- link đăng ký kênh tại
/ @dr.diquangbuimd2510
10 ĐỐI TƯỢNG DỄ BỊ SỎI MẬT VÀ CÁCH PHÒNG NGỪA ?
Axit mật là các axit steroid được tổng hợp trong gan. Các axit mật được liên kết với taurine hoặc glycine trong gan và muối natri và kali của các axit mật liên hợp này được gọi là muối mật.
Mật được cấu thành bởi muối mật, cholesterol, bilirubin và một số thành phần như lecithin, nước..
Dịch mật đã được tiết ra thường không mất đi, cơ thể sẽ tái hấp thu và sử dụng lại cho việc sản xuất mật.
Bài tiết mật- chu trình dịch mật gan -ruột. Khi dịch mật cùng thức ăn xuống ruột, vi khuẩn tại ruột chuyển hóa bilirubin thành urobilinogen, phần lớn trong số đó được chuyển hóa thành stercobilin, làm cho phân màu nâu, vàng. Một phần urobilinogen được hấp thu lại phân giải bởi các tế bào gan và bài tiết lại vào mật chu trình gan - ruột. Một lượng nhỏ được bài tiết qua nước tiểu.
THÀNH PHẦN SỎI MẬT
Dựa trên các thành phần chính, sỏi mật được phân loại thành các loại sau :
●Sỏi cholesterol - di truyền hoặc môi trường đối với mật quá bão hòa cholesterol.
●Sỏi sắc tố đen - Sỏi sắc tố đen là kết quả của quá trình tán huyết, chủ yếu là canxi bilirubinate.
●Sỏi sắc tố nâu - nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc ký sinh trùng xâm nhập vào hệ thống mật.
KHI NÀO TẠO RA SỎI MẬT?
Bình thường không tạo ra sỏi mật do có sự cân bằng các thành phần trong dịch mật và vai trò lecithin.
Đặc tính cholesterol là không tan trong nước, trong muối mật cholesterol đã được nhũ hóa bởi lecithin để ngăn cản sự kết tủa.
Khi mất cân bằng thành phần dịch mật tạo sỏi mật là do giảm muối mật do kiêng ăn, thiếu dinh dưỡng, bệnh tại ruột cắt hồi tràng ruột non, tăng cholesterol hay tăng Bilirubin…
Sỏi mật hình thành tạo nên những hạt cứng, rắn như đá hoặc ở dạng nhầy như bùn.
CÁC ĐỐI TƯỢNG SAU DỄ BỊ SỎI MẬT:
1. Giới tính nữ: tỷ lệ mắc bệnh sỏi mật ở nữ giới cao gấp 2 đến 3 lần so với nam. Do hormon estrogen, chu kỳ kinh nguyệt, mang thai, thuốc tránh thai, Hormone thay thế - Liệu pháp estrogen.
2. Di truyền
3. Đái tháo đường
4. Rối loạn lipid máu
5 Béo phì
6. Giảm cân nhanh chóng hoặc sau khi cắt bỏ dạ dày.
7. Thuốc - Một số loại thuốc có thể thúc đẩy sự hình thành sỏi mật như
Fibrate , Ceftriaxone.
8. Người có tình trạng ứ đọng dịch mật trong túi mật.
Các điều kiện dẫn đến ứ đọng mật có liên quan đến tỷ lệ sỏi mật cao hơn.
8.1 Người bệnh nhịn ăn kéo dài/ dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch.
8.2 Tổn thương tủy sống.
9. Các yếu tố nguy cơ bổ sung chủ yếu đối với sỏi sắc tố.
10. Xơ gan
Tăng bilirubin máu. Sự gia tăng nồng độ bilirubin trong máu có liên quan đến phát triển sỏi mật.
Khi thiếu máu tán huyết từ thiếu máu mà hồng cầu bị vỡ làm tăng bilirubin.
CÁC YẾU TỐ BẢO VỆ KHÔNG TẠO SỎI MẬT
1. Axit ascorbic: Bổ sung vitamin C
2. Chất béo không bão hòa đơn và đa và các loại hạt, chất xơ ức chế sự hình thành sỏi mật cholesterol và có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh sỏi mật.
3. Cà phê
4. Protein thực vật.
5. Hoạt động thể chất
PHÒNG NGỪA ĐỂ KHÔNG BỊ SỎI MẬT:
1. Điều chỉnh chế độ ăn uống.
Những thực phẩm nên ăn:
• Ăn thực phẩm giàu chất xơ
• Ăn chất béo loại tốt
• Bổ sung vitamin C
Những thực phẩm nên hạn chế:
• Thực phẩm giàu cholesterol lòng đỏ trứng gà, nội tạng động vật…
• Thức ăn nhiều mỡ
• Thực phẩm nhiều đường như kẹo, bánh ngọt .
LƯU Ý ĂN UỐNG HẰNG NGÀY
*Ăn đủ ba bữa mỗi ngày.
*Thời gian bữa ăn đều đặn .
*Không nên ăn quá nhiều vào một bữa và hãy ăn uống đúng giờ, đúng bữa, không ăn quá khuya ngay trước khi đi ngủ để hệ tiêu hóa nghỉ ngơi.
2. Kiểm soát cân nặng
Thừa cân, béo phì làm tăng nguy cơ bị sỏi mật, nên duy trì cân nặng lý tưởng.
Khi béo phì, cũng không được giảm cân một cách nhanh chóng bằng việc nhịn ăn, ăn chay hoàn toàn mà hãy giảm cân khoa học, từ từ. Giảm cân nhanh trong thời gian ngắn bị suy kiệt, tụt huyết áp, tạo sỏi mật.
3.Luyện tập thể dục mỗi ngày, khi nào dùng thuốc?
Hoạt động thể chất thường xuyên duy trì trọng lượng ngăn ngừa sự hình thành sỏi mật.
Axit ursodeoxycholic ở những bệnh nhân được chọn để ngăn ngừa sỏi mật, bệnh nhân trải qua phẫu thuật bắc cầu dạ dày mà không cắt túi mật dự phòng.
Dự phòng bằng axit ursodeoxycholic hiệu quả trong việc giảm nguy cơ hình thành sỏi trong quá trình giảm cân nhanh chóng.
4.Tẩy giun định kì.
Tham khảo
Tham khảo: www.msdmanuals.com: MSD MANUAL - Cấu trúc và Chức năng của gan 1/2023
www.uptodate.com: UPTODATE- Choledocholithiasis: Clinical manifestations, diagnosis, and management, Overview of nonsurgical management of gallbladder stones 6/ 2023 , Gallstones: Epidemiology, risk factors and prevention 6/ 2023
Nguồn MEDLATEC