Dlaczego ludzie tworzyli malowidła naskalne? - Andrzej Rozwadowski

Dlaczego ludzie tworzyli malowidła naskalne? - Andrzej Rozwadowski | KONTEKST 36

Рет қаралды 19,739

Күн бұрын

Jeszcze do niedawna sądzono, że rozwój sztuki paleolitycznej miał charakter stopniowy, od jej prymitywnych początków w okresie oryniackim, aż po jej apogeum, którego kwintesencją miały być malowidła w Lascaux. Odkrycie Jaskini Chauveta w 1994 r. pokazało jednak jak błędne było to wyobrażenie! W zależności od miejsca i czasu, różne poziomy zaawansowania musiały istnieć jednoczasowo, a coś co odkrywano było z czasem tracone, aby ponownie zostać odkrytym tysiące lat później.
Jej jednolitość, niesamowicie długi czas trwania… To wszystko sprawia, że naukowców męczy wiele pytań, dla których spróbowaliśmy znaleźć odpowiedzi w tym spotkaniu z cyklu KONTEKST! To była niesamowita, prawie 2 godzinna podróż po całym świecie!
Jeśli spodobało Ci się nasze spotkanie to zapraszamy do uczestnictwa na żywo, co czwartek o godz. 18 na Facebooku Archeologii Żywej. A jeśli chcesz wesprzeć naszą działalność to zachęcamy do prenumerowania:
Papier: bit.ly/prenumeruj-AZ 👈
Wersja cyfrowa: bit.ly/e-prenumerataAZ 👈
SPIS TREŚCI
00:00 Wstęp
02:50 Czym jest sztuka naskalna?
05:20 O najstarszych odkryciach sztuki naskalnej
11:30 Jaskinia jaskini nie równa
16:00 O motywach dłoni i różnych technikach
22:00 Nie tylko w jaskiniach!
26:00 Od prostej do skomplikowanej... nie całkiem
29:35 O najciekawszych muzeach sztuki naskalnej - Altamira, Lascaux, Chauveta
33:00 Najciekawsze przykłady malowideł jaskiniowych spoza Europy
37:00 Pomysły na interpretację sztuki naskalnej
41:30 Sztuka naskalna nie kończy się wraz z epoką kamienia
44:20 O zaskakującym znaczeniu dźwięku
37:20 Valcamonica - pierwszy wpis na liście UNESCO Włoch
50:00 Skandynawskie ryty naskalne z epoki żelaza
52:00 Góry Smocze i magiczne rytuały buszmenów z ludu San
59:30 Postacie wychodzące z wnętrza ziemi
1:05:30 Sztuka naskalna w Kanadzie
1:10:00 W poszukiwaniu wizji - Vision Quest
1:11:14 O najświeższym udokumentowanym momencie wykonania sztuki naskalnej
1:15:00 Sztuka naskalna inspiracją dla współczesnych artystów
1:20:00 O książce "Visual Culture, Heritage and Identity. Using Rock Art to Reconnect Past and Present"
1:22:30 Dlaczego ludzie tworzyli malowidła naskalne?
1:24:40 Czy neandertalczyk mógł być autorem sztuki naskalnej?
1:29:10 Czy w Polsce jest sztuka naskalna?
1:32:30 Które malowidła są w Europie najstarsze?
1:35:00 Jak oświetlano jaskinie w epoce kamienia?
1:38:00 O psychologicznych efektach seperacji od światła
1:40:10 Dłoń dłoni nierówna
1:42:35 Czy pojawiały się przedstawienia roślin?
1:45:00 Co pomaga w zachowaniu się przedstawień naskalnych?
1:46:50 Jak się mają do malowideł paleolityczne Wenus
1:48:00 Parę słów o numerze Archeologii Żywej 1 (75) 2020 - bit.ly/az75-sztuka-naskalna
1:50:00 Pożegnanie
GOŚĆ
Andrzej Rozwadowski
archeo.amu.edu.pl
GOSPODARZ
Radosław Biel
archeologia.com.pl

Пікірлер: 71

@WojciechPawlik 10 ай бұрын

Ten kanał to odkrycie roku! Świetna treść, wspaniali goście i prowadzący ❤

10 ай бұрын

Bardzo dziękujemy!

