Doceń naszą pracę i postaw nam kawę! buycoffee.to/podcasthistorykow
Zapewne wszyscy kojarzymy biblijną opowieść o losach Mojżesza i domniemanym wyjściu Izraelitów z Egiptu. Od okresu hellenistycznego zaczynają się jednak pojawiać i alternatywne wobec niej opowieści, w których Mojżesz potrafi być księciem Egiptu, poszerzającym granice tego państwa, bądź to zbuntowanym egipskim kapłanem, który przyłączył się do Hebrajczyków albo liderem nieczystych i trędowatych, wypędzonych przez Egipcjan na pustynię. Ich popularność świadczy o tym, że obok standardowej wersji biblijnej dużym powodzeniem cieszyły się wśród Greków i Rzymian również inne, nie zawsze tak pochlebne wyobrażenia postaci Mojżesza, które w kontekście polemiki z judaizmem przybierały nawet formę swoistego „anty-eksodusu”.
00:00 Wstęp
01:18 Użycie imienia Mojżesz jako wskaźnika chronologicznego
05:28 Mojżesz w żydowskiej tradycji pozabiblijnej. Opowieść Artapanusa
14:59 Ezechiel Tragik - Mojżesz jako bohater antycznego dramatu
17:15 Inne żydowskie tradycje: Demetrios Chronograf, Eupolemos
18:40 Manethon z Sebennytos - Mojżesz jako egipski kapłan
21:25 Greckie wyobrażenia anty-eksodusu: Chajremon, Lizymach i Apion
23:59 Mojżesz w oczach Greków i Rzymian
27:59 Przegląd antycznych opinii o Mojżeszu - Hekatajos z Abdery(?), Apion, Tacyt, Strabon, Pompejusz Trogus
40:20 Podsumowanie i zakończenie
Autorzy Podcastu:
Sławomir Poloczek, historyk starożytności (doktorat na Wydziale Historii UW), specjalizujący się w badaniach nad dziejami religii hebrajskiej, wczesnym chrześcijaństwem i relacjami obu wobec "pogańskich" kultur ościennych. Publikacje naukowe: uw.academia.edu/S%C5%82awomir...
Piotr Łapiński, historyk niepraktykujący, pasjonat historii i dobrych opowieści.
Podstawowe źródła (wybór)
Józef Flawiusz, Przeciw Apionowi. Autobiografia, tłum. J. Radożycki, Poznań 1986
Manethon z Sebennytos, Aigyptiaka / Dzieje Egiptu, tłum. oprac. F. Taterka, Poznań 2017
Ezechiel Tragik i jego dramat Exagoge "Wyprowadzenie z Egiptu", tłum. oprac. A. Klęczar, Kraków-Mogilany 2006
Tacyt, Dzieła, t. I-II, tłum. S. Hammer, Warszawa 1957
Podstawowa literatura przedmiotu (wybór)
J.G. Gager, Moses in Greco-Roman Paganism, Nashville-New York 1972
M. Stern, Greek and Latin authors on Jews and Judaism, t. I, From Herodotus to Plutarch, Jerusalem 1974
T. Derda, „Did the Jews use the name of Moses in antiquity?”, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 19 (1997), s. 257-260
J. Assman, Moses the Egyptian. The Memory of Egypt in Western Monotheism, Cambridge MA-London 1997
T. Derda, „The Jews and the Name of Moses in Antiquity - A Reply”, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 124 (1999), s. 210
M.H. Williams, „The Case for Use of Moses as a Personal Name in Graeco-Roman Antiquity”, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 140 (2002), s. 279-283
J.G. Cook, Interpretation of the Old Testament in Greco-Roman Paganism, Tübingen 2004
R.E. Gmirkin, Berossus and Genesis, Manetho and Exodus. Hellenistic Histories and the Date of the Pentateuch, New York-London 2006
G.H. van Kooten, „Moses/Musaeus/Mochos and His God Yahweh, Iao, and Sabaoth, Seen from a Graeco-Roman Perspective”, (w:) The Revelation of the name YHWH to Moses. Perspectives from Judaism, the pagan Graeco-Roman World, and Early Christianity, G.H. van Kooten (red.), Leiden-Boston 2006, s. 107-138
Moses in Biblical and Extra-Biblical Traditions, A. Graupner, M. Wolter (red.), Berlin-New York 2007
H.M. Zellentin, „The End of Jewish Egypt: Artapanus and the Second Exodus”, (w:) Antiquity in Antiquity. Jewish and Christian Pasts in the Greco-Roman World, G. Gardner, K.L. Osterloh (red.), Tübingen 2008, s. 27-73
Ł. Niesiołowski-Spanò, „(Pseudo-)Eupolemus and Shechem. Methodology Enabling the Use of Hellenistic Jewish Historians’ Work in Biblical Studies”, (w:) Enquire of Former Age. Ancient Historiography and Writing the History of Israel, L.L. Grabbe (red.), New York-London 2011, s. 77-96
E.J. Stewart, „Ezekiel’s Exagoge: A Typical Hellenistic Tragedy?”, Greek, Roman, and Byzantine Studies 58 (2018), s. 223-252
Polecamy również: Gościwit Malinowski Podcast Interpretacje: • 093 Kiedy Grecy po raz...
Grafika na miniaturze: Clipped photo. Author: Jörg Bittner Unna, creativecommons.org/licenses/...
Tagi: judaizm, polemika antyczna, poganie, Żydzi, okres hellenistyczny, okres ptolemejski, starożytny Egipt, Jerozolima, Biblia, Księga Wyjścia, Septuaginta, literatura żydowska, literatura grecko-rzymska, literatura międzytestamentalna, apokryfy, exodus, eksodus, wyjście z Egiptu, Jerozolima, Cesarstwo Rzymskie, Józef Flawiusz, Apion z Aleksandrii, Manethon z Sebennytos, Hekatajos z Abdery, Pseudo-Hekatajos, Strabon, Pompejusz Trogus, Lizymach, Chajremon, Artapanus, Ezechiel Tragik, Eupolemos, Pseudo-Eupolemos, apologetyka, Aleksandria, diaspora, Tacyt, Izrael, mitologia egipska, Książę Egiptu, Etiopia, Hyksosi, Kusz, Hermes, Thot, rewritten Bible