Jak Rzymianie postrzegali i reagowali na chrześcijaństwo? Pliniusz, Tacyt, Swetoniusz i inni.

Рет қаралды 7,860

Күн бұрын

Doceń naszą pracę i postaw nam kawę! buycoffee.to/podcasthistorykow
W II w. chrześcijaństwo zostało definitywnie zauważone przez władzę rzymską i pojawiły się pytania jak należy je potraktować. Jako jakąś podejrzaną sektę? Niebezpieczną nowinkę religijną? Szkodliwy zabobon? Zagrożenie dla tradycyjnych praktyk i obyczajów? Karać za coś chrześcijan czy też nie? Obok polemiki z chrześcijaństwem prowadzonej z pozycji satyrycznej lub filozoficznej zaczęły również krążyć coraz to bardziej różnorodne i dziwaczne opinie o naturze chrześcijan i ich rytuałów, które nieraz przybierały postać plotki czy oszczerstwa. Co o chrześcijanach sądzili w II w. mieszkańcy Imperium? Gdzie w ich percepcji leżała granica między wiedzą a uprzedzeniami i stereotypem?
Co znajdziesz w odcinku?
00:00 Wstęp
00:28 Kiedy Rzymianie zauważają chrześcijaństwo? Kwestia męczeństwa Piotra i Pawła
05:00 Klemens i Domitylla - pierwsi chrześcijanie na dworze cesarza?
13:00 Kiedy władza cesarska zauważa chrześcijan? Korespondencja Pliniusza Młodszego z Trajanem
28:39 Tacyt i Swetoniusz oraz oskarżenie o supserstitio
34:57 Chrześcijaństwo - religia nowa, sprowadzająca katastrofy
40:38 Wrogowie rodzaju ludzkiego
44:33 Fronton i Cecyliusz: wielki katalog popularnych zarzutów?
49:12 Inne zarzuty wobec chrześcijan
54:44 Podsumowanie i zakończenie
Autorzy Podcastu:
Sławomir Poloczek, historyk starożytności (doktorat na Wydziale Historii UW), specjalizujący się w badaniach nad dziejami religii hebrajskiej, wczesnym chrześcijaństwem i relacjami obu wobec "pogańskich" kultur ościennych. Publikacje naukowe: uw.academia.edu/S%C5%82awomir...
Piotr Łapiński, historyk niepraktykujący, pasjonat historii i dobrych opowieści.
Podstawowa bibliografia (wybór)
Źródła:
Minucjusz Feliks, Oktawiusz, tłum. J. Sajdak, Poznań 1925, II wyd. 2001 (por. tłum. M. Szarmacha i J. Sołowianiuka [w:] Apologie, red. E. Stanula, PSP 44, Warszawa 1988)
Tacyt, Dzieła, t. I-II, tłum. S. Hammer, Warszawa 1957
Gajusz Swetnoniusz Trankwillus, Żywoty cezarów, tłum. J. Nimirska-Pliszczyńska, Wrocław 1987
Pierwsi świadkowie. Pisma Ojców Apostolskich, tłum. A. Świderkówna, oprac. M. Starowieyski, (wyd. II), Kraków 2010, zwł. s. 351-397 (zawiera wybór tłumaczeń fragmentów wczesnych tekstów polemicznych wobec chrześcijaństwa)
Korespondencja Pliniusza Młodszego z cesarzem Trajanem, t. I-II, tłum. oprac. kom. A. Dębiński, M. Jońca, I. Lezarczyk, Lublin 2017
Męczennicy pierwszych wieków chrześcijaństwa, red. M. Starowieyski, Kraków 2020 (kompleksowe tłumaczenie polskie tekstów z gatunku akta męczeństwa)
Opracowania w języku polskim:
E. Wipszycka, „Państwo rzymskie a chrześcijaństwo do początków IV wieku”, (w:) Starożytny Rzym we współczesnych badaniach. Państwo-społeczeństwo-gospodarka. Liber in Memoriam Lodovici Piotrowicz, red. J. Wolski, T. Kotula, A. Kunisz, Kraków 1994, s. 149-189
F. Ruggiero, Szaleństwo chrześcijan. Poganie wobec chrześcijaństwa w pierwszych pięciu wiekach, tłum. E. Łukaszyk, Kraków 2007
A. Ziółkowski, Historia Rzymu, Poznań 2008, zwł. s. 497-507 (podrozdział: „Pryncypat a chrześcijanie”)
P. Veyne, Imperium grecko-rzymskie, tłum. P. Domański, Kęty 2008, zwł. s. 418-545 (podrozdział: „Kult i moralność w pogaństwie grecko-rzymskim”)
F.M. Baslez, Prześladowania w starożytności. Ofiary, bohaterowie, męczennicy, tłum. E. Łukaszyk, Kraków 2009
M.T. Griffin, Neron. Koniec dynastii, tłum. K.M. Dźwigała, Oświęcim 2018
J.-L. Voisin, „Wybrać własną śmierć? Męczennicy, samobójcy i ofiara”, (w:) Po Jezusie. Pierwsze wieki chrześcijaństwa, red. R. Dupont-Roc, A. Guggenheim, tłum. R. Zajączkowski, red. naukowa S. Poloczek, Lutynia 2022, s. 463-442
S. Morlet, „Autorzy antyczni o chrześcijanach”, (w:) Po Jezusie. Pierwsze wieki chrześcijaństwa, op. cit., s. 45-50
Opracowania w językach obcych:
W.H.C. Frend, Martyrdom and Persecution in Early Church. A Study of a Conflict from the Maccabees to Donatus, Oxford 1965
T.D. Barnes, „Legislation against the Christians”, Journal of Roman Studies 58 (1968), s. 32-50
L.F. Jessen, „Superstitio and the Persecution of the Christians”, Vigiliae Christianae 33 (1979), s. 131-159
S. Benko, „Pagan criticism of Christianity during the Frst Two Centuries”, Aufstieg und Niedergang der römischen Welt, II/23.2 (1980), s. 1054-1118
R.E. van Voorst, Jesus Outside the New Testament. An Introduction to the Ancient Evidence, Cambridge 2000
B.D. Shaw, „The Myth of the Neronian Persecution”, Journal of Roman Studies 105 (2015), s. 73-200
Tagi: wczesne chrześcijaństwo, Jezus, Biblia, Nowy Testament, Kościół, Lukian, polemika, Fronton, Apulejusz, Galen, Eliusz Arystydes, Celsus, Minucjusz Feliks, Tertulian, Orygenes, antyk, starożytność, Cesarstwo Rzymskie, religia, Trajan, Marek Aureliusz, Rzym, Azja Mniejsza, senat, religioznawstwo
Miniatura: commons.wikimedia.org/wiki/Fi...
Author: Caroline Léna Becker
creativecommons.org/licenses/...

Пікірлер: 53

@MrVermin999 25 күн бұрын

Ja bym chciał poruszyć pewien wątek, którego właściwie nigdzie się nie porusza, a który biorąc pod uwagę geografię, powinien się w tego typu dyskusjach pojawić. Mianowicie - Persja. W skrócie - Trzej Królowie z Ewangelii przyszli ze wschodu. Na wschód od Jerozolimy jest pustynia, a za nią - Imperium Partyjskie. Główny przeciwnik Rzymu, który wojował z nim jeszcze w czasach przedcesarskich, który w widowiskowy sposób miał pozbawić życia Marka Krassusa. Chrześcijaństwo sporo zapożyczyło z zaratusztrianizmu. Czy zatem Rzym, pełen świadomych polityków i "geostrategów", nie widział w chrześcijanach czegoś na kształt perskiej piątej kolumny?

@piotrmaniawski930 24 күн бұрын

To jest bardzo ciekawy temat. Chrześcijaństwo (nie to pierwotne) jest uderzająco podobne do zaratusztrianizmu. Ja nie lubię teorii spiskowych ale na pewno chrześcijanie byli postrzegani również jako owa piąta kolumna perska (czy partyjska) Przecież Dioklecjan zwalczał przede wszystkim manicheizm. I jakby z rozpędu chrześcijan.