@jackswiatek5221 2 жыл бұрын

Ekstremalnie bardzo ciekawe... Co do tytoniu, to mialem mozliwosc spotkac sie z kultura indian Seminoles na florydzie, (gdzie mieszkam), i oprócz oczywistych fajek pokoju, to pamietam, ze tytoń był również wykorzystywany przez nich do łagodzenia sporów (głównie między kobietami). Wyglądało to tak, ze mieli specjalne fajki z jedna główka ale dwoma cybuchami. Jeśli był konflikt między dwojgiem ludzi, to nabijano taka fajke mocnym tytoniem i każda osoba z przeciwnej strony miala tak dlugo wytrzymac pałac te fajkę, az druga odpadła. Ta osoba, która wytrzymała palenie tej fajki mogla wyrazic swoje mysli do tej drugiej osoby, ale tyton byl tak mocny, ze zadko komu chcialo sie cokolwiek mowic po kilku buchach. Zatem, spor byl rozwiazany.

@65mto 2 жыл бұрын

Dawno żadnego programu z takim zainteresowaniem nie obejrzałem. Myślę, że dla ówczesnych społeczności wykonanie takich malowideł było wielkim przedsięwzięciem logistycznym, zebrać w jednym miejscu sprzęt do malowania, zapewnić oświetlenie, wentylację(?), artyści byli na utrzymaniu reszty grupy, kiedy tworzyli, to nie polowali, nie podtrzymywali ognia, nie bronili terytorium, nie produkowali narzędzi, nie pilnowali dzieci etc. Istniała więc organizacja i podział pracy. Pokazuje to, jaką dla nich to przedsięwzięcie miało wagę. Rozumiem, że ozdobione malowidłami części jaskiń nie były zamieszkiwane na co dzień. Były to galerie, albo prędzej sanktuaria gdzie przeprowadzono rytuały inicjacyjne na szamana, na myśliwego, osiągnięcia dojrzałości, zażywano psychotropy, rozmawiano z przodkami. Czy religia była wcześniej? Te malunki są piękne, tak po prostu inspirujące, psychodeliczne, można przy tym słuchać Doorsów, (stały motyw węża u Morrisona), któryś skojarzył się mi z "Guernicą" Picassa. Motywu żeńskich narządów rozrodczych w pokazanej przez Was płaskorzeźbie, to mógł doszukać się tylko jakiś ksiądz katecheta. Czy można pokusić się o stworzenie ciągu: malowidła naskalne--->freski minojskie, średniowieczne, renesansowe--->uliczne graffiti? Pozdrawiam AŻ i wszystkich Widzów.

@bakters 2 жыл бұрын

Niektóre pory roku trzeba było po prostu przetrzymać. Produkowanie dóbr na zapas nie miało sensu, bo koczownicy nie mają gdzie ich magazynować. Swoją drogą, nie wiem bo chory jestem i część (wstydzę się przyznać) przedrzemałem, ale nie przypominam sobie, by pan profesor wspomniał o hipotezie paleolitycznego zodiaku z kanału Prehistory Decoded. Autor jest fachowcem, nie jakimś zapaleńcem spoza dziedziny, i ma autentycznie ciekawą koncepcję, popartą publikacjami i analizami statystycznymi. Ktoś powinien zacząć traktować tę jego hipotezę serio, i jak nie ma sensu, to przynajmniej ją wyśmiać. No ale internety, śminternety, a pewnie wszystko będzie po staremu. Tzn. póki stare pokolenie okupuje katedry, to nic nowego się nie przedrze. ;-)

@65mto 2 жыл бұрын

@@bakters Ja zasadniczo chciałem podkreślić jak silny imperatyw do działania mieli ci ludzie, żeby takie przedsięwzięcie rozkręcić, później trochę pomarzyłem. A Tobie zdrówka życzę.

@bakters 2 жыл бұрын

@@65mto "jak silny imperatyw do działania mieli ci ludzie" Dlatego ciekawa ta hipoteza zodiakalna. Że niby na nich (kawałki) komety napadały, konsekwentnie z tego samego obszaru nieba, to się naprawdę starali to rozkminić. Z bogami żartów nie ma! "A Tobie zdrówka życzę." A dziękuję serdecznie. Przyda się na pewno. Wzajemnie, wszystkiego dobrego życzę.

@65mto 2 жыл бұрын

@@bakters :)

@LoneWolf-lt7fe 2 жыл бұрын

@@65mto Potrzeba transcendencji - to kierowało tymi ludźmi.

