ศมส. ร่วมประกาศพื้นที่คุ้มครองวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์ลำดับที่ 19 ในงานรวมญาติชาติพันธุ์ชาวเลครั้งที่ 13
วันที่ 25-26 พฤศจิกายน 2566
.
งานรวมญาติชาวเลครั้งที่ 13 จัดขึ้น ณ ชุมชนชาวเลมอแกลนบ้านแหลมหลา - หินลูกเดียว ต.ไม้ขาว อ.ถลาง
จ.ภูเก็ต งานนี้เกิดบนความตั้งใจของเครือข่ายชาวเล (มอแกน มอแกลน อูรักลาโว้ย) ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ 5 จังหวัด
ซึ่งมารวมตัวกันเป็นประจำทุกปี เสมือนเป็นการรวมญาติที่กระจายกันอยู่ เพื่อมาร่วมแลกเปลี่ยนสถานการณ์ปัญหา
ความสุข ความทุกข์ของแต่ละพื้นที่ รวมถึงการให้ข้อเสนอแนะต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อหาแนวทางการแก้ไข
ปัญหาและพัฒนาคุณภาพชีวิตอย่างยั่งยืน สอดคล้องตามมติคณะรัฐมนตรี 2 มิถุนายน 2553 ว่าด้วยแนวนโยบาย
ฟื้นฟูวิถีชีวิตชาวเล โดยมีเจษฎา เนตะวงศ์ และ สุดารัตน์ ศรีอุบล นักบริหารเครือข่าย ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร
เข้าร่วมงาน
.
ในวันแรก ได้แลกเปลี่ยนเวทีเสวนาเรื่อง “แนวนโยบายความร่วมมือคุ้มครองวิถีชีวิต วัฒนธรรม และการเข้าถึง
สวัสดิการสังคม” โดยมีผู้แทนจากหน่วยงานภาครัฐ พบว่า ปัจจุบันกลุ่มชาติพันธุ์ชาวเลเผชิญกับสถานการณ์ที่เป็นผลมาจากการกำหนดนโยบายการพัฒนาเศรษฐกิจ โดยเฉพาะการส่งเสริมการท่องเที่ยวที่ละเลยไม่ให้ความสำคัญต่อวิถีชีวิต วัฒนธรรม ส่งผลให้เกิดปัญหาความขัดแย้งระหว่างนายทุนเอกชนกับชุมชนชาติพันธุ์ที่ถูกเบียดขับจากผืนดินดั้งเดิม สถานการณ์เหล่านี้เป็นเงื่อนไขสำคัญที่ส่งผลให้กลุ่มชาติพันธุ์ชาวเลเผชิญปัญหาการขาดความมั่นคงในการดำรงชีวิต การเข้าไม่ถึงสิทธิสวัสดิการและบริการจากรัฐในฐานะพลเมืองอย่างเท่าเทียม ขาดความภาคภูมิใจในอัตลักษณ์ วัฒนธรรมของตน เป็นความเสี่ยงต่อการสูญสลายของความเป็นชาติพันธุ์ที่สืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคน
.
การเสวนาในครั้งนี้จึงมีการเสนอแนวทางการทำงานหน่วยงานภาครัฐต้องมีการปรับบทบาทและแนวทางการทำงาน โดยเฉพาะการกำหนดแนวนโยบายที่ต้องมีความสอดคล้องกับบริบทสังคม วัฒนธรรมของกลุ่มคนและชุมชน ไม่ใช่ลักษณะของการเหมารวมเหมือนที่ผ่านมา โดยได้มีการแลกเปลี่ยนเกี่ยวกับการประกาศพื้นที่คุ้มครองวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์ ซึ่งเป็นแนวทางที่จะนำไปสู่การพัฒนาแนวทางปกป้องคุ้มครองและเคารพสิทธิทางวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ ตลอดจนเป็นการสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการทรัพยากร ระหว่างหน่วยงานภาครัฐ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เครือข่ายภาคประชาสังคม และชุมชนชาติพันธุ์อย่างสมดุลและยั่งยืน โดยมีเป้าหมายในปี 2567 ต้องประกาศให้มีพื้นที่คุ้มครองวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์ชาวเล 10 ชุมชน และขยายขอบเขตให้ครอบคลุมทั้ง 46 ชุมชน ภายในปี 2570
.
