Авторы: Раушан Төленқызы
Маған бұл оқиғаны 1983 жылы жазда талдықорғандық құрбым Жанат Салқынбаева баяндаған-ды. Бәлкім, бұл әңгімеден сіз де құлағдар шығарсыз. Осы материал­ды газетке дайындау барысында, яғни кешелі-бүгінгі бір-екі аптаның көлемінде менің қолқанаттарым, бауырларымның мектеп жасындағы балалары, олар да бұны Тараздан естіп келгендігін айтып, бірін-бірі жарыса мақұлдады. Жанат оқиға кейіпкерлерінің есімдері жадынан шығып қалғанын айтқан.
Өткен ғасырдың орта шенінде Мәс­кеудегі Медицина институтын тамам­даған ерлі-зайыпты екі жас елге оралады. Туған жеріне келіп, шипагерлік қызметтеріне кірісті. Қазақы ортада өскен жігіт ел ішіндегі әдеп-салтқа, жөн-жоралғыға жетік. Орыс қолды келіншек Мәскеуде оқығанын мақтан көре ме, әлде бары сол ма, ұлттық менталитеттен алшақтау...
Күндердің-күнінде күйеуі түс көреді. Құмдауыт, шөлдала екен дейді. Аспан айналып, жерге түскендей аптап. Дала қапырық. Ыстық ауа бетіңді шарпиды, ыстық құм табанын қариды. Шетсіз-шексіз айдалада күнге қарылып жалғыз өзі келе жатқанында тү-у-у алыста-ан сыңғыр-сыңғыр еткен қоңырау даусы естіліп, бара-бара сол үн жақындай түсті. Бір кездері қияннан кіре тартқан аттылы, түйелі керуен тізбегі көзге шалынды. Құмды өлкеде бір өзім деп ойлаған жігіт таңырқап, күнге қақталса да, өзіне қарай бет алып келе жатқан керуеннің жолын тоспаққа бекінді. Шұбатылған кірешілер айқындалып, жақындай түсті. Аңдаса, керуеннің ең алдында, сәлденің астына екі ұшы өңіріне түскен орамал салған, көзі үлкен, қоңқақ мұрынды, қаба сақал, қараторы қария түйе мініп, теңселіп келе жатыр екен дейді. Тұрған орнында қалшиып қатып қалған бұның жанына жете бере, керуенді іркіп, түйені шөктіреді. Өзі түйеден түсіп, мұның қасына келді де: «Балам, тізеңді бүк» деп малдас құрып жанына отырғызады. «Балам, әйеліңнің құрсағында төрт айлық бала бар. Қыз бала. Атын Таңшолпан деп қой. Жиырма жылдан кейін келемін» деді де, орнынан тұрып, түйесіне мініп керуенді қайта жолға салады...
Осы кезде өзі де оянып кетеді. Түн қараңғысында әлгі әзірде ғана көрген түсінен арыла алмай көп отырыпты. Таң атқан соң келіншегіне: «біздің қызымыз болады екен. Түс күрдім. Түсімде құм ішінде бір қария маған қызыңның атын Таңшолпан қой» деді. Оған келіншегі сенбеді ме, әлде, кім біледі: «да ну, тебе!.. Какое-то калбицкое имя... Таңшолпан...» депті күйеуін кекетіп. Жігіт қанша уәж айтқанымен, ол атты қызыма қоймаймын деп қарсы келумен болыпты. Бояу-бедері ап-анық сол күнгі түс жігіттің жадынан еш кетпей қойған. Тоғыз ай толғанша ол да бұл да айтқанынан қайтпады. Айы-күні жетіп, дүниеге қыз бала келді. Әкесі шақалаққа түсінде аян берген атты қоймаққа бекінді. Алайда, қырсық келіншек алған бетінен ол да қайтпады. «Сол есімді қатты қаласаң, онда қызыма Венера деп ат қоямын. Бәрібір емес пе, орысша - Венера, қазақша - Шолпан. Мағынасы бір. Таңшолпанның қажеті жоқ» деді. Текетірестің соңы «Таңын», бөліп алып, бөпенің атын Шолпан деп шолақ қайырды.