskie przypadło Janowi, a jego część północna Brandenburgii (okolice Krosna Odrzańskiego, Sulechowa, Świebodzina i Lubska). Zgodnie z porozumieniem z Maciejem Korwinem, Jan II Szalony miał rządzić w księstwie tylko dożywotnio. Po jego śmierci miało ono przypaść Maciejowi Korwinowi i jego następcom.
Ambicje Jana Szalonego sięgały coraz wyżej, w związku z czym pomiędzy nim a Maciejem Korwinem musiało dojść do wojny. W styczniu 1488 roku Jan II oświadczył, że przekazuje księstwo głogowskie trzem swoim zięciom - synom księcia ziębickiego i hrabiego kłodzkiego Henryka I Starszego, którzy poślubili trzy jego córki: Salomeę, Annę i Jadwigę. Ta deklaracja prowadziła prosto do wojny. Jan chciał za wszelką cenę zmusić stany księstwa do złożenia przysięgi lennej przyszłym władcom. Niestety te były zbyt oporne, więc książę skazał siedmiu przedstawicieli rady miejskiej na śmierć głodową. Odpowiedź węgierska była szybka - w maju 1488 roku rozpoczęło się oblężenie miasta, zakończone kapitulacją grodu w listopadzie 1488 roku. Jan II zrzekł się pretensji do księstwa za kwotę 20 tysięcy guldenów.
W latach następnych próbował bezskutecznie znaleźć sobie kawałek Śląska, w którym mógł spędzić resztę swojego burzliwego żywota. Wysunął pretensje do Ścinawy, interweniował u Władysława Jagiellończyka i Jana Olbrachta (u którego nawet bawił na dworze w Poznaniu) w sprawie zwrotu księstwa głogowskiego - bez widocznego jednak rezultatu.
Ostatnie lata życia spędził pod opieką zięciów w wydzielonym z ich dzierżaw Wołowie, gdzie zmarł 22 września 1504 roku do końca tytułując się księciem żagańsko-głogowskim. Został pochowany w tamtejszym kościele parafialnym.
Jan II był żonaty z Katarzyną, córką księcia opawskiego Wilhelma, z którą miał pięć córek: Małgorzatę (żonę Mikołaja Banffyego z Lendavy, magnata węgierskiego, a później Jana Hampo, również arystokraty pochodzącego z Węgier), Salomeę (żonę Albrechta Ziębickiego, potem Jana Kurzbacha, barona milickiego), Jadwigę (żonę Jerzego Ziębickiego, potem zamężną z czeskim magnatem Zygmuntem Wartenbergiem z Lipy), Annę (żonę Karola I Podiebradowicza) i wreszcie Barbarę (klaryskę w Strzelinie).
Jan Szalony był postacią dosyć kontrowersyjną, przez niektórych historyków chwaloną za ambicje, przez innych ganioną za awanturnictwo i szalone pomysły.