"Ретро шедевр" кўрсатуви
"Маҳалла" телеканали
Ўзбекистон халқ ҳофизи, лирик қўшиқлари билан машҳур бўлган, қўшиқчиликда лирика мактабини яратган санъаткор Фахриддин Умаров ҳаёти ва ижоди ҳақида унинг шогирдлари мухлисларга яна бир ажойиб асарни тақдим этдилар. «Донишманд ҳофиз» деб номланган мазкур китоб ҳофизнинг садоқатли шогирди Ҳожиакбар Ҳамидов ва Ҳамиджон Тоҳиржонов ҳаммуаллифлигида ёзилган. Бу асар Фахриддин Умаров ҳақида аввалроқ ёзилган «Мени ёд эт» китобининг давоми бўлиб, унда биринчи китобда учрамайдиган кўплаб қизиқарли воқеалар берилган. Шунингдек, китобдан Фахриддин Умаров ҳақида матбуотда эълон қилинган баъзи мақолалар, ҳофизнинг ўзи ёзган шеърлар, унинг шогирдлари, яқинлари ва мухлисларининг устоз ҳақидаги қизиқарли хотиралари ўрин олган.
Китоб мутолааси жараёнида кўп фикр-мулоҳазалар хаёлимдан ўтди. Шу ўринда Фахриддин Умаров ижоди ҳақида китобларда ва матбуотда берилган мақолаларни узоқ йиллардан бери ўқиб юрган бир мухлис сифатида уларнинг баъзиларига ўз муносабатимни билдирмоқчиман.
Менинг бир неварам коллежнинг мусиқа йўналишида ўқиди. Бундан бир неча йиллар аввал коллежлар ва мусиқа билим юртлари учун чиқарилган дарслик ва қўлланмаларда кўплаб қўшиқлар ноталари билан берилган бўлиб, улар орасида Фахриддин Умаровнинг фарзанд ҳақидаги қўшиғи ҳам бор эди. Бу қўшиқни Расул қори Мамадалиев ва бошқа ҳофизлар ҳам ижро этишган. Маълумки, бу қўшиқ мусиқасининг муаллифи ва биринчи ижрочиси Фахриддин Умаров эди. Лекин қўлланмада мусиқа муаллифи ва қўшиқнинг биринчи ижрочиси Расул қори Мамадалиев деб ёзилган. Шоир Ёнғин Мирзо қаламига мансуб бу шеърга Фахриддин Умаров 1963 йилда мусиқа басталаб қўшиқ қилгани китобларда ҳам ёзилган. Бу қўшиқнинг тарихини ҳам жуда кўп мухлислар яхши билади.
Матбуотда ёзилишича, шеърга мусиқа басталаш учун унинг бошланишига нимадир қўшиш керак эди. Ўша даврда устоз ҳофизнинг вилоятлардан биридаги концертида бир она атлас кўйлак кийдирилган беш-олти ёшлардаги қизчасини рақсга тушиш учун саҳнага чиқариб юборади. Қизчанинг рақсидан таъсирланган ҳофиз эртасига Ёнғин Мирзодан шеърнинг бошланишига қизчанинг чиройли кўриниши тасвирланган мисраларни қўшиб беришни илтимос қилади. Шундай қилиб, қўшиқ «Қиз болага атлас кўйлак ярашмайдими, / Чаманзорда раъно гулга қарашмайдими?» мисралари билан бошланадиган бўлган экан. Юқоридаги қўлланмада бу қўшиқнинг ҳақиқий муаллифи ҳақида ҳеч қандай маълумот йўқ. Ҳозирги матбуотда ҳам устоз ҳофизнинг айрим қўшиқлари ҳақида ёзилганда чалкашликларга йўл қўйилаяпти.
Шу йилнинг апрель ойида газеталардан бирида форс шоири Ҳофиз Шерозий ижоди ҳақида бир мақола берилди. Мақолада Шерозийнинг:
Қайси уйнинг шамъидур ул, қайси жойда хонаси,
Ўртади жонни, сўранг, кимнинг эрур жононаси, -
мисралари билан бошланадиган ғазалининг ижрочиси Шерали Жўраев деб ёзилибди. Бу қўшиқни, эҳтимол, Шерали Жўраев ҳам ижро этгандир, бироқ бу қўшиқнинг ҳам биринчи ижрочиси ва мусиқа муаллифи Фахриддин Умаров эканлигини яхши биламиз. Бу қўшиқ ҳозир ҳам радио-телевидениеда турли каналларда Фахриддин Умаров ижросида эфирга берилаяпти. Қўшиқлар яратилганидан кейин халқ мулкига айланади. Уни шогирдлар ва бошқа ёшлар ҳам ижро этишлари мумкин. Лекин қўлланмаларда ва матбуотда шу каби қўшиқларнинг биринчи ижрочиси ва мусиқа муаллифи кўрсатилса яхши бўлар эди. Чунки қўшиқларнинг муаллифи кимлигини ёшларимиз, айниқса, мусиқа йўналишида таҳсил олаётган ўқувчилар яхши билишлари керак. Чунки улар ҳам келажакда ўзларидан кейинги авлодга мусиқадан, қўшиқчиликдан сабоқ берадилар.
Хуллас, «Донишманд ҳофиз» китобини ўқиб, юқоридаги фикрлар хаёлимдан ўтди. Биз, катта ёшдаги мухлислар, марҳум ҳофизимизнинг ўтмишда бошидан нималар ўтганини яхши биламиз. Ҳозирги даврда бу ҳофиз ҳаёти ва ижоди ҳақида фақат ҳақиқатни ёзайлик. Ўзбекистон Президенти бошқа соҳаларда ҳам биздан шуни талаб қилмоқда. Бу фикрларни улуғ айём кунларида устоз ҳофизни хотирлаб, руҳлари шод бўлсин деб ёздим. Ўтганларнинг охирати обод бўлсин.