@magentato6963 6 ай бұрын

Bardzo dziękuję za program Interesujący materiał Szacunek dla prowadzącego

@PanNudziarz 2 жыл бұрын

Temat fascynujący, wykład świetny :)

@polnocblog 2 жыл бұрын

Świetny, bardzo ciekawy wykład. Dzięki!

@MrBaluba53 2 жыл бұрын

Pisałem pracę na temat naskalnej sztuki magdaleńskiej, a zatem mogę w miarę obiektywnie ocenić przedstawiony materiał - bardzo dobrze, Panowie ! Szacunek za propagowanie nauki.

@agnieszkaacka6733 Жыл бұрын

Piękny, wspaniały,fantastyczny wykład!

@malina6048 Жыл бұрын

Wspanialy wyklad , dziekuje

@annanowak985 Жыл бұрын

Jak zwykle bardzo interesująca opowieść ,zaprasza pan wyjątkowych ludzi .

@MrocznyKubekFishRoom Жыл бұрын

Kiedyś sporo chodziłem po jaskiniach sporo też eksplorowałem , kiedyś kopiąc jeden syfonik miałem halucynacje .To był ślepy zaułek jaskini i nie było wentylacji ,kilku godzinny pobyt spowodował spadek zawartości tlenu w atmosferze jaskini i z tąd te wrażenia. Zapewne twórcy malowideł także doznawali takich odmiennych stanów świadomości dodatkowo używali jakiś pochodni lub lamp co dodatkowo zmniejszało ilość tlenu - może po to wybierali te ciasne tunele i zakamarki bo w nich szybciej dochodziło do wizji

@jozefwisniewski3913 2 жыл бұрын

doskonały materiał i rewelacyjny kanał!!!!!!!....a z innej beczki mnie marzyłby się odcinek o bursztynie. Ciężko znaleźć jakieś dłuższe opracowania o jantarze

2 жыл бұрын

Dzięki! Pomyślimy, bo to już kolejna sugestia na temat jantaru :)

@srogamina 6 ай бұрын

Super wykład, dziękuję

@purchi1 2 жыл бұрын

Bardzo ciekawe, dziękuje

@katarzynazielinska8873 Жыл бұрын

Jaskinia Chauveta (Werner Herzog nakręcił o niej film - "Jaskinia zapomnianych snów) jest fascynująca ze wzgl. na artyzm malarstwa - taki paleolityczny Leonardo. Ten człowiek - może to była kobieta, może mężczyzna - gdzieś ćwiczył rysunek, uczył się przedstawiania postaci, barwienia, wykorzystywania faktury skały. Mniej utalentowani artyści tworzyli w Lascaux, Altamirze, Valltorcie.

@genowefaj270 2 жыл бұрын

Uwielbiam ten kanał,uczta dla zmysłów 👍

@pawelwojtyla200 2 жыл бұрын

Bardzo interesujacy temat i dobry wyklad 👏👍

@SaraNowacka 6 ай бұрын

Świetny wykład! Kupiłam ten numer AŻ ale wciąż czuję niedosyt. Proszę stwórzcie jeszcze odcinek 😍🙏🏻

@jerzybak2225 2 жыл бұрын

Dopiero dziś (8.VII.2022) wysłuchałem wykładu. Zastanawia mnie, na jakiej podstawie stwierdzono, że "BARWNIK BYŁ BRANY DO UST”. Taki ślad można uzyskać maczając kawałek zwierzęcego futra w farbie i pocierając po przyłożonej do ściany dłoni...

@marjastasieniek374 2 жыл бұрын

Wykład fascynujący, dziękuję.

@magdaz241 3 ай бұрын

fantastyczne! 😍

@aleksandrakasperek5425 2 жыл бұрын

Super.

@Pawel.J_9101 2 жыл бұрын

Po oglądnięciu całości... proponuje wydać "album" tych malowideł z opisanymi fotografiami.

@engradd 5 ай бұрын

Panie Biel, jestes pan wielki!

@juanrico6484 2 жыл бұрын

Z dzieciństwa pamiętam książkę, powieść " bizon z jaskini Devy". O artyscie z Altamiry.

@SarnaDzikaJakKuna 2 жыл бұрын

Chętnie bym odwiedził te zabytki kultury zwierząt ludzkich. Ciekawi mnie co myśleli podczas malowania. Obyśmy kiedyś mieli możliwość doświadczyć tego typu doświadczeń :)

@mirosawkrol7593 2 жыл бұрын

Psss Jaskiniowiec w jaskini maluje sylwetkę konia z pięcioma nogami. Stojący obok drugi jaskiniowiec mówi: ,,Ty przecież koń pisze się z czterema nogami". Pierwszy odpowiada: ,,Ty wiesz, ja wiem, ale wyobraź sobie miny archeologów za 5000 lat".

