Instagram: / deep.podcast
Telegram Channel: Https://www.telegram.me/deeppodcast
خورشید در بندر شهر بِرگِن در نروژ در حال غروب بود. اوایل جولای سال 1349 میلادی بود. و از دور یک کشتی در حال نزدیک شدن به اسکله بود. کشتی نزدیکتر میشد و بیشتر در دیدِ ملوانها قرار میگرفت. افرادی که از روی خشکی کشتی رو مشاهده میکردند متوجه یک چیز عجیبی شدند، انگار که امواج دریا دارن کشی رو تکون میدن. بعد مدتی کشتی در اسکله پلو گرفت. وقتی مردم روی عرشة کشتی رفتند با یک چیز عجیب روبرو شدند تمامی انسانهای داخل کشتی مرده بودند.
دیدن این کشتی مردم رو یاد یک افسانه قدیمی در منطقه اسکاندیناوی انداخت. کشتی شیطانی (ناگِل‌فار) - naglfar . یک کشتی که از ناخن انگشتان مردگان ساخته شده بود. درست مانند همون داستان های اساطیری در اون مناطق، این کشتی ارواح هم ghost ship of Bergen از ناکجا آباد پیداش شد و تمامی ساکنانش به طور مرموزی جونشون رو از دست داده بودند و این آغاز اولین برخورد جدی بشر با بیماری بود به اسمِ : طاعون سیاه
(معرفی) در مورد این همه گیری اطلاعات خوبی داریم چون اولین نمونه در تاریخ بود که به طور کامل توسط مورخین توصیف شده
بخش اول: طاعون سیاه
ما امروزه اگر بخوایم (طاعون سیاه) رو تعریف کنیم چی باید بگیم. متونیم بگیم بزرگترین موفقیت بشر در از بین بردن یک بیماری در طول تاریخ بود و از اون طرف توجهی به میزان مرگ میر افراد نداشته باشیم که گفته میشه بین 75 تا 200 میلیون نفر جونشون رو از دست دادند. طاعون سیاه یک همه گیری وحشتناک از نوع طاعون خیارکی بود که از آسیا شیوع پیدا کرد و قاره های آفریقا و اروپا رو در نوردید. گفته میشه انتقال بیماری از طریق موش ها صورت میگرفت و در حالت بسیار شدید از راه تنفس هم امکان انتقال وجود داشت.
قدرت انتقال بیماری باور نکردنی بود. انسانها رو در مدت زمان بسیار کوتاه از پا در می اورد و حتی جوامع مختلف رو مخصوصا تعدادی از جوامع شمال اروپا رو به نابودی کشوند. اما این اولین باری نبود که یک همه گیری به جان انسانها می افتاد. بریم به قرن ششم میلادی، یک همه گیری به اسم طاعون (ژوستینین) . اما از دوران خیلی میگذشت و مردم فراموش کرده بودند در ششصد سال پیش چه بر سر اونها اومده بود. هنگامیکه دوباره بیماری برگشت، هیچ جامعه ای آمادگی مقابله با این بیماری رو نداشت. ردِ (طاعون سیاه) به قرن هشتم میلادی میزنن. اما اون زمان طاعون فرصتی برای خودنمایی نداشت ، در اواسط قرن چهاردهم بود که طاعون سیاه فرصت پیدا کرد تا به جان آدمیان بیافته.
بخش دوم : ریشه های بیماری
دقیق مشخص نیست، طاعون سیاه از کجا شروع شد. از چین، یا شمال روسیه یا نواحی شمالی دریای مازندران. گفته میشه بیماری در بین موش ها و سایر جوندگان شیوع داشته از موش به انسان منتقل شده. این جوندگان کوچک ناقل یک نوع باکتری هستند به اسمِ (یِرسینیا پِستیس - Yersinia pestis) که همین باکتر عامل اصلی بیماری طاعون به حساب میاد. محل تولد این باکتری رو آسیای مرکزی در نظر گرفتند. دقیقا نمیدونیم از چه زمانی این باکتری از جوندگان به انسان منتقل شد. ولی اولین نوشته ها حاکی از یک بیماری همه در چین داره در سال 1331 میلادی، اون زمان دودمان یوآن - yuan dynasty در چین حکومت میکردند این دودمان توسط (قوبلای خان) تاسیس شده بود. مغول ها آنچنانکه در داستان چنگیز هان هم گفته شد، به مدت یک قرن سپاه غیر قابل شکستی بودند اما با دشمن نامرئی روبرو شدند که یارای مقابله با اون رو نداشتند. ظرف سه بعد طاعون سیاه نود درشد از جمعیت منطقه (هبئی) Hebei در چین رو به کام مرگ کشید. چیزی در حدود پنج میلیون نفر. این اولین قدم های فراگیری بیماری تنها در یک منطقه خاص بود. در سال 1200 میلادی جمعیت چین بیش از 120 میلیون نفر بود اما در سال 1393 میلادی جمعیت چین به 65 میلیون نفر رسیده بود. تقریبا نیمی از جمعیت این امپراتوری بزرگ جونشون رو از دست داده بودند.
وقتیکه دودمان مینگ جانشین دودمان یوآن شد، چند صد هزار نفر در طی جنگهای مختلف و حتی بر اثر گرسنگی جون خودشون رو از دست دادند. اما تعداد زیادی از این مرگ و میر ها بر اثر ابتلا به طاعون سیاه بود و این جنگها سرعت انتقال بیماری رو بیشتر میکرد.
بعد از مدت این جوندگانی که ناقل بیماری بودند به سمت مغرب زمین حرکت کردند از طریق کاروانهایی که از جاده ابریشم رد میشدند. معمولا اینطور بود که کاروانها بعد از طی یک مسافت طولانی در یک کاروانسرا اتراق میکردند. این مکان بهترین جا برای جوندگان بود تا سایر افراد از نواحی مختلف رو به این طاعون مرگبار مبتلا کنند. کاروان های مختلف با همین روند بیماری رو به سراسر خاورمیانه و همچنین کل قاره آسیا انتقال دادند.
در سال 1335 میلادی طاعون سیاه دامن ایران رو هم گرفت. برخی منابع نوشتن در این دوران (ابو سعید بهادر خان) حاکم ایلخانان مغول در ایران بر اثر طاعون سیاه جون خودش رو از دست داد. همچنین گفته میشه یک سوم جمعیت ایرانیان بر اثر همه گیری طاعون سیاه جون خودشون رو از دست دادند. با مرگ ابو سعید حکومت مغولان در ایران هم به اتمام رسید.
تمامی کشورهای آسیایی یکی بعد از دیگری به دام این طاعون می افتادند. اکثر مناطق اون زمان در اختیار مغول ها بودند.
اما این طاعون هیچ تبعیضی در برابر قربانی های خودش قائل نمیشد. پادشاهان، ملکه ها و خانهای مغول ها در دام این طاعون گیر افتادند.
انسانهای اون زمان هیچگونه ابزاری برای مقابله با این بیماری نداشتند. روشهای پزشکی بعضا حال بیمار رو بدتر هم میکرد. بعضی از کشورها همونم سیاست معروف قرنطینه رو اجرا کردند و اجازه ندادند مسافری وارد خاک کشورشون بشه. اما اونها اطلاعی نداشتند بیماری از طرق موش و جوندگان داره سرایت پیدا میکنه و نه انسان. به همین دلیل در این زمینه سیاست قرنطیه چندان جوابگو نبود.