online Menbe 📚 : shiaonlinelibrary.com/
Mutə (müvəqqəti nikah, siğə)
Müvəqqəti nikah İslam meydana çıxmamışdan öncə mövcud idi. Sonradan İslam dini “Nisa” surəsinin 24-cü ayəsinin hökmü (Sahib olduğunuz cariyələr istisna olmaqla ərli qadınları almaq da (sizə haram edildi). Allahın sizə buyurduğu hökmü belədir. Bunlardan başqaları ilə, öz malınızla, nikah etməklə, zinakarlığa yol vermədən, evlənməyiniz sizə halal edildi. (Evləndiyiniz)qadınlardan zövq aldığınıza görə onlara, vacib buyurulmuş mehrlərini verin. Bu mehr müəyyən edildikdən sonra öz aranızda razılaşdığınız şeyə görə sizə heç bir günah olmaz. Həqiqətən, Allah Biləndir, Müdrikdir.) ilə onu xüsusi şərtlər və qaydalarla qəbul etdi. Beləliklə, müvəqqəti nikah İslamdan qabaq camaat arasında olmuş və İslamın zühurundan sonra bu din tərəfindən qəbul olunmuş adət-ənənələrdən biridir.
O, deyir: “Fayda və bəhrə götürdü”.
“Mütə” termini ağıllı və azad bir qadının özünü təyin olunmuş müddətdə, müəyyən mehriyə müqabilində, məhrəmlik (nəsəbi-səbəbi) kimi maneələr olmamaq şərtilə bir kişinin kəbininə keçməsi mənasındadır. Belə evlənmə tərzi iki tərəfin razılığı, kişi tərəfinin qadına mehriyə ödəməsi, habelə evlilik müddətinin müəyyən olunması ilə baş verir.
Şeyx Tusi yazır: “Mütə nikahı halal və mübahdır. Mütənin əsl mahiyyəti budur ki, kişi bir qadınla konkret müddətə və müəyyən olunmuş mehriyə müqabilində evlənir”.
Seyid Cəfər Mürtəza Amili bu haqda yazmışdır: “Bu nikah növü qadın və kişinin kəbin oxunan zaman təyin olunan mehriyə müqabilində müvəqqəti evlənmələrindən ibarətdir. Belə ki, nikah vaxtı qurtarandan, ya nikah müddətinin kişi tərəfindən bağışlanmasından sonra nikah əqdi talaqa (boşanmaya)ehtiyac olmadan sona çatır.”
Mütənin hədd-hüdudu
Mütə nikahının da digər şəriət əməlləri kimi şərtləri var. Bu şərtlərə əməl olunarsa mütə də caiz və halal sayılar. Böyük Islam peyqəmbəri (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) və onun Əhli-beyti İslam ehkamını xüsusilə də mütənin hökmlərini izah etməklə onun cüzi və xırda hissələrini də öz nurlu hədislərində bəyan etmişdir
. Bizim tanınmış və böyük alimlərimiz mütənin xırdalıqları ilə yanaşı onun əsasını təşkil edən 4 təməlini də qeyd etmişlər.
1. Mütə nikahında da daimi nikahda olduğu kimi kəbin siğəsi (sözlərini) oxumaq zəruridir. Fəqih alimlərin hamısının yekdil rəyi budur ki, mütə nikahında siğə oxunmalıdır. Əgər siğə oxunmasa mütə nikahı bağlanmır. Bu səbəbdən fəqihlər fiqhi kitablarda nikah siğəsinin oxunuşunun təməl və əsas şərt olduğunu təkidlə söyləmişlər.
Bu barədə tanınmış şiə fəqihləri o cümlədən şeyx Müfid , şeyx Tusi, Mühəqqiq Hilli, Əllamə Hilli, Mühəqqiq Kərəki, Şəhid Sani yazmışlar: “Əqd siğəsinin icrası və qəbulu bu nikahda(mütədə) lazımlıdır. Onun siğəsi “zəvvəctukə, ənkəhtukə, məttəytukə filan müddətdə və filan mehr qarşılığında” sözləridir. Onun qəbulu isə razılığı nümayiş etdirən bir sözdür. Məsələn, “mütəni, ya nikahı qəbul etdim” deyilir.”
2.Alimlərin mütə nikahının düzlüyü üçün müəyyənləşdirdiyi ikinci təməl və ya əsas şərt müvəqqəti evlənən qadının müsəlman, ya kitab əhli(yəhudi və yaxud məsihi) olmasıdır. Onların dediklərinə görə, müvəqqəti evlənən qadın müsəlman və ya kitab əhli olmasa, o qadınla mütə caiz deyil.
3 Alimlərin nəzərincə, nikah mütəsinin üçüncü əsası mehriyədir (kəbin haqqı, başlıq). Bütün alimlər mütə nikahını mehriyəriz batil sayır. Ona görə də tanınmış fəqihlər öz kitablarında mütə nikahında mehriyənin təyin edilməsinə diqqətlə yanaşmışlar.
4. Mütə nikahı üçün söylənən dördüncü əsas evlilik müddətinin müəyyən olunmasıdır. Daimi nikahla müvəqqəti nikah arasındakı başlıca fərq də budur. Daimi nikahda evlilik ömrün sonunadək davam edir və ona görə də evlilik müddətini təyin etmək lazım deyil. Amma mütə nikahı daimi olmadığına görə evlilik zamanı müəyyən olmalıdır. Bu səbəbdən fəqihlərdən bəziləri öz kitablarında evlilik müddəti təyin edilmədən bu nikahın batil olduğunu , bəziləri də onun daimi evlilik olduğunu söyləmişlər.
Müvəqqəti nikahın daimi nikahla müştərək cəhətləri
1. Kişi və qadın aqil olmalı, onlarda digər maneələr olmamalıdır.
2. Mütə nikahında da daimi nikahdakı kimi kəbin siğəsinin oxunması zəruridir.
3. Müvəqqəti nikahda da (nikah bağlanandan sonra) hörmət(naməhrəmlik) yaranır.
4. Müvəqqəti nikahdan dünyaya gələn övladın hökümləri daimi nikahdakı kimidir.
5. Müvəqqəti nikahda da iddə saxlamaq vacibdir.
6. Mütə olunmuş qadınla da daimi həyat yoldaşı kimi heyz halında yaxınlıq etmək haramdır.
Müvəqqəti nikahla daimi nikah arasındakı fərqlər
1. Müvəqqəti nikahda evlilik zamanını təyin etmək zəruridir.
2. Mehriyyənin təyin olunması müvəqqəti nikahın əsas şərtlərindən biridir.
3. Müvəqqəti nikahda daimi nikahın əksinə olaraq xərclik vacib deyil.
4. Müvəqqəti nikahda müddət sona yetməklə kişi və qadın arasında ayrılıq yaranır və talaqa ehtiyac qalmır.
5. Müvəqqəti nikahda məşhur rəyə əsasən kişi və qadına bir-birlərindən irs çatmır.
6. Müvəqqəti nikahın əksinə olaraq daimi nikahla dördən artıq qadınla evlənmək caiz deyil.