Ўзбек миллий каштадўзлик(каштачилик) санъати тарихи | Bir eksponat tarixi

  Рет қаралды 6,788

UZBEK TV

UZBEK TV

2 жыл бұрын

"Бир экспонат тарихи" кўрсатуви
"Ўзбекистон тарихи" телеканали
КАШТАДЎЗЛИК, каштачилик - кашта тикиш касби, амалий санъатнинг қадимий соҳаларидан бири. Археологик топилмалар Каштадўзликнинг деярли барча халкларда қад. лигини, иқлим, табиий шароит, муҳит билан боғлиқ ҳолда ҳар бир халқнинг маданияти, санъати, касб-ҳунар турлари билан бирга, уларнинг таъсирида ривож топганини кўрсатади. Каштадўзликнинг пайдо бўлиши теридан қилинган кийимларда боғлам ва чокларнинг юзага келиши билан боғлиқ. Даврлар давомида тошдан суяк бигизларга, ундан металл бигизларга ўтиш билан, шунингдек, тўқиш, мато тўқиш, бўяш ва б. ишлар б-н боғлиқ. Каштадўзлик тараққиётини Қад. Осиё, Европа, Америка маданий ёдгорликлари, адабий манбалардаги кашталар тасвирида, шунингдек, сақланиб қолган Каштадўзлик намуналарида кузатиш мумкин. Каштадўзлик маҳсулотларининг энг қад. нусхалари сақланмаган. Каштадўзлик ривожланган халқларда унга тасвирий санъатнинг таъсири катта бўлган. Mac, 11-а. га оид инглиз кашталарида жанг лавҳалари акс эттирилган. 12-а. га мансуб рус кашталарида Византия икона санъатининг таъсири кўзга ташланади. Хитойда 14-а. дан «сюхуа» (игнали тасвир) номи билан машҳур бўлган каштали намоёнлар услуб жиҳатдан шойига тушь билан ишланган манзара жанрига яқин.
Европада К. Уйғониш даврида юқори поғонага кўтарилди. Даврнинг буюк рассомлари (мас, Перужино, Боттичелли ва б.) каштадузлар учун андазалар тайёрлаб беришган, бу эса кашталарнинг бадиийлигини оширган. Каштадўзликда қимматбаҳо тошлардан ҳам фойдаланилган, ип, жун, ипак, зар ва кумуш суви берилган иплар ишлатилган. 18-а. да Европада аслзодалар кийимини безашда кашталардан фойдаланиб тайёрланган Каштадўзлик буюмлари кенг тарқалган.
19-а. нинг 2-ярмида кашта тикиш машинаси ихтиро этилгач, саноати ривож топган мамлакатларда Каштадўзлик корхоналари вужудга кела бошлади, и. ч. ни йўлга қўйилиши анъанавий Каштадўзликни инқирозга учратди. Каштадўзлик даги мавжуд анъаналар сусайиб кетди, арзон баҳо машина кашталари катта махррат ва кўп меҳнат талаб қиладиган қўл кашталарини сиқиб чиқарди. Лекин бир қанча мамлакатларда машина каштаси билан бир қаторда қўлда кашта тикишга алоҳида эътибор берилмоқда, каштадўзларнинг ишлари музейларни, жамоат биноларини безамокда.
Ўрта Осиёда Каштадўзлик маҳсулотларининг қад. хиллари деярли сақланмаган. Музейлардаги палак, сўзана, чойшаб, кирпеч, зардевор сингари бадиий буюмлар ва каштали кийимлар фақат 19-а. га мансуб.
14-15-а. ларга оид китоблардаги миниатюралар Каштадўзликнинг бу ерда қадимдан кенг ривожланганини кўрсатади. Жумладан, Амир Темур саройида яшаган испан элчиси Руи Гонзалес де Клавихо ўз эсдаликларида саройда кашта безакларини томоша қилганини ёзган. Беҳзод «Зафарнома» қўлёзмасига ишлаган «Темур тахтда» миниатюрасида (1467) каштали чодирни хам акс эттирган.
Ўрта Осиёда, айниқса, ўзбек, туркман, тожик аёллари уртасида Каштадўзлик кенг тарқалган. Кийимлар оилада тайёрланган, бадиий буюмлар (сўзана, кирпеч, дорпеч, чойшаб, ойнахалта, чойхалта ва б.)нинг асосий қисмлари ҳар бир хонадоннинг ўзида тайёрланган.

Пікірлер: 3
@user-wr9si4pd2z
@user-wr9si4pd2z 4 ай бұрын
Zoʻr❤
@farruxxudoyorov7645
@farruxxudoyorov7645 Жыл бұрын
Men ishlayman
@__2170
@__2170 2 жыл бұрын
Опа СИНГИЛАР Мендек УЙ БЕКАСИМИСИЗ ёки ишлайсизми мен СИЗЛАРНИ Даромадли Онлайн ишга ТАКЛИФ киламан @Feruza0402 ТЕЛЕГРАММ ОРКАЛИ БОГЛАНИНГ
格斗裁判暴力执法!#fighting #shorts
00:15
武林之巅
Рет қаралды 89 МЛН
Be kind🤝
00:22
ISSEI / いっせい
Рет қаралды 20 МЛН
Душа вина
14:14
ღვინის ეროვნული სააგენტო
Рет қаралды 17 М.
NUROTA KASHTACHILIGI NOZIGUL VA DILOROM MIRZAYEVALAR  (HUNARMANDCHILIK)
6:49
RAZBORSHIK QAYNONA / SATTOROVLAR OILASI 19-QISM
11:50
Shahboz Sattorov
Рет қаралды 9 МЛН
格斗裁判暴力执法!#fighting #shorts
00:15
武林之巅
Рет қаралды 89 МЛН