ในหลักศิลาจารึกมีบันทึกว่า ดินแดนของอาณาจักรสุโขทัยทางฝั่งตะวันตกในสมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราช ได้แผ่ขยายไปจนถึงหงสาวดีจดอ่าวเบงกอล (ไม่ชัดเจน) และในบันทึกของมิชชันนารีที่เข้ามาติดต่อกับไทยสมัยกรุงศรีอยุธยา ก็ได้บันทึกชื่อของเมืองทวาย ตะนาวศรี มะริด ว่าเป็นเมืองในอาณาจักรสยาม
* ตามปรากฏในพงศาวดารในด้านประวัติศาสตร์ตะนาวศรีปรากฏตัวและมีฐานะเป็นรัฐอิสระก่อนการเกิดอาณาจักรพะโค เมาะตะมะ อังวะ สุโขทัย และอยุธยา
* เอกสารประวัติศาสตร์หลายชิ้นระบุว่า ตะนาวศรีเป็นเมืองที่ก่อตั้งโดยกลุ่มคนสยาม ชาวต่างชาติที่เดินทางเข้าสยามสมัยอยุธยาระบุว่า มะริดและตะนาวศรีเป็นสมบัติของกษัตริย์สยาม (มีบันทึกของฮอลันดาสมัยพระเจ้าทรงธรรม ว่าถ้าจะเทียบเรือที่มะริด ต้องอนุญาตจากพระเจ้ากรุงสยามเสียก่อน)
* สยามสมัยพระนารายณ์มหาราชมีอาณาเขตแผ่ถึงปัตตานี ลาว ภูเขียว เขมร อังวะ พะโค และมะละกา มีเมืองท่าสำคัญคือมะริด และภูเก็ต
* เอกสารบางชิ้นระบุการดำรงอยู่ของชาวสยามในมณฑลตะนาวศรี อาทิคณะราชทูตจากเปอร์เซียที่กล่าวว่า เมื่อปี พ.ศ. ๒๒๒๘ "ตะนาวศรีเป็นเมืองอุดมสมบูรณ์มีพลเมืองที่เป็นคนสยามประมาณ 5-6 พันครัว"
PSP CHANNEL
#เมืองตะนาวศรีมะริด #เปิดตำนานตะนาวศรีมะริด #เส้นทางจากด่านสิงขรไปตะนาวศรีมะริด