@sylwiakrol 2 жыл бұрын

Dziękuję 😘

@maroboro3962 6 ай бұрын

Jakość sztuki jak zwykle zależy wyłącznie od talentu twórcy. Szczególnie tej prehistorycznej. Niejednokrotnie rysunki późniejsze na tym samym stanowisku są formalnie mniej zaawansowane. Pozostawione w jaskiniach ślady świadczą o tym iż jaskinie z malowidłami nie były tłumnie odwiedzane, wchodziły tam jedynie osoby wybrane ("czarownicy" i ich "uczniowie"?) Są to sanktuaria, gdzie oprócz odzwierciedlenia zwierząt i ludzi (czarowników) przebranych w skóry zwierząt, gwiazdozbiorów, znajdują się też sceny, które najprawdopodobniej dotyczyły przekazywania części ówczesnego życia określanego jako dziedzictwo, wtajemniczenie, tabu. Najprawdopodobniej jednocześnie pełniły kilka pokrewnych (duchowo- inicjacyjnych - religijnych) funkcji. Wizerunki ptaków namalowanych dobrze korespondują z nowymi odkryciami np dobrze opisany; "Pochówek z czaplą". Zabrakło mi stwierdzenia, że niektóre stanowiska sanktuaryjne były używane nawet przez kilka tysięcy lat lub więcej. Dodatkowo - dystalne części ludzkich palców - paliczek kciuka i małego palca znaleziono na stanowisku Obłazowa w Polsce (Valde Nowak), Dość często (jeszcze w XIXw) indianie Ameryki Płn na znak żałoby obcinali paliczki. Malowidła we Francji były ratowane przed grzybami, przez przykładanie mat antybiotykowych.

@LoneWolf-lt7fe 2 жыл бұрын

W jaki sposób oświetlano jaskinie? Spalano szpik kostny, dający czyste jasne światło a nie żadne pochodnie. Pochodnie dają za mało światła i tworzą czarne ślady na stropie. Co do kwestii szamanizmu i odurzania się - jest to kompletna bzdura. Nikt pod wpływem psychodelików, innych środków odurzających, nie jest w stanie stworzyć precyzyjnego, zaplanowanego malunku, przy użyciu zaawansowanych jak na tamte czasy narzędzi. Poza tym odurzona osoba na rusztowaniu kilka metrów nad ziemią, nie brzmi bezpiecznie.

@agnieszkaacka6733 Жыл бұрын

Może być jeszcze dłużej😊

@franol7 Жыл бұрын

Ja wole twoje wstepy niz hip-hop :) czy zawodzenie jakichs starletek: :) Ciebie przynajmniej rozumiem a i czasem cos powiesz co nakierowuje moja uwage na interesujacy wachlarz zagadnien :) Pozdrawiam :) A co do tematow to naprawde ogladam z wieka przyjemnoscia i jeszcze wiekszym zainteresowaniem

@Pawel.J_9101 2 жыл бұрын

Kolejny ciekawy materiał, zawsze mnie ciekawiło skąd pomysł ludzi prymitywnych na malunki na skale... co nimi kierowało ? W jakim celu oni to tworzyli?

@LoneWolf-lt7fe 2 жыл бұрын

Co nimi kierowało a co nie wybrzmiało. Potrzeba transcendencji, poszukiwanie Boga lub jego ekwiwalentu. Sztuka to spotkanie z absolutem. Gdy nie ma absolutu - nie jest to sztuka, co najwyżej rzemiosło.

@mirosawkrol7593 2 жыл бұрын

Paweł J Jaskiniowiec na ścianie jaskini maluje sylwetkę konia z pięcioma nogami. Stojący obok drugi jaskiniowiec mówi: ,,Ty, koń pisze się z czterema nogami". Pierwszy odpowiada: ,,Ty wiesz, ja wiem, ale wyobraź sobie miny archeologów za 5000 lat".

@wearemotorhead4747 2 жыл бұрын

To samo co grafficiarzy.

@mirosawkrol7593 2 жыл бұрын

@@wearemotorhead4747 To wszystkie budynki takie jak: kościoły, cerkwie, meczety, itp., też graficiarze opanowali?