อย่างไรก็ตาม ศมส. ได้เน้นย้ำให้เห็นหลักการสำคัญของการประกาศเป็นพื้นที่คุ้มครองวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์คือการจัดทำข้อมูลชุมชนที่แสดงให้เห็นข้อมูล หลักฐานทางประวัติศาสตร์ เพื่อยืนยันหลักสิทธิชุมชนดั้งเดิม ตลอดจนการนำเสนอให้เห็นข้อมูลวิถีชีวิต วัฒนธรรม ภูมิปัญญาที่แสดงให้เห็นความโดดเด่นและอัตลักษณ์ของความเป็นชุมชนชาติพันธุ์ การจัดทำข้อมูลพื้นที่ทางกายภาพของชุมชนให้ชัดเจน ประกอบด้วยพื้นที่อยู่อาศัย พื้นที่ทำกิน พื้นที่ใช้ประโยชน์ พื้นที่พิธีกรรม และพื้นที่อนุรักษ์ ซึ่งพื้นที่เหล่านี้สามารถเรียกรวมได้ว่าเป็น “พื้นที่จิตวิญญาณ” ของชุมชนชาติพันธุ์
.
นอกจากนี้ภายใต้กระบวนการประกาศพื้นที่คุ้มครองวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์นั้น จำเป็นต้องมีการจัดทำแผนบริหารจัดการพื้นที่คุ้มครองวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์ ซึ่งเป็นกระบวนการสำคัญต่อการสร้างการรับรู้และยอมรับจากทุกภาคส่วน ให้เข้ามามีส่วนร่วมในการกำหนดแนวทางการพัฒนาและแก้ไขปัญหาของชุมชนชาติพันธุ์สอดคล้องตามกรอบแนวคิดและหลักปฏิบัติของการเป็นพื้นที่คุ้มครองวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์ร่วมกัน ดังนั้นการประกาศเป็นพื้นที่คุ้มครองวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์จึงไม่ใช่หมุดหมายสุดท้ายที่จะเป็นเพียงสัญลักษณ์ของการเป็นพื้นที่ชุมชนชาติพันธุ์ที่จะได้รับการปกป้องคุ้มครองวิถีชีวิตวัฒนธรรม แต่เป็นกระบวนการสำคัญของการสร้างการมีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาและพัฒนาคุณภาพชีวิตบนพื้นฐานการเคารพและยอมรับสิทธิทางวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ ที่แสดงให้เห็นการปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์การทำงานและมุมมองที่มีต่อกลุ่มชาติพันธุ์ในฐานะหุ้นส่วนสำคัญของการพัฒนามากกว่าการเป็นกลุ่มเป้าหมายที่รอคอยการช่วยเหลือจากรัฐเพียงอย่างเดียว
.
สำหรับชุมชนชาวเลมอแกลนบ้านหินลูกเดียว ได้เข้าร่วมกระบวนการพัฒนาศักยภาพการจัดการข้อมูลและจัดทำแผนบริหารจัดการบริหารพื้นที่คุ้มครองวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์ร่วมกับศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร และมูลนิธิชุมชนไท ซึ่งเป็นองค์กรพี่เลี้ยงในระดับพื้นที่มาอย่างต่อเนื่อง โดยได้นำเสนอให้เห็นข้อมูลประวัติศาสตร์การก่อตั้งชุมชนมาอย่างยาวนาน ขณะเดียวกันก็มีอัตลักษณ์และวิถีวัฒนธรรมของความเป็นชาติพันธุ์ทีโดดเด่นทั้งในด้านการสืบทอดประเพณีวัฒนธรรม เช่น ประเพณีนอนหาด การดำรงชีวิตด้วยการอยู่หากินในท้องถทะเล ตลอดจนการแสดงให้เห็นศักยภาพในการปกป้องและอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติโดยรอบชุมชนตามวิถีวัฒนธรรม ภูมิปัญญาของกลุ่มชาติพันธุ์ชาวเลมอแกลนอย่างมั่นคง และยั่งยืน การประกาศให้เป็นพื้นที่คุ้มครองวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์ชาวเลมอแกลนบ้านหินลูกเดียวจึงเป็นสิ่งที่แสดงการศักยภาพความเข้มแข็งของชุมชน ตลอดจนการส่งเสริมให้เกิดกระบวนการมีส่วนร่วมของหน่วยงานภาครัฐ องค์กรพัฒนาเอกชนในพื้นที่จะได้เข้ามามีบทบาทและส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาและกำหนดแนวทางการพัฒนาคุณภาพชีวิตบนฐานการเคารพสิทธิทางวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ร่วมกัน
.
#ชาติพันธุ์ #ชาวเล #ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร