Uşaqlığın sallanması - çanaq orqanlarının prolapsının (yerdəyişməsi, sallanması) bir formasıdır. O, uşaqlığın vəziyyətinin pozulması ilə xarakterizə olunur: orqan uşaqlıq yolunun girişinə qədər yerini dəyişir və hətta ondan da aşağı düşür. Müasir dövrdə bu xəstəliyə çanaq dibinin yırtığı kimi baxılır.
Həkimlər bunun təsvirində "sallanma", "düşmə", "genital prolaps", "sistorektosele" kimi anlayışlardan istifadə edirlər. Uşaqlıq yolunun ön divarının sidik kisəsinin yerdəyişməsi ilə müşayiət olunan sallanması "sistosele" adlanır, arxa divarının düz bağırsaqla birgə sallanması "rektosele"adlanır.
Yayılması
Müasir tədqiqatlara əsasən cərrahi müalicə tələb edən sallanma riski 11% təşkil edir. Bu o deməkdir ki, hər 10 qadından ən azı biri bütün ömrü boyu bu xəstəliklə əlaqədar cərrahi əməliyyat keçirir. Əməliyyat keçirmiş qadınların üçdə birində sallanmanın təkrar yaranması baş verir.
Qadın nə qədər yaşlıdırsa, bu xəstəliyin əmələ gəlmə ehtimalı da bir o qədər çoxdur. Bu xəstəlik ginekoloji patologiyaların üçdə birini təşkil edir. Təəssüf ki, Azərbaycanda qadınların əksəriyyəti menopauzada uzun müddət ginekoloqa müraciət etmirlər və poblemlərin öhdəsindən özləri gəlməyə çalışırlar, baxmayaraqki onların hər ikisindən birində bu patologiya var.
Xəstəliyin cərrahi müalicəsi ən çox icra olunan ginekoloji əməliyyatlardandır. Məsələn, ABŞ-da 1 il ərzində 100 minə qədər qadın belə əməliyyat keçirir ki, buna da dövlət büdcəsinin 3%-i sərf edilir.
Təsnifatı
FOTO: Uşaqlıq sallanmasının dərəcələri
FOTO: Uşaqlıq sallanmasının dərəcələri
Normada uşaqlıq yolu və boynu geriyə, cismi isə qabağa əyilərək önə açılan bucaq əmələ gətirir. Uşaqlıq yolunun ön divarına sidik kisəsi bitişir, uşaqlıq boynu və yolunun arxa divarı isə düz bağırsağa söykənir. Sidik kisəsinin, uşaqlığın cismi və düz bağırsağın yuxarı divarları peritonla örtülüdür.
Uşaqlıq çanaq boşluğunda öz bağ aparatı və aralıq əzələləri hesabına durur. Bu elementlərin zəifliyi olduqda onun sallanması və ya düşməsi baş verir.
Xəstəliyin 4 dərəcəsi ayırd edilir.
Uşaqlıq boynunun xarici dəliyi vaginanın ortasına qədər düşür.
Uşaqlıq boynu uşaqlıq cismi ilə birgə vaginanın girəcəyinə qədər düşür, lakin xaricə çıxmır.
Uşaqlıq boynunun xarici dəliyi vaginadan çölə çıxır, cismi isə yuxarıda qalıb xaricə çıxmır.
Uşaqlığın aralıq nahiyəsinə tam düşməsi.
Bu təsnifat uşaqlığın vəziyyətini nəzərə almır, yalnız düşən hissələri təyin edir, buna görə də müxtəlif ölçmələr bir-birindən fərqlənir və nəticəni qiymətləndirmək çətinləşir. Bu çatışmazlıqlar qərb mütəxəssislərinin qəbul etdiyi genital prolapsın müasir təsnifatında yoxdur.
Lazımi ölçmələr qadın arxası üstə uzanıb gücənərkən santimetr lenti, uşaqlıq zondu və ya santimetr şkalası olan kornsanqla aparılır. Düşük himenin səviyyəsinə (uşaqlıq yolunun xarici dəliyi) nisbətən qiymətləndirilir. Uşaqlıq yolu divarlarının sallanması və dərinliyinin qısalma dərəcəsi ölçülür. Belələliklə uşaqlıq sallanmasının Baden-Walker-ə görə 4 dərəcəsi ayırd edilir.
I mərhələ: ən aşağı düşən nöqtə uşaqlıq yolunun yarısına qədər çatır.
II mərhələ: bu nöqtə himenə çatır.
III mərhələ: maksimal düşmə nöqtəsi himendən uşaqlıq yolunun yarısı ilə xaricə çıxır.
IV mərhələ: tam düşmə, uşaqlıq yolu tamamilə xaricdə olur.
İnkişaf səbəbləri və mexanizmi
FOTO: Uşaqlıq sallanmasının mexanizmi
FOTO: Uşaqlıq sallanmasının mexanizmi
Xəstəlik adətən klimaksa qədər, qadınların fertil yaş dövründə başlayır. Gedişi həmişə proqressivləşir. Xəstəlik inkişaf etdikcə uşaqlığın, uşaqlıq yolunun, ətraf toxumaların da funksiyaları pozulur.
Genital prolapsın əmələ gəlməsi üçün iki amilin olması vacibdir:
qarın boşluğunda yüksək təzyiq;
bağ-əzələ aparatının zəifliyi.
Uşaqlıq sallanmasının səbəbləri:
klimaks və postklimakterik dövrdə estrogenlərin sintezinin azalması;
birləşdirici toxumanın anadangəlmə zəifliyi;
aralıq əzələlərinin travması, məsələn doğuş zamanı;
qan dövranının pozulması və qarındaxili təzyiqin artması ilə gedən xroniki xəstəliklər (daimi qəbizliklə keçən mədə-bağırsaq xəstəlikləri, uzun müddətli öskürəklə müşayiət olunan tənəffüs sistemi xəstəlikləri, piylənmə, yumurtalıqların, böyrəklərin, qaraciyərin, mədənin, bağırsağın şişləri).