''Η μπαλάντα του κυρ Μέντιου''
Απαγγέλλει ο Κώστας Βάρναλης
Μετά την απαγγελία, ο Νίκος Ξυλούρης το τραγουδάει,
στη γνωστή, σε όλους μας, σύνθεση του Λουκά Θάνου
Το ποίημα είναι αλληγορικό. Παίρνοντας ο ποιητής τον κυρ Μέντιο, το υπομονετικό και συμπαθητικό τετράποδο, στοχεύει τον άνθρωπο που δουλεύει χρόνια ακατάπαυστα, και με κάμα και βροχή, για να δικαιωθεί, ενώ γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης, αντιμετωπίζοντας την σκληρότητα των εργοδοτών, και όταν "παρασφίξουνε τα γέρα, θα ξεκουραστώ κ' εγώ, του θεού τ' αβασταγό.... Θα μου δώσουνε μια κόχη, λίγο πιόμα και σανό, σύνταξη τόσω χρονώ".
Η υποδούλωση, η απελπισία και η μοίρα του αδρανοποιημένου ανθρώπου είναι εμφανής και ο ποιητής, μέσω του γαϊδουράκου, τα φορτώνει στον υποδουλωμένο άνθρωπο και μόνο προς το τέλος προτείνοντας "Aν το δίκιο θες, καλέ μου, με το δίκιο του πολέμου θα το βρείς. Oπού ποθεί λεφτεριά, παίρνει σπαθί" και εκφράζει κάποια αισιοδοξία, σαν ευχή, πως ''Aν ξυπνήσεις, μονομιάς, θά 'ρθει ανάποδα ο ντουνιάς''.
Στην εποχή που έγραψε το ποίημα, έβλεπε τις αλλαγές που γίνονταν στις σοσιαλιστικές χώρες και παρότρυνε τους υποταγμένους ανθρώπους ''Kοίτα! Oι άλλοι έχουν κινήσει κ' έχ' η πλάση κοκκινίσει''.
Το ποίημα, αποσπασματικά, μελοποιήθηκε, το 1974 από τον Λουκά Θάνο και ακούστηκε πρώτη φορά το 1980, ερμηνευμένο από τον Νίκο Ξυλούρη, για να γίνει σύμβολο αγώνα και διεκδικήσεων.
Ο Κώστας Βάρναλης γεννήθηκε στον Πύργο (Μπουργκάς) της Βουλγαρίας το 1884. Το επίθετό του δηλώνει καταγωγή από τη Βάρνα όπου έμεναν πολλοί Έλληνες. Το 1898 τέλειωσε το Ελληνικό Σχολείο, συνέχισε την εκπαίδευσή του στα Ζαρίφεια διδασκαλεία της Φιλιππούπολης και ήρθε στην Αθήνα για να σπουδάσει Φιλολογία, όπου και πήρε μέρος στη διαμάχη για το Γλωσσικό Ζήτημα ως υποστηρικτής των δημοτικιστών. Το 1908 πήρε το πτυχίο φιλολογίας από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και άρχισε να εργάζεται στην εκπαίδευση . ∆ιετέλεσε για πολλά χρόνια καθηγητής μέσης εκπαίδευσης ενώ εργάστηκε για βιοποριστικούς λόγους και ως δημοσιογράφος. Έγραψε ποιήματα, αφηγηματικά έργα, κριτική και μεταφράσεις. Τιμήθηκε το 1959 με το Βραβείο Ειρήνης Λένιν.
Το ποίημα και την ηχογραφημένη απαγγελία, τα πήρα από το "Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού"