ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ 6ο μάθημα Ηράκλειτος ο Εφέσιος
Κύκλος μαθημάτων με τίτλο: «Η Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία μεταξύ Μύθου και Λόγου».
Τίτλος 6ου μαθήματος: «Α΄μέρος: Ο φιλόσοφος του χρησμού και του μέτρου», το οποίο παραδόθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2020.
Συνοπτική παρουσίαση 6ου μαθήματος
Ο Ηράκλειτος (540-480; π.Χ.), γιος του Βλόσωνος, ή κατ' άλλους, του Ηράκωντος, καταγόταν από την Έφεσο και ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, η οποία είλκε την καταγωγή της από τον Κόδρο, τον βασιλιά της Αθήνας. Ο Ηράκλειτος παραιτήθηκε από την βασιλεία, την οποία εκχώρησε στον αδελφό του, πράξη δηλωτική της τραγικότητος του φιλοσόφου, ο οποίος συνδέεται βαθειά με την ακρόπολη, το ιερό και την βασιλεία, αλλά ζει σε έναν κόσμο, ο οποίος δεν αναγνωρίζει πλέον βασιλείς και έχει πραγματοποιήσει την ρήξη του με το ιερό. Το βιβλίο που τού αποδίδεται είναι μέρος ενός συνολικού έργου με τίτλο Περί φύσεως και, σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο, ο Ηράκλειτος το αφιέρωσε στο ιερό της Αρτέμιδος και φρόντισε να το γράψει με ασάφεια, προκειμένου να μπορεί να γίνει κατανοητό μόνο από τους ικανούς και άξιους να το προσεγγίσουν, αλλά και, ταυτόχρονα, να μην γίνει άξιο περιφρονήσεως, εξαιτίας της λαϊκίστικης μορφής του. Σύμφωνα με την παράδοση, η απόσυρση του Ηρακλείτου στα βουνά και η λιτή διαβίωσή του έγιναν αιτία να αρρωστήσει από υδρωπικία και να πεθάνει σε ηλικία εξήντα χρονών. Η φιλοσοφία του Ηρακλείτου μας επαναφέρει στους Δελφούς, που το ιδεώδες τους παραμένει ανέπαφο παρά τις μεταπτώσεις που ταλανίζουν την Ιωνία. Με αυτήν την έννοια, ο Ηράκλειτος είναι ο φιλόσοφος του χρησμού, εφόσον αναδεικνύει τον Ξυνόν Λόγον, δηλαδή την βαθειά ενότητα που διέπει τον κόσμο και εκδηλώνεται με σημεία. Ο Ξυνός Λόγος είναι ο συνδετικός αρμός όλων των πραγμάτων και των ανθρώπων, ο κοινός παράγοντας που διαπερνά και διέπει τα πάντα καθώς και το κοινό μέτρον, η κοινή αναλογία, η οποία συνδέει το μακρο-κοσμικό σύμπαν με τον μικρο-κοσμικό άνθρωπο. Έτσι, το μεγάλο βήμα που κάνει ο Ηράκλειτος σε σχέση με τους προκατόχους του είναι ότι θέτει για πρώτη φορά στο προσκήνιο του φιλοσοφικού στοχασμού την έννοια της Μείξεως, δηλαδή τον νόμο του Μέτρου, της Αναλογίας και της Αρμονίας, που συγκροτούν την ουσία του Ξυνού Λόγου.
Βιογραφικά στοιχεία ομιλήτριας
Η Άννα Μαρκοπούλου σπούδασε στο Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και στο Τμήμα Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Paris V της Σορβόννης, όπου το 1994 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ. Κατά την διάρκεια της εκπόνησης της διδακτορικής της διατριβής, εργάστηκε στον τομέα της Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης ως μέλος Ερευνητικής Ομάδας στο εργαστήριο του Γαλλικού Εθνικού Ιδρύματος Επιστημονικών Ερευνών (C.N.R.S.). Δίδαξε Φιλοσοφία της Παιδείας και Παιδαγωγική Θεωρία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στην Ανώτατη Παιδαγωγική Σχολή Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.) στην Αθήνα. Από το 2008 ασχολείται με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία με έμφαση στην πλατωνική και νεοπλατωνική φιλοσοφία. Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε επίσημα περιοδικά αναγνωρισμένου κύρους με κριτές. Από το 2015 είναι τακτικό μέλος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας (Ε.Φ.Ε.). Στο πλαίσιο εθελοντικών δραστηριοτήτων, παραδίδει, από το 2014 έως σήμερα, πλατωνική και προσωκρατική φιλοσοφία στον δήμο Αγίου Στεφάνου, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Ο.Ν.Α.Π. «Ο Θέσπις». Επίσης, από το 2016 έως σήμερα, παραδίδει αφιλοκερδώς σειρά μαθημάτων με θέμα την φιλοσοφία του Πλωτίνου και τις επιδράσεις της στην σύγχρονη Δυτική φιλοσοφία στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο της Αθήνας (Εταιρεία των Φίλων του Λαού). Στο διαδικτυακό κανάλι των «Φρυκτωριών» παρέδωσε μια σειρά 49 μαθημάτων του «Συμποσίου» του Πλάτωνος, μια σειρά 8 μαθημάτων για τον «Μύθο του Σπηλαίου» του Πλάτωνος καθώς και ομιλίες με θέμα την αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Πρόσφατα συνέβαλε στην συγγραφή δύο βιβλίων που εξεδόθησαν από τις εκδ. «Εύανδρος»: Το πρώτο, με τίτλο «Κέβητος Πίναξ. Πλάτων, Πλούταρχος, Πρόκλος ερμηνεύουν το έργο Κέβητος Πίναξ». Το δεύτερο, με τίτλο «Οι τρεις Μύστες. Το Κυμβάλειον. Μελέτη της Ερμητικής Φιλοσοφίας».
Η ομιλήτρια ευχαριστεί θερμά τον πολυχώρο «Βρυσάκι» για την ζεστή φιλοξενία.