@easyaussie7933 Жыл бұрын

Jak sie maja czasowo Australijskie Malowidla Naskalne do wyzej wymienionych w wykladzie? Bardzo Ciekawy kontent. Pozdrawiam Serdecznie

Жыл бұрын

Zależy które konkretnie przedstawienia mamy na myśli. Najstarsze sięgają 40 tys. lat temu, a najmłodsze są prawie współczesne. Tutaj można o nich poczytać szczegółowo: archeologia.com.pl/sztuka-naskalna-australii/

@annajo9536 2 жыл бұрын

Temat bardzo ciekawy, jednak zbyt mało ilustracji w proporcji do tekstu; brak wskazania omawianych przedstawień/motywów na zdjęciach :( Do 19 minuty nie doczekałam info na podany temat, ani jacy ludzie (z jakiej epoki) stworzyli dane obrazy... :((

2 жыл бұрын

To niestety typowy efekt tzw. klątwy wiedzy, na którą często cierpią nasi goście :) Staramy się im przypominać o tym, by na początku umieszczali podstawowe informacje, a następnie wskazywali przynajmniej kursorem o czym dokładnie mowa, ale czasem i nam to umyka. Pan Profesor wspomniał o twórcach sztuki naskalnej mniej więcej na początku, ok. 06:00 przy okazji pierwszych odkrywców. ale fakt - przydałaby się ładna oś chronologiczna i wytłuszczenie tej informacji. Dziękujemy za tę uwagę - postaramy się dodawać takowe do przyszłych spotkań, jeśli gościom to umknie. A co do twórców sztuki naskalnej, to byli nimi przedstawiciele różnych kultur archeologicznych starszej epoki kamienia - paleolitu. Najstarsze daty pochodzą z Jaskini Chauveta (między 35 a 36 000 lat temu), a najmłodsze z Jaskini Portel we francuskim departamencie Ariège (13 500 lat temu ± 180 lat). Najsłynniejszymi twórcami była tzw. kultura magdaleńska.

@robertmilczarek3169 2 жыл бұрын

Pozdrawiam z Rutenii 😎

@magentato6963 6 ай бұрын

podobał mi się wpis: A Polska jak zwykle nie ma- cóz za patriotyczna postawa

@munin3036 Жыл бұрын

Może to nie tylko początek sztuki, może jest to zarazem początek religii. Jedno i drugie jest powiedzmy produktem zbytkowym. Tak sztuka jak i religia nie są produktem pierwszej potrzeby. A raczej wynikają z potrzeb wyższych. I raczej trudno coś takiego robić przy niedoborach pokarmowych. A tryb zbieraczo łowczy nie gwarantował sukcesu w pozyskaniu pokarmu. Pojawienie się religii raczej utożsamiane jest z rewolucją neolityczną. Ale może to jest błędna koncepcja. Może idea religii pojawiła się równolegle z potrzebą wyrażeń artystycznych. Może to prototypy obiektów sakralnych. Bez względu na to. Bardzo ciekawy wykład. Zmienił mój pogląd na zagadnienie.

@AktyPrawne-zg3dl 3 ай бұрын

Z tego co wiem, niedobory pokarmowe pojawily sie wlasnie w zwiazku z przejsciem na rolnictwo. Zbiory zaleza bowiem glownie od kaprysow pogody. Rolnictwo nigdy nie bylo oplacalne i wystarczajace na pokrycie zapotrzebowan. Cmentarzyska np europejskie, z roznych epok ujawnija szkielety ze sladami niedozywienia. Nawet i dzis mamy dotacje do rolnictwa. Spolecznosci lowcow zbieraczy to pierwsze spoleczenstwa dobrobytu

@munin3036 3 ай бұрын

@@AktyPrawne-zg3dl dzisiejsze dopłaty do rolnictwa to taka trochę łapówka. Aby zamknąć „pyski” rolnikom. Rolnictwo było zależne od pogody … zbieractwo też. Nie było pewne tak samo jak łowiectwo. A niedobory były okresowe tak jak u łowców zbieraczy. Ale jednak to ten tryb finalnie wygrał. Dlaczego? Bo był w perspektywie czasu wydajniejszy.

