#allergiya #alerji #demədidemə
Allergen qidalar nə qədər təhlükəlidir?
Təəssüf ki, son illərdə allergik xəstəliklərin sayı artmaqdadır. Uşaqlarda bu hala daha çox təsadüf edilir. Ətraf mühit amilləri, digər faktorlarla yanaşı, qiadalar da allergiyaya səbəb olur. Qidaların allergik xüsusiyyətləri barədə istehlakçının lazımi səviyyədə məlumatlanmaması da allergik xəstəliklərin kəskinləşməsinə aparıb çıxarır. Allergik xəstəliklər səbəbiylə həyatını itirənlərin sayı da hər keçən gün çoxalmaqdadır…
Allergiya nədir?
Nəfəslə alınan, yeyilən, inyeksiya edilən, dəriylə təmas edən təbii və qeyri-təbii bir maddənin orqanizmin özünümüdafiə mexanizmindən daha yüksək sürətlə hərəkətə keçməsinə allergik vəziyyət deyilir. Hazırda allergik vəziyyətlərin yaranması və qarşısının alınması istiqamətində tibbi tədqiqatlar davam etməkdədir. Allergiyanın simptomları bunlardır:
1. Nəfəs almaqda çətinlik;
2. Həzm sisteminin işində pozulma;
3. Dəridə qızarma;
4. Orqanlarda şişmə (böyümə);
Qida allergiyası hər hansı bir qidanın yeyilməsi nəticəsində meydana gəlir. Qida yeyilir, ardınca allergik və ya immunoloji mexanizmlər tətiklənir. Mədə-bağırsaq sistemində, dəridə, tənəffüs yollarında, ya da bütün orqanizmdə həyati təhlükə yarada biləcək qədər simptomlar meydana çıxır.
Bizi mikroblardan, bakteriyalardan, xəstəliklərdən qoruyan immun sistemimiz bir səhv edir: qidanın tərkibindəki hansısa maddəni düşmən kimi qəbul edir. Onun bu səhvi ilə birgə orqanizmdə anormal reaksiyalar başlayır. Məhz bu reaksiyaların cəmi allergiyadır.
Allergik xəstəliklərdən biri olan qida allergiyasının əlamətləri bunlardır:
• Ağız ətrafında qızarıqlıq;
• Üzdə və ya bədənin hansısa nahiyəsində qızarıqlıq, qaşıntı;
• Ekzema;
• Ağciyərdə xırıltı;
• Öskürək;
• Nəfəs almaqda çətinlik;
• Burun axması;
• Burun tıxanıqlığı;
• Qanlı nəcis;
• Qəbizlik;
• Qusma;
• Şiddətli qaz sancıları;
• Allergik şok;
Allergiyaya və ya intoleransa səbəb olan müəyyən maddə və məhsullar bunlardır:
1) Qlüten tərkibli taxıllar. Məsələn; buğda, çavdar, arpa, yulaf və ya bunların hibrid növləri, həmçinin, bu məhsullardan hazırlanan yeməklər;
2) “Qabıqlılar” dediyimiz dəniz məshulları;
3) Yumurta;
4) Balıq;
5) Yerfıstığı (araxis);
6) Soya və soya məhsulları;
7) Süd və süd məhsulları;
8) Bərk qabıqlı meyvələr. Məsələn; badam, fındıq, qoz, kaju fıstığı, pikan qozu, Braziliya fındığı, Antep fıstığı, Queensland fındığı və bunlardan hazırlanan məhsullar;
9) Kərəviz;
10) Xardal;
11) Küncüt;
12) Kükürd dioksid və sulfatlar. İstehlaka hazır və ya istehsalçının təlimatlarına görə hazırlanan məhsullar üçün SO2 konsentrasiyası 10 mq/kq və ya 10mq/l-dən daha artıq olarsa, allergiya yaradır;
13) Paxlalılar;
14) Molyusklar;
İctimai yerlərdə allergen xəbərdarlığı
İşiniz qidalarla bağlıdırsa, allergiya məsələsini ciddiyə almağınız labüddür. Müştəri üçün hazırladığınız qidaların allergen tərkibləri barədə doğru məlumatları təqdim etmək sizin qanuni məsuliyyətinizdir.
“Qida təhlükəsizliyi haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu”nun 17-ci maddəsinin 17.2.1. bəndində deyilir: “İstehlakçıya qida məhsullarının adı, qida və enerji dəyəri, tərkibi, miqdarı, keyfiyyət göstəriciləri, istehsal tarixi, yararlılıq müddəti, saxlanma şəraiti, tərkibindəki allergenlər, mənşəyi, istehsalçının adı və ünvanı, istehsal üsulu və istifadə qaydaları barədə dolğun məlumatlar verilməlidir”.
Yemək karvanları, sabit və ya səyyar dəzgahlar, restoranlar, bufetlər, məktəblərin, xəstəxanaların yeməkxanaları da daxil olmaqla, ictimai yerlərin sahibləri bu qanuna əməl etməkdə məsuldurlar. Allergen maddələrin bildirişləri menyulara daxil edilməli, yaxud reklam taxtalarına asılmalıdır.
Qatqı maddələri
Dadlandırmaq məqsədilə qidalara əlavə edilən qatqı maddələrinin allergik reaksiyaya yol açması ehtimalı çox deyil. Xüsusilə, mononatrium qlutamat, sulfat, benzoik turşusu bu mənada daha allergikdir. Qidaların emala məruz qalması, bişirmə, tüstüyə vermə kimi işlər allergik maddələrin tərkibini dəyişir. Qida maddəsindəki allergenlərin miqdarı azalır, amma bunun paralelində yeni allergenlər də meydana çıxa bilir. Dövrümüzdə hazır qidalarda 10 mindən çox qatqı maddəsi var. Və bu qatqı maddələrinin hamısının allergik reaksiyaya yol açması, yaxud xərçəngə səbəb olması barədə dəqiq məlumatlar yoxdur.
Mütəxəssis tövsiyələri
Qidaların ağızda yaxşı-yaxşı çeynənməsi, mədə-bağırsaq sisteminin həzm qabiliyyətinin normal olması olduqca önəmlidir. Mədə turşusunu azaldan dərmanlar, çox yemək, uyğun olmayan yemək kombinasiyaları allergiya ehtimalını çoxaldır. Təmiz, təbii, təzə, emala məruz qalmamış qidaların qəbuluna üstünlük verin. Allergik qidalardan uzaq durun. Qlüten allergiyası daha geniş yayılıb. Qlüten tərkibli qidalarla ehtiyatlı olun. Hazır məhsullar alarkən qablaşdırmanın üstündəki yazıları diqqətlə oxuyun.