Qurani Kərimdə elçiləri, peyğəmbərləri yalançı sayan qövmlərdən bəhs olunarkən Nuh qövmü, Səmud tayfası ilə yanaşı daha bir toplumun adı çəkilir. Qaf surəsinin 12-ci ayəsində qeyd olunur: Onlardan əvvəl Nuh qövmü, Rəss əhli, Səmud tayfası elçiləri yalançı saydı.
Bəs, bu Rəss tayfası kimlər olub? Onlar barədə tarixi qaynaqlarda nə məlumatlar var?
TV11 "Tarix unutmu" silsiləsini davam etdirir.
İmam Rza İmam Hüseyindən rəvayət edərək buyurub:
"Ramazan ayında Həzrət Əlinin şəhadətinə 3 gün qalmış Bəni-Təmim qəbiləsindən Əmr adlı bir nəfər İmamdan soruşdu: "Ya Əli, Quranda adı çəkilən "Əshabi rəss" hansı dövrdə yaşamış, yaşadıqları yer və məmləkət hara olmuşdur? Onlara peyğəmbər gəlibmi? Onlar hansı yolla həlak olublar?”.
Həzrət Əli buyurdu: "Ey mömin qardaş, indiyədək heç kəsin soruşmadığı bir sual verirsən. Əshabi-Rəss ağac budağına pərəstiş edən bir tayfa olub. Sənubər ağacını Yafəs ibn Nuh tufandan sonra bir bulağın yanında əkmişdi. Yafəsdən sonra adamlar ağacın özünü müqəddəs sayıb ona sitayiş etdılər. Çay boyu əkib artırdılar. Niyyətləri olanda ağaclara tapınardılar. Lakin Allahın onlara rəhmi gəlib Xənzələ ibn Səffan adlı bir peyğəmbəri məbus etdi. Onlar peyğəmbərə qulaq asmayıb öz əvvəlki inanclarında qaldılar.Lakin Allahın qəzəbi ilə ağaclar qurudu. Həmin adamlar qurumuş budaqlardan tonqal qalayıb oda tapındılar. Lakin ağacların qurumasından da cox narahat idilər. Şeytan onları aldadib dedi ki, peyğəmbərin qanı ilə bu ağaclara su versəniz yenidən yaşıllaşar. Xənzələ peyğəmbəri bir quyuya diri-diri salıb çayın suyunu ora buraxdılar. Yenidən quyudan dövr edən qanlı su çaya axıdıldı. Xənzələ peyğəmbər nə qədər qışqırdısa, xeyri olmadı. Allahın onlara yenidən qəzəbi tutdu və bayram günlərində dəhşətli külək əsib çoxunu həlak etdi. Ər-Rəs çayına peyğəmbər qanı axdığı üçün suyun rəngi qırmızı oldu”.
Əllamə Məhəmməd Bağır Məclisi "Biharul Ənvar" kitabında Sələbiyə istinad edib yazır: "Əshabi-Rəss Həzrəti Süleymandan əvvəl yaşamışlar. Onların yaşadığı yerdə olan Ər-Rəss (Araz) çayı Asiyanın (yəni, indiki Kiçik Asiyanın) şərqindən başlanıb Qızıl-ağac körfəzində Xəzər dənizi ilə qovuşur”.
Həzrəti Əli Əshabi-Rəssin yaşadığı şəhərlərin adlarını Aban, Azər, Dey, Bəhmən, İsfəndiyar, Fərvərdin, Ordibehişt, Əmrdad, Murdad, Tir, Mehr və Şəhrivər olduğunu buyurmuşdur. Onların padşahı Pərgiz ibn Cabir ibn Kənan olmuşdur. Əqidələrinə görə su, külək, od və torpaq çox müqəddəs və sitayişə layiq ünsürlər olub.
Nəzərə alsaq ki, qeyd olunan elementlər Avesta, Zrdüştiliyin elementlərdir, bu gün də bizim camaat hava, od, su, torpağı müqəddəselemetlər sayır, eyni zamanda Xəzər dənizinin Qızılağaca sahili haradır, Ərras camaatının bir zamanlar hazırki Azərbaycan ərazisində yaşamış qövm olduğu ortaya çıxır. Eyni zamanda Rəss əhlinin əsas sitayişmənbəyi olan ağac da bu gün Azərbaycanda bir qism insanlkar tərəfindən pirlər kimi ziyarət olunur, eynilə Rəss əhli kimi budaqlarına ip, parça bağlanır. Coğrafi adlar isə Naxçıvan-Nuh çıxan , yəni Nuhun 3 oğlundan biri Yafəsin məskən saldığı yer, Araz çayı isə Ər-Rəssdır.
Hələ bu gün də Cənubi Azərbaycanda yuxarıda qeyd olunan 12 şəhər adı 12 ay adı ilə yaşamaqdadır. Həmin aylar Hicri-Şəmsi təqvim ilinə aiddir və ilin əvvəli Novruz bayramı günündən başlanır. 12 addan birinin Azər olması elə bu torpaqların tarıxi toponimi olmasını sübut edir.