@ewagorecka7224 5 күн бұрын

Dokładnie! i tak rodziły się kolejne doktryny..

@piotrmaniawski930 28 күн бұрын

Wasz podkast to skarb. Trafiliście doskonale z tematyką👍

@janicius 27 күн бұрын

Szanowni Panowie, z wielką przyjemnością i korzyścią poznawczą wysłuchałem Waszej audycji. Serdecznie gratuluję i życzę wszelkiej pomyślności, nie tylko w rozwijaniu tej inicjatywy. Podtrzymujecie wiarę w młode pokolenie. Serdecznie pozdrawiam, Marek Janicki

@marekadamski9211 28 күн бұрын

Dzień dobry, ogrom wiedzy, muszę jeszcze raz przesłuchać ten materiał . Wielkie dzięki.

@ZdzichaJedziesz 28 күн бұрын

Pliniusz Młodszy to taki typowy pracownik korporacji który dba o dupokrytkę na wszystkie ważne decyzje 😁

@podcasthistorykow 28 күн бұрын

Zdecydowanie! Pewne typy ludzkie pozostają niezmienne przez tysiąclecia ;) Na jego usprawiedliwienie można powiedzieć tylko, że w korporacji grozi maksymalnie zwolnienie, a w Imperium utrata majątku i głowy. PŁ

@DorotaGrys-zy6vg 28 күн бұрын

Bardzo ciekawa i interesujaca dyskusja. Prosze o wiecej

@ormtostesson6391 27 күн бұрын

Niesamowicie ciekawym jest dla mnie to, że Rzymianie wysuwali wobec Chrześcijan zarzuty NIEMALŻE TAKIE SAME, jak 400 lat później Japończycy. Shogun Tokugawa Yemitsu (3ci shogun rodu Tokugawa) zakazał całkowicie chrześcijaństwa z powodu niemalże tych samych zarzutów, jakie stawiali Rzymianie 400 lat wcześniej, w zupełnie innej części Ziemi.... 🤔🤔🤔 Dziękuję Panom za ponowną ucztę erudycyjną i edukacyjną! Wspaniali jesteście! 💪🤘👍👍👍 A Pan Sławomir ma u mnie dużą szklankę najlepszego rumu, jeśli kiedykolwiek będzie mi dane Go spotkać! 😊😊😊

@Amaryllis1961 26 күн бұрын

Dziękuje za Podcast Historyków, dziwię się że dopiero teraz trafiłam (no! KZfaq swoje własne preferencje jeśli chodzi o wyniki wyszukiwania. Dziękuję także za bibliografię, to bardzo cenne.

@ZdzichaJedziesz 28 күн бұрын

Poproszę o odcinek o Filonie z Aleksandrii i jego poglądach. Wydaje mi się koncepcje Filona mocno potem wpłyną na chrystologie.

@piotrmaniawski930 28 күн бұрын

Oczywiście. Ewangelia Jana to już wpływ Filona. Popieram pomysł.

@podcasthistorykow 28 күн бұрын

Jest w dalszych planach :) SP

@HaniaM703 20 күн бұрын

Jakże się cieszę, że odkryłam ten podcast! Daję suba! 💪

@DonVitoz88 28 күн бұрын

Niech się to trzyma, dobry przekaz leci.

@wczorajjestjutrem 28 күн бұрын

Kolejny ciekawy odcinek! Zaczynamyny!

@PKowalski2009 26 күн бұрын

Dziękuję za odcinek -- jak zawsze trzymacie poziom.

@Maciex295 28 күн бұрын

Poganie mieli rację krytykując chrzwścijaństwo szkoda że go nie wytępili

@WojciechB. 28 күн бұрын

Kulty wielu bogów, składanie ofiar ze zwierząt itd... Myślę, że stare religie stały się na pewnym etapie anachroniczne, Jeśli nie chrześcijaństwo to jakaś inna religia monoteistyczna, bardziej transcendentna i z bardziej "subtelnymi" obrzędami, by wyparła politeizm. Zawsze skończyło by się to ostrym starciem, bo monoteizm i politeizm z natury swojej są śmiertelnymi wrogami.

