'Hoor je de kogels die naar mijn vader zoeken?' Ibrahim Selman leest tijdens het interview een zin voor uit zijn gedichtenbundel. Nog altijd probeert de zoon de fluisterende stem van zijn vader tot zwijgen te brengen want die vader heeft hem, de zoon, namelijk een onmogelijke opdracht gegeven voordat hij stierf. Een opdracht die te zwaar op zijn schouders drukt. Maar toch, maar toch, heeft zijn vader ook, lang nadat hij gedood werd, zijn zoon als het ware 'opgezocht' in een droom. Een soort van verzoening? Een ontlasting van een te zware taak?
Maar hoe begint het interview? Wel, 'een klein jongetje overleeft een massamoord en vlucht weg met de foto van zijn vader in zijn handen.' Ik vraag aan filmmaker Ibrahim Selman tijdens ons interview wie dit jongetje is, hijzelf of zijn vader?
in dit beklijvend interview vertelt Ibrahim hoe de stem van zijn vader, zo veel jaren na zijn dood, in hem blijft fluisteren. Ibrahim koos om niet bij het verzet tegen Saddam Hoessein te gaan, zoals zijn vader deed. In plaats daarvan streed hij met de pen maar moest vluchten. Hij komt in Nederland terecht en schrijft gedichten over zijn vader. Als hij een zin uit zijn gedichten leest, 'Hoor je hoe de kogels naar mijn vader zoeken? voel je hoe het heimwee naar zijn vader nog altijd bij hem is.
'Wiens schuld is het dat je vader op een gewelddadige manier omkwam, is het Gods schuld?' vraag ik hem. Selman denkt na, aarzelt...maar antwoordt niet. Hoe kan je geweld stoppen? Of is het niet te stoppen? Is het een 'aangeboren eigenschap', zoals hij zegt?
Even verder in onze wandeling spreekt hij over het graf van zijn vader en hoe hij niet kon huilen. Waarom niet? Wat houdt hem tegen, nog steeds? Is er uiteindelijk verzoening gekomen of blijft zijn vader fluisteren in zijn oor? Of heeft zijn vader hem net bevrijd door naar hem toe te komen in die droom? Een beklijvend interview!
Selman vluchtte naar Nederland in 1981 en kreeg asiel. Hij werd publicist, auteur, filmmaker en wandelt met Lucette Verboven aan wij hij zijn levensverhaal vertelt. Op 13 maart 1974 ziet Ibrahim Selman zijn vader voor het laatst. In dit interview van de herfst 2000, vertelt Ibrahim over de blijvende herinnering aan zijn vader.
Misschien nog even dit: toen we dit gesprek jaren geleden opnamen, dachten we geen van beiden dat de waanzin van de oorlog weer zo dichtbij zou gaan woeden. Wat een toepasselijke uitdrukking, 'het woeden van een oorlog', er is zoveel woede aanwezig in een oorlog... Oorlog doet zoveel adrenaline stromen door de aderen, en sommigen raken er inderdaad verslaafd aan. Selman zegt: 'Er zijn altijd mensen die geen geweld gebruiken, ook niet in een oorlog, maar er zijn ook altijd mensen die worden meegesleurd.' Toen dit interview werd opgenomen, werkte ik bij de KRO en las op de redactie in Hilversum een artikel van de Amerikaanse oorlogsjournalist, Chris Hedges, met de ongemakkelijk makende titel: 'War is a thing which gives us meaning'. Ik schrok en vroeg mij af: is dit werkelijk zo, kunnen mensen werkelijk 'genieten' van een oorlog, van de adrenaline die woede teweegbrengt? En is dit tenslotte de reden waarom er altijd mensen bereid zullen zijn om te vechten eerder dan om vrede te sluiten? Is vrede sluiten niet een stap hoger op de ladder van bewustwording, de 'Jacobsladder'? Je instincten uitleven, vechten, doden... doet op een perverse manier ook mensen intenser leven. Je hoort het van soldaten die de oorlog overleefd hebben, ze zeggen vaak: 'Het was onze beste tijd....'. Zijn wij wel klaar voor de vrede of koestert het dier dat diep verborgen in ons huist, de oorlog?
Info:
Ibrahim Selman (1952, Iraaks Koerdistan) vluchtte in 1961 uit zijn dorp naar Bagdad, waar hij van 1972 tot 1980 als programmamaker bij de staatsomroep werkte. In 1980 vluchtte hij naar de Koerdische bergen en in 1981 zocht hij in Nederland asiel. Hij schreef, regisseerde en speelde in diverse toneelstukken en films. Daarnaast schreef Selman de afgelopen vijftien jaar voor Trouw, NRC Handelsblad en de Volkskrant. Hij publiceerde twee gedichtenbundels, het autobiografische Dapper hart gezocht (2007) en de romans En de zee spleet in tweeën (2000), Ik dacht aan kokosnoot (2002), Tedere zielen (2006) en Laatste vlam (2010).
Opnamedatum, misschien herfst 2000