@Kfynio Ай бұрын

❤

@asiakowalska9935 9 ай бұрын

ale za to mamy pierwsze kolo podobno,kolo wazniejsze haha

@ggnagognagoma2462 2 жыл бұрын

intrygujące w jakim świetle malowali.... sadzy od pochodni, szczapek etc brak. Czyżby już lampki olejowe czy tłuszczowe?

@agnieszkaacka6733 2 жыл бұрын

A może to była chęć pozostawienie śladu po sobie

@elvissystemski5767 2 жыл бұрын

1:01:15 Czy Profesor na poważnie uważa, że uzasadnieniem dla religijności dawnego ludu i jego wiary w oddziaływanie Manitu (Manitou), jest odgłos podziemnej wody ?!!!! Pycha współczesnych "naukowców" jest niesamowita. Arogancja, wyniosłość, bufonada.

@rafalrafal1975 Жыл бұрын

Bo wiedzieli

@asiakowalska9935 9 ай бұрын

a Polska jak zawsze nie ma

@tamarakrezel1188 2 жыл бұрын

Mam wrażenie, że sztuka naskalna powstała może właśnie dla tego byśmy my, a szczególnie Wy archeolodzy myśleli.... co artysta miał na myśli:))) od taka artystyczna wizja ówczesnych ludzi... a niech się za te setki lat zastanawiają... i o nas mówią:))) i tak do końca świata nas podziwiają:))) Pozdrawiam Tamara i Spółka

@LoneWolf-lt7fe 2 жыл бұрын

Ludzie, których zwykliśmy nazywać pierwotnymi nie tworzyli tej sztuki jako artystyczne widzi mi się. To był czas, gdy natura jeszcze panowała nad człowiekiem, a człowiek walczył o przetrwanie i w konfrontacji z dziką naturą częściej przegrywał. W czasach, gdy człowiek nie miał solidnego domu a co najwyżej szałas, gdy nie uprawiał roli, nie hodował zwierząt, a zbierał i polował, nie było czasu na artystyczne widzi mi się i przedstawianie swojej wizji. Człowiekiem pierwotnym kierowała potrzeba transcendencji. Malowidła naskalne są częścią wierzeń, duchowości tych ludzi i zaangażowanie z jakim je wykonali pokazuje, jak pierwotna i silna jest w człowieku potrzeba obcowania z absolutem. Nikt z myślą "a namaluje sobie coś" nie stworzył tych malowideł. Aby je stworzyć trzeba zebrać komponenty barwników, zrobić z nich farbę, wykonać aerografy i pędzle, zrobić kaganki ze szpikiem kostnym, zbudować kilkumetrowe rusztowanie w głębi jaskini przy użyciu prymitywnych narzędzi z kamienia, kości, krzemienia. Ludzie, którzy się tym zajmowali byli wykwalifikowanymi specjalistami, świadomymi a nie odurzonymi szamanami jak z wizji równie odurzonych ideologów lat 60. Zanim człowiek stworzył sobie wygodne krzesło, łóżko, domu, narzędzia, stworzył sztukę naskalną, o której Picasso gdy ją zobaczył powiedział po chwili zadumy "Niczego nowego nie stworzyliśmy".

@mirosawkrol7593 2 жыл бұрын

Tamara Krężel Jaskiniowiec w jaskini na ścianie maluje sylwetkę konia z pięcioma nogami. Stojący obok drugi jaskiniowiec mówi: ,,Ty, przecież koń pisze się z czterema nogami". Pierwszy odpowiada: ,,Ty wiesz, ja wiem, ale wyobraź sobie miny archeologów za 5000 lat".

@tamarakrezel1188 5 ай бұрын

Ja jak uzbieram kaskę chcę sobie zrobić tatuaż❤️-fragment malowidła z jaskini Lascaux😍🥰 a co🤣🥺😁 już nawet wiem który😍🥰😊

@pawelbiegun7238 2 жыл бұрын

bo nie mieli zeszytow

@annajo9536 2 жыл бұрын

sama mogę powiedzieć, że te wytwory sztuki są ciekawe, niezwykłe, tajemnicze, etc, chociaż nie jestem archeologiem ;) TO WIDAĆ! Co za truizm: "Jaskinia jaskini nie równa". nawet ignorant wie, że nie ma 2 jednakowych jaskiń. Warto o tym mówić??

@elvissystemski5767 2 жыл бұрын

Odniosłem wrażenie, że profesor, mimo tytułu mówił bardzo kolokwialnie, płytko, na poziomie licealisty. Niczego głębszego się nie dowiedziałem.