@Maciex295 28 күн бұрын

@@WojciechB. to było właśnie super czas do tego powrócić a Nazarejczyka wywalić na śmietnik historii. Poza tym każdy naród powinien mieć swojego Boga , Grecy Zeusa , my Świętowita , Germanie Thora poza tym idea jednobóstwa jest chora każda dziedzina życia powinna mieć swojego boga wojna , miłość itp . A co do ofiar to jest fajne zamiast mszy zabić cielaka i spalić i masz wszystko z głowy. Tak dla pogaństwa w prawdziwej przedchrześcijańskiej formie . Gdybym.w coś wierzył sam bym się dołączył do takiej wiary

@WojciechB. 28 күн бұрын

@@Maciex295Moim zdaniem na powrót wiary w bóstwa pogańskie nie ma szans. Te religie zupełnie nie pasują do postrzegania świata przez nowoczesnych ludzi. "Gdybym w coś wierzył.... " - No właśnie :) Tradycyjne religię są w odwrocie. Zastąpiły je inne wierzenia bardziej pasujące do współczesności. Wiara w państwo, demokracje, komunizm, naukę, prawa człowieka itd...Co prawda nie są to religie, ale lepiej zaspakajają potrzeby wiary w nadprzyrodzone rzeczy.

@Maciex295 28 күн бұрын

@@WojciechB. miałem.na mtśli gdybym ja wierzył. A co do religii to żadne nie mają szansą bo to opium ludu. Tylko uważam że jeśli już religie to pogańskie a nie monoteistyczne

@WojciechB. 28 күн бұрын

@@Maciex295 Religie Opium dla ludu, moim zdaniem to bardzo krzywdzące, określenie. Religia to bardzo ważny wynalazek. Kiedyś, gdy świat był bardzo niebezpieczny, wiara w opiekę bogów/boga zapewniała nam o poczucie złudnego bezpieczeństwa. Sprawiała że ludzie mogli funkcjonować w tam tym świecie i zachować względne zdrowie psychiczne. Nawet teraz głęboka wiara jest moim zdaniem bardzo korzystna. Osobiście bardzo zazdroszczę ludziom wierzącym.

@hrdwrd-acyberpunkradiostat7926 28 күн бұрын

Dobre

@konradtadajczyk6793 28 күн бұрын

a Proszę powiedzieć coś o Satyrykonie Petroniusz, który aluzyjnie wyśmiewa Jezusa i Chrześcijan

@podcasthistorykow 28 күн бұрын

Petroniusza i jego utwór pozostawiamy na osobny materiał ;) SP

@Amaryllis1961 26 күн бұрын

@@podcasthistorykow Super!!!

@albertwerens1034 27 күн бұрын

Proponuję odcinek poświęcony Celsusowi. Jego krytyka chrześcijaństwa wytrzymała próbę czasu ijest wciąż aktualna.

@podcasthistorykow 27 күн бұрын

Jest w dalszych planach. Celsusowi będzie należał się pewnie więcej niż jeden odcinek, gdyż jego polemika jest bardzo wielowątkowa i zasługuje na bliższe przyjrzenie się.

@zolcik 28 күн бұрын

Czy zarzut o tym, że czekają na koniec świata mógłby wskazywać na jakieś apokaliptyczną gminę lub gminy chrześcijańskie? Czy temat końca świata był przez wczesnych chrześcijan w ogóle rozważany i była do tego jednolita wykładnia?

@podcasthistorykow 28 күн бұрын

Tak, zapewne odnosi się to do wiary związanej z paruzją, co do której jednego wyobrażenia zapewne nie było. Z jednej strony mamy jakiś powrót "Syna Człowieczego", który chyba ma nadejść niebawem (por. Mt 26,64: "Odtąd ujrzycie Syna Człowieczego, siedzącego po prawicy Wszechmocnego, i nadchodzącego na obłokach niebieskich"), z drugiej podkreślany był praktyczny koniec obecnego wszechświata w związku z tym (Ap plus np. Mk 13,24: "Zaraz po zakończeniu tego strasznego czasu nastąpi zaćmienie słońca, a księżyc straci swój blask. Gwiazdy będą spadać z nieba i zachwieje się cały porządek wszechświata"), z trzeciej w dosyć późnym piśmie - powstałym może nawet w II w. - 2 Liście Piotra widać pewien zawód, że mija kolejne pokolenie chrześcijan a nic się nie dzieje i próbę wytłumaczenia wiernym, dlaczego paruzja się opóźnia (2 P 3,4: "Gdzie jest obietnica Jego przyjścia Odkąd bowiem ojcowie zasnęli, wszystko jednakowo trwa od początku świata"). Prawdopodobnie wiara w związek paruzji z końcem obecnego świata była więc w 2 poł. I i 1 poł. II w. rzeczywiście dosyć rozpowszechniona i mogła się wyróżniać w oczach "pogan", jako coś absurdalnego. SP

@zolcik 28 күн бұрын

@@podcasthistorykow dzięki!

@wodzimierzzima3599 23 күн бұрын

🍀📚

@tadeuszaleski7550 23 күн бұрын

te donosy napewno były sprawą Żydów Dla przeciętnego innowiercy byli raczej słabo odróżniani od Żydów

@DorotaGrys-zy6vg 28 күн бұрын

Skad wziela sie nazwa chrzescijanie skoro wyznawcow Chrystusa nazwano Chrystianus (Czyli Chrystianie) Dz 11,26. Kto i w ktorym wieku dokonal falsyfikacji tego pojecia ?

@podcasthistorykow 28 күн бұрын

Nazwa "chrześcijanie" (gr. christianoi) przez długi czas była egzonimem, nazwą nadawaną przez innych, nie samookreśleniem. Do tego z dużymi oporami przyjmowała się u samych autorów chrześcijańskich (por. Didache i Ignacy z Antiochii) praktycznie do końca II wieku. Zresztą mamy plan zrobienia o tym osobnego, szczegółowego materiału :) SP

@Zbigniew_Nowak 27 күн бұрын

A to nie było tak, że Żydzi mogli złożyć ofiarę przed ołtarzem swojego Boga w intencji pomyślności cesarza?

@podcasthistorykow 27 күн бұрын

Tak, dokładnie tak było do czasów zburzenia świątyni jerozolimskiej, ale to ustępstwo było wynikiem uznawania judaizmu za religię dozwoloną przez władze (r. licita - choć nie był to oficjalny termin prawodawstwa rzymskiego i w zasadzie w takiej formie poświadczony jest po raz pierwszy dopiero u Tertuliana) oraz uzasadnioną dzięki swojej starożytności. Co ciekawe, chrześcijanie także podkreślali, że przecież modlą się w intencji pomyślności państwa i cesarza, więc są lojalnymi mieszkańcami Imperium, do tego uczciwie płacącymi podatki (np. Justyn w "Apologii" 17 mocno uwypukla ten argument, ale on często przewija się w apologetyce wczesnochrześcijańskiej w ogóle), lecz zarzut "nowości" po prostu pozbawiał chrześcijaństwo podobnego "parasola ochronnego", nawet mimo takich deklaracji lojalności i modlitw w intencji cesarskiej. SP

@Zbigniew_Nowak 27 күн бұрын

@@podcasthistorykow Nie rozumiem jednak krytykowania chrześcijan za "wiarę bez dowodów" i wiarę w życie po śmierci - to można "zarzucić" każdej religii, tym tradycyjnym grecko-rzymskim też. Rzymianie nawet znali "devotio", czyli uroczystą samobójczą szarżę na wroga, aby tą ofiarą zapewnić zwycięstwo swojej armii, więc poświęcanie się w imię swojej wiary było dla nich też czymś "OK" czy "słusznym".